Ο Ιωάννης Γουτεμβέργιος ανακάλυψε πριν το 1455 (έτος κατά το οποίο τυπώθηκε για πρώτη φορά η Βίβλος) την τυπογραφία.
Σε λιγότερο από εκατό χρόνια το 1536 ο Ιωαννίκιος Καρτάνος τύπωσε το: «Παλαιά τε και Νέα Διαθήκη» (Βενετία 1536) προκειμένου όπως γράφει στον Πρόλογο: «πεζεύσω τήν θείαν Γραφήν εἰς γλώσσαν διά νά ἠμπορεῖ ὡς εἶπον πᾶσα μικρός ἄνθρωπος νά τήν ἐγροικᾶ…».
Εκατό χρόνια αργότερα, το 1638, εκδίδει στην Γενεύη ο Μάξιμος Καλιοπολίτης την «Καινή Διαθήκη τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησού Χριστοῦ» (εἰς ἁπλῆν διάλεκτον γενομένη μετάφρασις).
Όπως και αυτός γράφει στον Πρόλογο: «Διά νά γρικᾶ καθένας εἰς τήν ἰδίαν γλώσσαν εἰς τήν ὁποίαν ἐγεννήθη τά μεγαλεῖα τοῦ Θεοῦ» καί αυτό το κάνει γράφει, διότι «τό κοινόν τῆς Ἐκκλησίας πάγει ὀλίγον κατ’ ὀλίγον φθειρόμενον…».
Ο αρχιμανδρίτης π. Χρίστος Κυριαζόπουλος θέλοντας να αγνοεί αυτά και άλλα πολλά (παραδείγματος χάριν, ότι κατά την τουρκοκρατία έχουμε 20 μεταφράσεις του Ψαλτηρίου, δίγλωσσες εκδόσεις Ευαγγελίου ελληνικά-αλβανικά, ερμηνευτικές προσπάθειες, μεταφράσεις του Νικοδήμου του αγιορείτου) ξεκινάει ένα άρθρο στο περιοδικό ΕΡΩ, τευχ. 31, ΙΟΥΛ.-ΣΕΠΤ. 2017, λέγοντας ότι «εσχάτως τίθεται ως επιπλέον μπέρδεμα σύγχυσης και το θέμα των λειτουργικών μεταφράσεων»!!
Καθόλου εσχάτως, παππούλη, όπως είπαμε, αλλά με προϊστορία 500 χρόνων τίθεται! Ας έχουμε σωστή εικόνα και ας μη στρουθοκαμηλίζουμε! Είναι προϋπόθεση sine qua non προκειμένου να συνεννοηθούμε.
Προχωρώντας το κείμενο του ο παππούλης επαναλαμβάνει το γνωστό… ποίημα, ότι όσοι θέλουν μεταφράσεις, νομίζουν ότι θα γεμίσουν οι ναοί από κόσμο-νέους ανθρώπους! Παππούλη, εσένα δεν σε απασχολεί και δε σε γοητεύει τέτοια προοπτική; Ας το αφήσουμε όμως…
Ας το αποφασίσουμε άπαξ δια παντός!! Οι μεταφράσεις είναι απαραίτητες για αυτούς που είναι μέσα στην Εκκλησία, όχι για τους έξω. Οι έξω δεν θα έρθουν τρέχοντας, όταν μάθουν ότι προσευχόμαστε στη δημοτική. Οι χριστιανοί είναι αυτοί που δεν ξέρουν τι πιστεύουν! Για τους χριστιανούς χρειάζονται οι μεταφράσεις. Υπάρχει ο αιώνιος κανόνας Lex Orandi, Lex Gredendi. Ψέλνουμε-προσευχόμαστε αυτό που πιστεύουμε. Για να ισχύει αυτός ο κανόνας χρειάζονται οι μεταφράσεις. Για να μη ρωτούν οι χριστιανοί, τι είναι αυτό το «Πατ… ερημών;» (Διδώ Σωτηρίου).
Παππούλη, μετάφραση και κατανόηση είναι ΔΥΟ διαφορετικά θέματα-υποθέσεις. Άλλο μετάφραση-άλλο κατανόηση. Όμως δεν γίνεται να συζητήσουμε για κατανόηση, χωρίς προηγουμένως να έχουμε μεταφράσει κάθε κείμενο για το οποίο συζητάμε, στην γλωσσική μορφή που προσλαμβάνουν τα νοήματα, αυτοί στους οποίους απευθυνόμαστε. Πρώτα μεταφράζουμε στα ελληνικά τον Σαίξπηρ, και στην συνέχεια ψάχνουμε να ερμηνεύσουμε τι εννοεί, όταν λέει… «Να ζει κανείς ή να μη ζει;». Συνεπώς τέτοια… διλήμματα είναι ψευδή και παραπλανητικά και ας αφήσουμε τις… λεπτές δογματικές διατυπώσεις!!
Η μετάφραση των Εβδομήκοντα την οποία χρησιμοποιούμε είναι γεμάτη λάθη. Δεν ζημιώθηκε κανένας από αυτό. Φυσικά δεν προτείνω κάτι τέτοιο ως ανάλογη διαδρομή, απλώς επισημαίνω… ευαισθησίες ανυπόστατες! Κάθε μέρα, παππούλη, στον Εξάψαλμό λέμε άλλα αντ’ άλλων, στον ψαλμό 87!!
Ας αφήσουμε τις μεγαλορρημοσύνες για τα πανέμορφα αρχαία ελληνικά των Ευαγγελίων, τα οποία ο Άγιος Κύριλλος Αλεξανδρείας ονομάζει… «ἀγελαία γλώσσα»!! Δεν αναλάβαμε οι παπάδες την λογοτεχνική αποτίμηση των κειμένων. Να πούμε για τον Χριστό αναλάβαμε, που έγινε άνθρωπος σε ένα κουτσοχώρι της Ιουδαίας και μιλούσε μια περιθωριακή γλώσσα χωρίς να καταδέχεται να γεννηθεί, αν όχι στον Όλυμπο έστω στον Παρνασσό, και να μιλάει αρχαία ελληνικά!!
Παππούλη, τα αρχαία ελληνικά είναι όμορφη και ακριβολόγος μορφή λόγου, όμως δεν επιτρέπει ο Χριστός κάτι τέτοιο να το κάνουμε προϋπόθεση στο να Τον γνωρίσει κάποιος! Όταν ο Χριστός ανέλαβε τα ανθρώπινα, ανέλαβε και κάθε γλώσσα, αφού έγινε άνθρωπος και για άσπρους και για μαύρους και για κόκκινους και για κίτρινους. Δε νομίζετε, ότι δεν είναι και πολύ… ταπεινό να Τον μονοπωλούμε συζητώντας για… «Μνημείο, εν τέλει, όλης της ανθρωπότητος»!!;;
Παππούλη, η δημοτική είναι αδήριτη ανάγκη της Εκκλησίας, αν θέλει να έχει επικοινωνία με τα μέλη της, και να μη την γοητεύει μια εκδοχή… “χριστιανικών” Ελευσινίων μυστηρίων, στα οποία οι μυούμενοι ούτε άκουγαν, ούτε έβλεπαν, ούτε κατανοούσαν! Και μη μου πείτε, εμείς… ακούμε και βλέπουμε, γιατί θα βγάλει από το ντουλάπι η ιστορία το κεφάλι της και θα μας φωνάζει στεντορείως… «Νοῦς ὁρᾶ καί νοῦς ἀκούει, τά δ’ ἄλλα πάντα κωφά και τυφλά».
Μυστήριο, φυσικά το ξέρετε, δεν είναι το φραστικά ακατανόητο αλλά αυτό που αγνοούμε (όχι λεκτικά) πως επιτελείται! Λέμε τα λόγια του Χριστού, τα οποία υποτίθεται καταλαβαίνουμε, αλλά αγνοούμε το πως ο Χριστός τον άρτον «εἰς σῶμα αὐτοῦ μεταβάλλει»! Ο μακαρίτης ο γέροντάς μας έχει γράψει ένα βιβλίο 110 σελίδων με αυτό το θέμα και με τίτλο «Μέθεξη ή κατανόηση». Νομίζω θα σας είναι ωφέλιμο.
Παππούλη, δεν γνωρίζω και συγχωρήστε με για αυτό, παρότι είμαι 36 χρόνια εφημέριος, πολλά νήπια και βρέφη που απολαμβάνουν φρόνιμα και με συναίσθηση την Θεία Λειτουργία!! Ας μη λέμε αστεία. Αυτά τα νήπια και τα βρέφη όμως, σίγουρα μεγαλώνοντας θα μας κρίνουν, γιατί καταντήσαμε την Εκκλησία «μια σβηστή σόμπα και ένα κρύο γάντι…» (Πήτερ Ορλόφσκι, «Ασυνάρτητες μνήμες»). Σε ποιο σπίτι, αν θέλουμε η Εκκλησία να είναι το σπίτι των χριστιανών, μιλάνε διαφορετικές γλώσσες τα παιδιά και ο πατέρας; Πως απαιτεί ο πατέρας να… μεγαλώσουν τα παιδιά, αντί να μικρύνει αυτός; Πάτερ, πάτερ, μόνο ο μεγάλος μπορεί να γίνει μικρός! Ο Χριστός μας το έδειξε κάτι τέτοιο, εμείς πότε θα το καταλάβουμε;
Παππούλη, η ιστορική διαδρομή της γλώσσας, το μονοτονικό (διαβάστε επ’ αυτού την τοποθέτηση του μεγάλου μας ποιητή Ν. Καρούζου, πάνυ χρήσιμον), ο εαυτός του νεοέλληνα, η συνοδική επιβολή μονογνωμίας (αν υπάρχει τέτοια λέξη), το μορμολύκειο του σκανδαλισμού και άλλα ανάλογα συμπαρομαρτούντα, δεν είναι υποθέσεις προσευχής και λατρείας, όπως γράφετε!!. Για εμάς, πάτερ, ισχύει αυτό που γράφει στην Φιλοκαλία (τ. 4ος, σελίδα 10-11) ο μέγας διδάσκαλος της νοεράς προσευχής Θεόληπτος Φιλαδελφείας: «… Τήν διά στόματος ψαλμωδία ἐκτέλει… μετά ἐπιστασίας τοῦ νοῦ, μή ἀνεχόμενος ἀδιανόητόν τι τῶν λεγομένων καταλιπεῖν· ἀλλ’ εἰ ποτέ τι διαδράσει τόν νοῦν, ἐπανάλαβε τόν στῖχον, ὁσάκις καί γένηται, μέχρις ἄν τόν νοῦν ἐπακολουθοῦντα ἕξης τοῖς λεγόμενοις». Δηλαδή (για όσους φυσικῷ τῷ λόγῳ δεν κατάλαβαν): «… Όταν ψέλνεις με το στόμα, να καταλαβαίνει το μυαλό σου τι λες και να μην ανέχεσαι να αφήνεις ακατανόητο κάτι από τα λεγόμενα. Αν κάποτε κάτι διαφύγει την προσοχή του νου σου, επανάλαβε τον στίχο όσες φορές και αν χρειαστεί, μέχρις ότου κατορθώσεις να συμπορεύεται η προσοχή του μυαλού σου με τα λεγόμενα».
Πιστεύω συμφωνείτε ότι πρέπει να τον ακούσουμε και ελπίζω ότι θα δημοσιεύσετε τις σκέψεις που σας στέλνω, τις οποίες φυσικά θα αναρτήσω στο site της παρέας μας. Εύχεσθε.
Χριστός Ἀνέστη, σώζων ἅπαντας.
π. Θεοδόσιος Μαρτζούχος
Θεματολογικές ετικέτες