“Δεν μπορεί κάποιος να είναι καλός άνθρωπος χωρίς να είναι χριστιανός;”
Αυτό το ερώτημα μου ζητήθηκε να σχολιάσω, και αμέσως, πριν ξεκινήσω, έχω ένα σχόλιο. Το ερώτημα μοιάζει σαν να τίθεται από έναν άνθρωπο που λέει στον εαυτό του: -“Δεν με ενδιαφέρει αν ο Χριστιανισμός είναι αλήθεια ή όχι. Δεν με ενδιαφέρει καθόλου να ανακαλύψω εάν το σύμπαν μοιάζει περισσότερο με αυτό που περιγράφουν οι χριστιανοί παρά με αυτό που ισχυρίζονται οι υλιστές. Το μόνο που με ενδιαφέρει είναι να είμαι ένας καλός άνθρωπος. Θα επιλέξω τις πεποιθήσεις μου με γνώμονα το πόσο με βοηθάνε και όχι με γνώμονα το αν αληθεύουν”.
Ειλικρινά, το βρίσκω δύσκολο να κατανοήσω αυτόν τον τρόπο σκέψης.
Ένα από τα πράγματα που ξεχωρίζει τον άνθρωπο από τα ζώα είναι η επιθυμία του για γνώση. Η επιθυμία του να ανακαλύψει την πραγματικότητα, απλά και μόνο για χάρη της γνώσης. Όταν αυτή η επιθυμία έχει κορεστεί πλήρως σε κάποιον, νομίζω ότι αυτός έχει μετατραπεί σε κάτι το λιγότερο ανθρώπινο. Μάλιστα, πιστεύω ότι κανείς από εσάς δεν έχει χάσει αυτήν την επιθυμία.
Είναι πιθανότερο ότι ανόητοι κήρυκες, με το να σας τονίζουν συνεχώς το πόσο χρήσιμος θα είναι ο χριστιανισμός για σας, και πόσο καλός για την κοινωνία, σας έκαναν να ξεχάσετε ότι ο Χριστιανισμός δεν είναι ένα γιατροσόφι.
Ο Χριστιανισμός επικαλείται ότι μας δίνει μια μαρτυρία γεγονότων – ότι μας φανερώνει την αλήθεια των πραγμάτων. Η μαρτυρία του περί του κόσμου μπορεί να είναι αλήθεια, ή και όχι, και όταν η ερώτηση τεθεί σε κάποιον, τότε η φυσική του περιέργεια πρέπει να τον οδηγήσει να ψάξει να βρει την απάντηση. Αν ο χριστιανισμός είναι ψεύτικος, τότε κανένας ειλικρινής άνθρωπος δεν θα θέλει να τον πιστέψει, όσο χρήσιμος και αν είναι. Αν είναι αλήθεια, κάθε ειλικρινής άνθρωπος θα θέλει να πιστέψει, ακόμα και αν δεν του είναι καθόλου χρήσιμος.
Μόλις συνειδητοποιήσουμε τα παραπάνω μπορούμε να δούμε και κάτι άλλο.
Αν ο χριστιανισμός ήταν πράγματι αλήθεια, τότε είναι σχεδόν απίθανο ότι, εκείνοι που ξέρουν την αλήθεια του και εκείνοι που την αγνοούν, είναι το ίδιο καλά εφοδιασμένοι για να γίνουν καλοί άνθρωποι. Η γνώση των πραγμάτων σίγουρα διαφοροποιεί τις πράξεις του καθένα.
Ας υποθέσουμε ότι συναντούσατε έναν άνθρωπο που βρισκόταν στα όρια της λιμοκτονίας και θέλατε να τον βοηθήσετε. Αν δεν είχατε καμία γνώση ιατρικής, είναι πολύ πιθανό να του δίνατε ένα καλό γεύμα στέρεας τροφής, και αυτό θα οδηγούσε στον θάνατό του. Αυτό συμβαίνει όταν κάποιος είναι στο σκοτάδι.
Με τον ίδιο τρόπο, ένας χριστιανός και ένας άθεος, μπορεί και οι δύο να θέλουν να βοηθήσουν τον συνάνθρωπό τους. Ο ένας πιστεύει ότι ο άνθρωπος έχει αιώνια ζωή, ότι δημιουργήθηκε από τον Θεό με τέτοιο τρόπο ώστε να μπορεί να βρει την αιώνια ευτυχία και ευχαρίστηση μόνο ενωμένος με Αυτόν, ότι ξέφυγε από την αρχική του πορεία, και ότι η πίστη στον Χριστό είναι ο μόνος τρόπος να επιστρέψει στον προορισμό του.
Ο άλλος πιστεύει ότι ο άνθρωπος είναι ένα τυχαίο αποτέλεσμα τυφλών διεργασιών της ύλης, ότι ξεκίνησε την πορεία του στον κόσμο ως ζώο και εξελίχτηκε σταδιακά. Πως θα ζήσει για σχεδόν εβδομήντα χρόνια, και ότι μπορεί να κερδίσει την απόλυτη ευτυχία μέσω των σωστά οργανωμένων δημόσιων υπηρεσιών και πολιτικών οργανώσεων, και πως ο,τιδήποτε άλλο (πχ. η ζωοτομία, ο έλεγχος των γεννήσεων, το δικαστικό σύστημα, η εκπαίδευση) κρίνονται ως ″καλά″ ή ″κακά″ με μόνο κριτήριο το πόσο εξυπηρετούν αυτού του είδους την ″ευτυχία″.
Τώρα, υπάρχουν πολλά πράγματα τα οποία αυτοί οι δύο άνθρωποι θα συμφωνούσαν να κάνουν για τους συνανθρώπους τους. Και οι δύο θα ενέκριναν ένα λειτουργικό αποχετευτικό σύστημα, ένα καλό νοσοκομείο και μια υγιεινή διατροφή. Όμως αργά η γρήγορα τα διαφορετικά πιστεύω τους, θα παράγουν διαφορές και στις πρακτικές προτάσεις τους.
Και οι δύο, για παράδειγμα, μπορεί να ενδιαφέρονται πολύ για την εκπαίδευση, όμως το είδος της εκπαίδευσης που θα προτιμούσαν για τους συνανθρώπους τους, προφανώς θα ήταν πολύ διαφορετικό. Και βέβαια, εκεί που ο Υλιστής θα αναρωτιόταν σχετικά με μια προτεινόμενη ενέργεια: “Αν θα κάνει ευτυχισμένη την πλειονότητα των ανθρώπων;”, ο χριστιανός μπορεί να πει: “Ακόμα και αν κάνει ευτυχισμένη την πλειονότητα των ανθρώπων, δεν μπορούμε να το κάνουμε. Είναι άδικο”. Συνεχώς, μια γιγαντιαία διαφορά θα υψώνεται ανάμεσα στις πολιτικές των δύο. Για τον υλιστή σύνολα, όπως έθνη, τάξεις, πολιτισμοί, πρέπει να είναι πολύ πιο σημαντικά από τα άτομα, αφού τα άτομα ζουν μόνο για εβδομήντα χρόνια ο καθένας ενώ το σύνολο μπορεί να ζήσει για αιώνες. Όμως για τον χριστιανό, τα άτομα είναι πολύ σημαντικότερα, αφού ζούνε αιωνίως, και οι φυλές, οι πολιτισμοί και τα παρόμοια σύνολα είναι συγκριτικά απλά και μόνο εφήμερα κατασκευάσματα.
Ο χριστιανός και ο υλιστής έχουν διαφορετική αντίληψη για τον κόσμο. Δεν μπορούν και οι δύο να έχουν δίκιο. Αυτός που κάνει λάθος θα ενεργήσει με τρόπο που απλά δεν θα βοηθάει στην αλήθεια των πραγμάτων! Επομένως, ορμώμενος από τον πιο αγαθό σκοπό στον κόσμο, θα οδηγήσει τους συνανθρώπους του προς την καταστροφή τους.
Με τον πιο αγαθό σκοπό…! Άρα δεν θα είναι δικό του το λάθος; Σίγουρα ο Θεός (αν υπάρχει) δεν θα τιμωρήσει κάποιον για λάθη που προέρχονται από ειλικρινή σκοπό. Όμως αυτό είναι το μόνο που σκέπτεστε; Είμαστε έτοιμοι να πάρουμε το ρίσκο του να ζούμε στο σκοτάδι όλη τη ζωή μας κάνοντας απέραντο κακό στους άλλους, αρκεί μόνο κάποιος να μας βεβαιώσει ότι τα τομάρια μας θα την γλυτώσουν; Ότι κανείς δεν θα μας τιμωρήσει ή δεν θα μας κατηγορήσει; Δεν θέλω να πιστέψω ότι ο αναγνώστης είναι σε αυτό το επίπεδο. Αλλά ακόμα και αν ήταν, υπάρχει κάτι που μπορούμε να πούμε για αυτόν.
Το θέμα που πραγματευόμαστε είναι “μπορεί κάποιος να είναι ένας καλός άνθρωπος χωρίς να είναι χριστιανός”;
Το πραγματικό ερώτημα είναι, “μπορώ εγώ;”
Όλοι ξέρουμε ότι υπήρξανε πολλοί καλοί άνθρωποι που δεν ήταν χριστιανοί, όπως ο Σωκράτης και ο Κομφούκιος που ποτέ δεν άκουσαν για τον χριστιανισμό, ή άνθρωποι όπως ο J.S. Mill που όντας αρκετά ειλικρινής, απλά δεν μπορούσε να τον πιστέψει. Αν υποθέσουμε ότι ο χριστιανισμός είναι αλήθεια, τότε όλοι αυτοί βρισκόταν στην κατάσταση της ειλικρινής άγνοιας ή του ειλικρινούς λάθους. Αν οι προθέσεις τους ήταν καλές όπως και ελπίζω ότι ήταν (γιατί βέβαια δεν έχω την ικανότητα να διαβάσω τις καρδιές τους) ελπίζω και πιστεύω ότι η τέχνη και το έλεος του Θεού θα θεραπεύσει το κακό το οποίο η άγνοιά τους, φυσιολογικά θα παρήγαγε για τους ίδιους και για όσους επηρέασαν! Όμως ο άνθρωπος που με ρωτά: “δεν μπορώ να είμαι καλός άνθρωπος χωρίς να είμαι χριστιανός;” σαφέστατα δεν βρίσκεται στην ίδια θέση με αυτούς. Αν δεν είχε ακούσει ποτέ για τον χριστιανισμό, δεν θα με ρωτούσε. Αν, έχοντας ακούσει για αυτόν, και έχοντας σκεφτεί σοβαρά το θέμα, είχε αποφασίσει ότι ήταν ένα ψέμα, τότε και πάλι δεν θα με ρωτούσε!
Αυτός που ρωτάει έχει ακούσει για τον χριστιανισμό και δεν είναι καθόλου βέβαιος ότι είναι ένα ψέμα. Αυτό που πραγματικά ρωτάει είναι: “Υπάρχει κανένας λόγος να ασχοληθώ; Δεν μπορώ απλά να προσπεράσω το θέμα, να αφήσω τις φωνές που με τρώνε να ησυχάσουν, και να συνεχίσω να είμαι ένας ″καλός″ άνθρωπος; Δεν είναι , άραγε, οι καλές προθέσεις μου αρκετές να με κρατήσουν ασφαλή, χωρίς ευθύνες, χωρίς να χρειαστεί να χτυπήσω αυτήν την φοβερή πόρτα και να σιγουρευτώ αν υπάρχει ή όχι κάποιος μέσα;”
Σε έναν τέτοιο άνθρωπο ίσως θα ήταν αρκετό να απαντήσει κανείς ότι στην πραγματικότητα ζητάει να του επιτραπεί να συνεχίσει να είναι ″καλός″ προτού αυτός να έχει βάλει τα δυνατά του για να ανακαλύψει τι σημαίνει καλό.
Όμως το θέμα δεν τελειώνει εκεί. Δεν είναι ανάγκη να αναρωτηθούμε αν ο Θεός θα τον τιμωρήσει για την δειλία του και την τεμπελιά του, αφού αυτός ο ίδιος θα τιμωρήσει μόνος του τον εαυτό του!
Ο συγκεκριμένος άνθρωπος φυγοπονεί. Προσπαθεί επίτηδες να μην ανακαλύψει αν ο χριστιανισμός είναι αλήθεια η ψέμα, γιατί προβλέπει ατέλειωτους μπελάδες αν τύχει να αληθεύει. Μοιάζει με εκείνον, που ξεχνά επίτηδες να κοιτάξει τον πίνακα ανακοινώσεων από φόβο μήπως του έχουν αναθέσει κάποια δουλειά. Μοιάζει με εκείνον, που δεν κοιτά τις καταθέσεις του επειδή φοβάται το τι μπορεί να ανακαλύψει. Μοιάζει με εκείνον, που δεν θα πάει στον γιατρό όταν θα αισθανθεί κάποιον περίεργο πόνο, γιατί φοβάται αυτό που θα του πει.
Ο άνθρωπος που παραμένει άπιστος γι’ αυτούς τους λόγους δεν βρίσκεται στην κατάσταση του ειλικρινούς λάθους! Απεναντίας βρίσκεται στην κατάσταση του ανειλικρινούς λάθους, και αυτή η ανειλικρίνεια θα εξαπλωθεί σε όλες τις σκέψεις και τις πράξεις του. Έχει χάσει πλέον την διανοητική του αγνότητα. Η ειλικρινής απόρριψη του Χριστού, όσο λανθασμένη και να είναι, θα συχωρεθεί και θα θεραπευθεί – “Όποιος πει λόγο εναντίον του Υιού του Ανθρώπου, θα του συγχωρεθεί”, (κατά Λουκάν 12.10). Αλλά το να ξεγλιστρήσουμε από τον Υιό του Ανθρώπου, να στρέψουμε αλλού το πρόσωπό μας, να υποκριθούμε ότι δεν Τον καταλάβαμε, το να αφήσουμε το τηλέφωνο να χτυπάει χωρίς να το σηκώσουμε από τον φόβο μήπως καλεί Εκείνος, το να μην ανοίξουμε κάποια γράμματα με περίεργο γραφικό χαρακτήρα μήπως και είναι Δικά Του, αυτό είναι ένα τελείως διαφορετικό θέμα. Μπορεί να μην έχουμε ξεκαθαρίσει ακόμα αν θα πρέπει να είμαστε χριστιανοί ή όχι, όμως θα έπρεπε να ξέρουμε ότι οφείλουμε να είμαστε άνθρωποι, και όχι μια στρουθοκάμηλος που κρύβει το κεφάλι της στην άμμο.
Ακόμα, μιας και η διανοητική ειλικρίνεια έχει ξεπέσει στις μέρες μας, ακούω κάποιον να επιμένει στις ερωτήσεις του: “Θα βοηθήσει εμένα; Θα με κάνει ευτυχισμένο; Πιστεύεις ειλικρινά ότι θα ήμουν καλύτερα αν γινόμουν χριστιανός;” Ε, λοιπόν αν επιμένεις, η απάντησή μου είναι “ναι”. Αλλά δεν μου αρέσει καθόλου να δίνω μια απάντηση σε αυτό το επίπεδο.
Μπροστά σου βρίσκεται μια πόρτα, πίσω από την οποία, σύμφωνα με ορισμένους ανθρώπους, το μυστικό του κόσμου σε περιμένει. Είτε αυτό είναι αλήθεια, είτε όχι. Και αν δεν είναι, τότε αυτό που κρύβεται πίσω της είναι απλούστατα η μεγαλύτερη απάτη, η πιο κολοσσιαία κοροϊδία που καταγράφηκε ποτέ. Δεν είναι προφανέστατα, το χρέος κάθε ανθρώπου (που είναι άντρας και όχι λαγός) να προσπαθήσει να βρει πιο από τα δύο ισχύει, και έπειτα να αφοσιωθεί με όλες του τις δυνάμεις είτε στο να υπηρετήσει αυτό το φοβερό μυστικό είτε στο να το αποκαλύψει καταστρέφοντας αυτήν την γιγάντια φούσκα; Μπορεί κανείς, όταν είναι αντιμέτωπος με ένα τέτοιο θέμα, να παραμείνει αφοσιωμένος στην δική του “ευλογημένη ηθική τελείωση”;
Πράγματι ο χριστιανισμός θα σου κάνει καλό, πολύ μεγαλύτερο καλό από ότι ήθελες ή περίμενες ποτέ σου. Και ένα πρώτο μέρος του καλού που θα σου κάνει, είναι πως θα σφηνώσει μες στο κεφάλι σου (και δεν θα σου αρέσει αυτό) το γεγονός πως ό,τι αποκαλούσες μέχρι τώρα “καλό”, το να είσαι ευγενικός και καλός άνθρωπος, δεν είναι τόσο σημαντική υπόθεση όσο το φανταζόσουν! Θα σου μάθει πως τελικά δεν μπορείς να είσαι “καλός” (τουλάχιστον όχι εικοσιτέσσερις ώρες το εικοσιτετράωρο) με μόνη την δική σου ηθική προσπάθεια. Και ύστερα θα σου μάθει πως ακόμα και αν μπορούσες, ακόμα και τότε δεν θα είχες επιτύχει το σκοπό για τον οποίο δημιουργήθηκες. Η απλή ηθικότητα δεν είναι το τέλος της ζωής σου. Φτιάχτηκες για κάτι αρκετά διαφορετικό από αυτό. Ο J. S. Mill και ο Κομφούκιος (ο Σωκράτης ήταν πολύ πιο κοντά στην αλήθεια) απλά δεν ήξεραν τι σημαίνει ζωή. Όλοι όσοι επιμένουν να ρωτάνε αν μπορούν να είναι καλοί άνθρωποι χωρίς τον Χριστό, δεν έχουν ιδέα τι σημαίνει ζωή. Αν το ήξεραν θα γνώριζαν ότι μια “καλή ζωή” είναι ένας απλός μηχανισμός συγκρινόμενος με τον σκοπό για τον οποίο φτιάχτηκε ο άνθρωπος. Η ηθικότητα είναι απαραίτητη, όμως η Θεία Ζωή, η οποία προσφέρει τη ζωή της σε εμάς και μας καλεί να γίνουμε θεοί, μας προορίζει για κάτι που θα καταπιεί την ηθικότητά μας. Πρόκειται να ανακαινιστούμε. Κάθε ίχνος του λαγού που κρύβεται μέσα μας θα εξαφανιστεί, τόσο ο ευσυνείδητος ηθικός λαγός, όσο και ο δειλός φιλήδονος λαγός. Θα ματώσουμε και θα τσιρίξουμε καθώς θα πέφτουν από επάνω μας τα κομμάτια της “γούνας”! Και μετά, έξαφνα, θα ανακαλύψουμε από κάτω της κάτι που ποτέ δεν φανταζόμασταν. Έναν αληθινό άνθρωπο, έναν αιώνιο θεό, έναν υιό του Θεού, δυνατό, λαμπρό, σοφό, όμορφο να ξεχειλίζει από χαρά.
“Αλλά όταν έρθει το τέλειο, το μερικό θα καταργηθεί” (προς Κορινθίους Α΄ 13:10).
Η ιδέα του να γίνουμε “καλοί άνθρωποι” χωρίς τον Χριστό είναι βασισμένη σε ένα διπλό λάθος. Πρώτον, δεν μπορούμε να το κάνουμε, και δεύτερον βάζοντας ως τελικό μας σκοπό την “καλή ζωή”, έχουμε χάσει το αληθινό νόημα και σκοπό της ύπαρξής μας.
Η ηθικότητα είναι ένα βουνό που δεν μπορούμε να σκαρφαλώσουμε με τις δικές μας δυνάμεις, και ακόμα και αν μπορούσαμε το μόνο που θα καταφέρναμε θα ήταν να χαθούμε στον παγωμένο και ασφυκτικό αέρα της κορυφής, αφού θα μας λείπουν εκείνα τα φτερά που χρειαζόμαστε για το υπόλοιπο ταξίδι. Γιατί είναι από εκείνο το σημείο που ξεκινά η αληθινή άνοδος. Τα σχοινιά και οι αξίνες, μας είναι άχρηστα πλέον, και το υπόλοιπο ταξίδι έγκειται στην ικανότητά μας να “πετάξουμε”.