O Καρδινάλιος Κάρλο Μαρία Μαρτίνι πέθανε στο Βαρέζε της Βόρειας Ιταλίας στις 31 Αυγούστου 2012 σε ηλικία 85 ετών. Τρεις εβδομάδες νωρίτερα, στις 8 Αυγούστου, ο Martini έδωσε μια τελική συνέντευξη προς τον συνάδελφό του Ιησουίτη π. Georg Sporschill, με τον οποίο είχε συνεργαστεί ο Martini σε ένα βιβλίο με τίτλο «Νυκτερινές Συζητήσεις στην Ιερουσαλήμ» και έναν Ιταλό φίλο του που ονομάζεται Federica Rantice Fossati Confalonieri. O Rantice έχει πει στα ιταλικά μέσα ενημέρωσης ότι ο Martini είχε εγκρίνει το κείμενο της συνέντευξης και το προόριζε ως ένα είδος «πνευματικής διαθήκης» που θα δημοσιευθεί μετά το θάνατό του.
Το παρακάτω είναι μια μετάφραση της συνέντευξης που δημοσιεύθηκε στην ιταλική εφημερίδα Corriere della Sera («Απογευματινός Ταχυδρόμος»).
Πώς βλέπετε την κατάσταση της Εκκλησίας;
Η Εκκλησία είναι κουρασμένη στην Ευρώπη της ευημερίας όπως επίσης και στην Αμερική. Ο πολιτισμός μας έχει γίνει παλαιός, οι Εκκλησίες μας και τα θρησκευτικά μας κτίρια είναι μεγάλα και άδεια, ο γραφειοκρατικός μηχανισμός της Εκκλησίας ατυχώς μεγαλώνει, οι τελετές μας και τα ενδύματά μας είναι πομπώδη. Μήπως αυτά τα πράγματα, όμως, εκφράζουν τελικώς αυτό που είμαστε σήμερα; … Η ευημερία βαραίνει πάνω μας. Είμαστε σαν τον πλούσιο νεαρό άνδρα που έφυγε λυπημένος όταν ο Ιησούς τον κάλεσε να γίνει μαθητής του. Ξέρω ότι δεν μπορούμε εύκολα να αφήσουμε τα πάντα να εξελίσσονται. Τουλάχιστον, όμως, μπορούμε να αναζητήσουμε τους ανθρώπους που είναι ελεύθεροι και «πιο κοντά στο γείτονά τους», όπως ο Αρχιεπίσκοπος Όσκαρ Ρομέρο και οι μάρτυρες των Ιησουιτών του Ελ Σαλβαδόρ. Πού είναι οι ήρωες ανάμεσά μας που μπορεί να μας εμπνεύσουν; Με κανένα τρόπο δεν θα πρέπει να τους περιορίσουμε στα όρια του ιδρύματος.
Ποιος μπορεί να βοηθήσει την Εκκλησία σήμερα;
Ο πατήρ Karl Rahner χρησιμοποιεί συχνά την εικόνα των κάρβουνων που είναι κρυμμένα κάτω από την στάχτη. Βλέπω στην Εκκλησία σήμερα τόση στάχτη που συχνά με καταλαμβάνει μια αίσθηση ανικανότητας. Πώς μπορούμε να απελευθερώσουμε τα κάρβουνα από την στάχτη; Να αναζωογονήσουμε τις φλόγες της αγάπης; Για το πρώτο πρέπει να αναζητήσουμε αυτά τα “κάρβουνα”. Τα οποία “κάρβουνα” είναι τα άτομα τα γεμάτα γενναιοδωρία, όπως ο Καλός Σαμαρείτης. Που έχουν πίστη, όπως ο Ρωμαίος εκατόνταρχος. Που είναι ενθουσιώδεις, όπως ο Ιωάννης ο Βαπτιστής. Που τολμούν το νέο, όπως ο Παύλος. Που είναι πιστοί, όπως η Μαρία η Μαγδαληνή. Συμβουλεύω τον Πάπα και τους επισκόπους να αναζητήσουν δώδεκα άτομα έξω από τις τάξεις του συνήθους κλήρου για τις διοικητικές θέσεις, άτομα που είναι κοντά στους φτωχότερους, που περιβάλλονται από νέους και οι οποίοι θα δοκιμάσουν νέα πράγματα. Πρέπει να είμαστε με τους ανθρώπους που φλέγονται από ζήλο κατά τέτοιο τρόπο, που το Πνεύμα να μπορεί να μεταδοθεί παντού.
Τι εργαλεία προτείνετε κατά της εξάντλησης της Εκκλησίας;
Θα ήθελα να συστήσω τρία πολύ ισχυρά όπλα. Το πρώτο είναι η μετατροπή: η Εκκλησία πρέπει να αναγνωρίσει τα λάθη της και να ακολουθήσει μια ριζοσπαστική πορεία αλλαγής, αρχίζοντας με τον Πάπα και τους επισκόπους. Τα σκάνδαλα παιδοφιλίας μας υποχρεώνουν να αναλάβουμε μια διαδρομή μετατροπής. Ερωτήσεις σχετικά με τη σεξουαλικότητα και όλα τα θέματα που αφορούν το σώμα, είναι ένα παράδειγμα. Αυτά είναι σημαντικά για τον καθένα, μερικές φορές ίσως πάρα πολύ σημαντικά. Πρέπει να αναρωτηθούμε αν οι άνθρωποι εξακολουθούν να ακούν τις συμβουλές της Εκκλησίας για σεξουαλικά θέματα. Είναι η Εκκλησία ακόμη ένα έγκυρο πεδίο αναφοράς σε αυτόν τον τομέα ή απλά μια καρικατούρα στα μέσα μαζικής ενημέρωσης;
Το δεύτερο είναι ο Λόγος του Θεού. Η Δεύτερη Σύνοδος του Βατικανού έδωσε την Αγία Γραφή πίσω στους Καθολικούς. Μόνο εκείνοι που αντιλαμβάνονται τον Λόγο του Θεού στην καρδιά τους μπορούν να είναι μέρος εκείνων που θα βοηθήσουν στην επίτευξη ανανέωσης της Εκκλησίας και οι οποίοι θα γνωρίζουν πώς να ανταποκριθούν στις προσωπικές ερωτήσεις με τη σωστή επιλογή. Ο Λόγος του Θεού είναι απλός και επιδιώκει ως σύντροφό του μια καρδιά που ακούει… Ούτε ο κλήρος ούτε το εκκλησιαστικό δίκαιο μπορεί να υποκαταστήσει την εσωτερική ζωή του ανθρώπου. Όλοι οι εξωτερικοί κανόνες, οι νόμοι, τα δόγματα, είναι εκεί για να διευκρινίσουν αυτήν την εσωτερική φωνή και για την διάκριση των πνευμάτων.
Για ποιούς είναι τα μυστήρια; Αυτά είναι το τρίτο εργαλείο της επούλωσης. Τα μυστήρια δεν είναι ένα μέσο πειθαρχίας αλλά μια βοήθεια για τους ανθρώπους στο ταξίδι τους και τις αδυναμίες της ζωής τους. Μεταδίδουμε τα μυστήρια στους ανθρώπους που χρειάζονται νέα δύναμη; Σκέφτομαι όλα τα διαζευγμένα και ξαναπαντρεμένα ζευγάρια με εκτεταμένες οικογένειες. Χρειάζονται ειδική προστασία. Η Εκκλησία υποστηρίζει το αδιάλυτο του γάμου. Είναι ευλογία όταν ένας γάμος και μια οικογένεια έχει πετύχει …
Η στάση που κρατάμε απέναντι στις εκτεταμένες οικογένειες καθορίζει την ικανότητα της Εκκλησίας να είναι κοντά στα παιδιά της. Μια γυναίκα, για παράδειγμα, έχει εγκαταλειφθεί από τον σύζυγό της και βρίσκει έναν νέο σύντροφο ο οποίος αναλαμβάνει τη φροντίδα της και τα τρία παιδιά της. Αυτή η δεύτερη αγάπη πετυχαίνει. Αν αυτή η οικογένεια «πέσει θύμα διάκρισης», όχι μόνο θα αποκοπεί η μητέρα (από την Εκκλησία), αλλά και τα παιδιά της. Αν οι γονείς αισθάνονται σαν να είναι έξω από την Εκκλησία και δεν αισθάνονται την υποστήριξή της, η Εκκλησία θα χάσει την μελλοντική γενιά.
Πριν την Θεία Κοινωνία προσευχόμαστε: …«Κύριε, δεν είμαι άξιος…» Γνωρίζουμε ότι δεν είμαστε άξιοι… Η αγάπη είναι μια ευλογία, η αγάπη είναι ένα δώρο. Το ερώτημα κατά πόσον οι διαζευγμένοι μπορούν να λάβουν την Θ. Κοινωνία θα έπρεπε να μετατραπεί. Πώς μπορεί η Εκκλησία να φτάσει τους ανθρώπους που έχουν περίπλοκες οικογενειακές καταστάσεις, φέρνοντάς τους βοήθεια με τη δύναμη των μυστηρίων; Η Εκκλησία είναι 200 χρόνια πίσω από την εποχή μας. Γιατί δεν ανανεώνεται; Φοβόμαστε; Υπερισχύει ο φόβος του θάρρους; Σε κάθε περίπτωση, η πίστη είναι το θεμέλιο της Εκκλησίας.
Πώς είστε προσωπικά;
Πίστη, εμπιστοσύνη, θάρρος. Είμαι ηλικιωμένος και άρρωστος και εξαρτώμαι από τη βοήθεια των άλλων. Καλοί άνθρωποι γύρω μου με κάνουν να νιώσω την αγάπη τους. Αυτή η αγάπη είναι ισχυρότερη από το συναίσθημα της δυσπιστίας που νιώθω συχνά για την Εκκλησία στην Ευρώπη. Μόνο η αγάπη νικά την εξάντληση. Ο Θεός είναι αγάπη.