Σήμερα είναι η Κυριακή, η οποία προηγείται της δεύτερης μεγάλης γιορτής των Θεοφανείων. Είναι, όπως λένε τα βιβλία, Κυριακή προ των Φώτων. Ουσιαστικά, με τη σημερινή γιορτή, την σημερινή ακολουθία και την σημερινή προσευχή, αρχίζει μια παρουσίαση, πολύ περισσότερο μια προετοιμασία, του γεγονότος των Θεοφανείων. Αλλά και του γεγονότος του δικού μας βαπτίσματος, του καθενός από μας, γεγονός που για τα εννιάμιση δέκατα ήταν σε ασυνείδητη φάση ζωής.
Παρουσιάζεται επίσης στη σημερινή γιορτή το πρόσωπο το οποίο ήταν κομβικό, θα λέγαμε, σ’ αυτό το γεγονός και σ’ αυτή την γιορτή, το πρόσωπο του Προδρόμου, ο οποίος δεν βάπτισε μόνον τον Χριστό. Βάφτιζε και άλλους ανθρώπους πριν. Και τι έλεγε ότι κάνει; Βάπτισμα μετανοίας.
Έχουμε μέσα στο μυαλό μας μία επικίνδυνη σύγχυση, γιατί θρησκειολογικά κάθε άνθρωπος αισθάνεται εξηρτημένος από κάπου. Είναι αυτό που έλεγε ο παππούς μας ο Πλούταρχος, ότι: «Μπορεί να βρεις πόλεις χωρίς γράμματα, πόλεις χωρίς πολιτισμό, πόλεις χωρίς τείχη, αλλά πόλεις χωρίς κάποια λατρεία είναι απίθανο να το βρεις». Βέβαια εκείνος δεν το φανταζόταν κάτι τέτοιο! Γιατί ήταν δύο χιλιάδες χρόνια πριν. Σήμερα το βλέπουμε και αυτό! Όταν προχωρήσει το πράγμα, φτάνει και σ’ αυτό το «αφύσικο», και σε άλλα, και σε χειρότερα. Αλλά εκείνο που έχει σημασία σήμερα για μας, είναι να καταλάβουμε ότι έχουμε τον κίνδυνο να γίνει η σχέση μας με τον Θεό μία φοβική σχέση λατρείας και κατ’ επέκταση μια υπόθεση η οποία στενεύει τους ψυχικούς ορίζοντες του ανθρώπου.
Ο Πρόδρομος συζητάει για το βάπτισμα μετανοίας και για την άφεση των αμαρτιών. Η λέξη «αμαρτία» αποτελεί έναν κομβικό όρο και μία ουσιαστική έννοια, με διπλή όμως διαδρομή. Ή για να στρεβλωθεί και να αποκτήσει λάθος νοοτροπία, ή να είναι υγιής και σωστή.
Ποια είναι η στρεβλή και ποια είναι η υγιής;
Ο καθένας θέλει να καθορίζει μόνος του τον εαυτό του: «Αυτό που θέλω, αυτό που σκέφτομαι, αυτό που κάνω, να είναι δικά μου». Όταν τα πράγματα είναι σ’ αυτή τη βάση, ο άνθρωπος βρίσκεται στη λογική της αυτονομίας και λέει: «Για μένα είμαι εγώ. Δεν υπάρχει κανένας άλλος για μένα».
Η σχέση με τον Θεό είναι το αντίστροφο. Ο άνθρωπος συνειδητοποιεί ότι: «Για μένα είναι ο Χριστός. Και ρυθμίζω αυτά που κάνω, αυτά που θέλω, αυτά που λέω, κατά τις δικές Του υποδείξεις, οι οποίες είναι “ιατρικές” υποδείξεις, γιατί σκοπούμενο έχουν τη δική μου θεραπεία». Ο Χριστός δεν πρόκειται να κερδίσει τίποτα απ’ τη νηστεία μας, απ’ τον πόνο μας, απ’ την προσευχή μας, απ’ την καλή μας διάθεση, απ’ την φιλανθρωπία μας· τίποτα απολύτως. Ο μόνος κερδισμένος απ’ όλα αυτά είναι ο καθένας από μας, εφ’ όσον το έχει συνειδητοποιήσει και το περπατάει.
Αμαρτία, λοιπόν, είναι κάτι που κάνω, σε αντίθεση μ’ αυτό που υποδεικνύει ο Χριστός. Και όταν αυτό το καταλάβω ότι είναι λάθος, και συγχρόνως αγαπάω Αυτόν που μου λέει την υπόδειξη, τότε τα πράγματα περπατάνε ήσυχα και θεραπεύονται απλά. Όταν όμως αυτός, που κάνει την υπόδειξη, δεν θεωρώ-πιστεύω ότι είναι πατέρας μου αλλά ότι είναι αφεντικό μου, δεν είναι δηλαδή αγαπημένο μου πρόσωπο, αλλά είναι αναγκαστική επιβολή αδιάφορης (στην καλύτερη περίπτωση) ύπαρξης, τότε τα πράγματα μπερδεύονται.
Ο Χριστός μάς είπε να προσευχόμαστε σ’ Αυτόν λέγοντας «Πατέρα μας», θέλοντας να πει ότι (αυτό που λέει και ο άγιος Σεραφείμ που γιορτάζει σήμερα): «Ο Θεός είναι Πατέρας, δεν είναι αφεντικό. Τα αφεντικά, στη καλή περίπτωση σχέσεως, τα σέβεται κανείς. Δεν τα αγαπάει. Τον πατέρα τον αγαπάει». Ο Πατέρας μας, ο Θεός, λοιπόν, είναι Πατέρας της ζωής μας. Ο Πρόδρομος προσπαθούσε να επισημάνει σ’ αυτούς που βαφτιζόντουσαν, αυτό το γεγονός. Ήταν προετοιμασία αυτής της διαδρομής. Σ’ αυτή τη διαδρομή μπήκε ακόμη και ο Χριστός για να μας δείξει αυτό που μετά έλεγε: «Άμα μ’ αγαπάτε θα ακούτε αυτά που λέω και θα βλέπετε αυτά που κάνω».
Το Βάπτισμα δεν είναι μια μαγική τελετή βουτήγματος μέσα στα νερά. Τα νερά είναι συμβολισμός. Είναι ένα Μυστήριο που λέει: «Αν μείνεις λίγο διάστημα κάτω απ’ το νερό, ο φυσικός νόμος λέει ότι θα πεθάνεις. Η απόφασή σου, λοιπόν, να με ακολουθήσεις, είναι «απόφαση θανάτου». Γι’ αυτό μπαίνεις, συμβολικά, στα νερά λέγοντας ότι: «Για τον προηγούμενο τρόπο της αυτονομίας -εγώ ξέρω, εγώ θέλω, για μένα είμαι εγώ- αποφάσισα να πεθάνω. Και τώρα, από εδώ και πέρα θα είσαι Εσύ ρυθμιστής τού τι θέλω, τι κάνω και ποιος είμαι. Θα αφεθώ στα χέρια Σου, όπως αφήνεται ο νεκρός για να τον πλύνουν, όπως αφήνεται ο άρρωστος στα χέρια του χειρουργού για να του αφαιρέσει τα προβληματικά και να τον αποκαταστήσει σε αρτιότητα υγείας».
Εκείνο που έχει σημασία είναι ότι, πολλές φορές σ’ εμάς, από τη συνήθεια, ταυτίζεται η καρδιά μας, το μυαλό μας, η ζωή μας, το σώμα μας, με την αμαρτία και σκεφτόμαστε με τη λογική συναλλακτικής σχέσεως «Ε μα, έ όχι, δεν είναι, κάνει, ράνει, δείχνει» και παίζουμε με τον εαυτό μας (και με τον Θεό νομίζουμε). Εκείνος, βέβαια, μας αγαπάει κι όταν είμαστε μίζεροι και κακομοίρηδες. Το κακό είναι ότι εμείς ζυγιάζουμε τις αμαρτίες μας ως μικρές. Φανταζόμαστε ότι οι αμαρτίες που έχουμε είναι μικρές. Και δεν θέλουμε να σκεφτούμε ότι και οι μικρές αμαρτίες, δεν μένουν πολύ καιρό μικρές. Σιγά-σιγά μεγαλώνουν, αν έχουμε στραβή αντίληψη για τα πράγματα. Αν έχουμε στραβή αντίληψη θα μεγαλώσουν οι αμαρτίες. Και ξέρετε κάτι: «Η αγάπη για μια μικρή αμαρτία, είναι η μεγαλύτερη αμαρτία». Γιατί ανοίγει την κερκόπορτα, όχι την κύρια πύλη, ανοίγει την κερκόπορτα, το παραπόρτι, κι από εκεί θα μπει όλη η βαβούρα αυτής της νοοτροπίας, όλη αυτή η δαιμονική κατάσταση που λέει: «Εσύ για τον εαυτό σου. Δεν ξέρω εγώ τι θέλω εγώ; Δεν ξέρω εγώ ποιος είμαι; Δεν ξέρω τι θα κάνω»;
Ο Θεός περιμένει με κατανόηση και αγάπη να βγούμε απ’ το αδιέξοδο του δρόμου μας. Εμείς πολλές φορές πεισμώνουμε και δεν βλέπουμε ότι είναι τραγική πορεία κάτι τέτοιο! Εκείνος, όσο μακρυά και να πάμε, θα περιμένει να γυρίσουμε. Εμείς, αν δεν το καταλάβουμε αυτό, θα φανταζόμαστε την αμαρτία κέρδος και το θέλημα του Θεού καταπίεση. Ανάμεσα σ’ αυτά τα δύο βασανιζόμαστε όλοι. Δεν έχουμε καταλάβει ότι η αμαρτία είναι ζημιά μας και το θέλημα του Θεού κέρδος μας.
Το Βάπτισμά μας θα πρέπει να το θυμηθούμε όλες αυτές τις μέρες. Και θα πιούμε λιγάκι απ’ το νερό των Θεοφανείων για να ξαναθυμηθούμε, μ’ αυτό το νοηματικό και θεολογικό περιεχόμενο, το Βάπτισμα. Και είδατε ότι όταν κάποιοι άνθρωποι έχουν κάνει μια μεγάλη αμαρτία, που τους αποκόπτει από το Σώμα της Εκκλησίας, ο πνευματικός τούς λέει: «Μην κοινωνήσεις, να πιείς αγιασμό των Θεοφανείων». Αυτό δεν το λέει για να πιεις έναν κάποιον μαγικό ζωμό. Λέει: «Να ξαναθυμηθείς το Βάπτισμα με το οποίο αποφάσισες άλλο τρόπο ζωής». Να επανυποσχεθείς και να ρυθμίσεις τη ζωή σου με το θέλημα του Θεού.
Αδελφοί μου, σήμερα, που ξεκινάμε αυτή την προετοιμασία, πρέπει διαρκώς μέσα στο μυαλό μας να αναδεύουμε και όλα αυτά (και τον Πρόδρομο), αλλά περισσότερο να αναδεύουμε την ποιότητα της σχέσης μας με τον Θεό. Πόσο Τον αγαπάμε ώστε να Τον ακούμε; Τους ανθρώπους που αγαπάμε, τους εμπιστευόμαστε και τους ακούμε. Αν δεν εμπιστευόμαστε και δεν ακούμε, δεν αγαπάμε. Ό,τι κι αν λέμε με το στόμα, η ζωή είναι αυτή που κρίνει τα πράγματα και τις σχέσεις.
Θεματολογικές ετικέτες