Κατήχηση

Επί των κυμάτων

Κήρυγμα στο Ναό του Αγ. Ιωάννη Χρυσοστόμου στην Πρέβεζα

Κυριακή, 25 Αυγούστου 2024

Το κομμάτι που διαβάσαμε από το Ευαγγέλιο σήμερα είναι απ’ τα πιο «όμορφα». Όχι μόνο όμορφο σαν εικόνα, αλλά απ’ τα ουσιαστικότερα, όσον αφορά τη σχέση μας με το Θεό και το πρόσωπο του Χριστού.

Για όσους δεν ήταν την ώρα της ανάγνωσης του Ευαγγελίου, ήταν το κομμάτι, στο οποίο ο Χριστός στη 1 τα μεσάνυχτα, «τετάρτη φυλακή της νυκτός» -οι φυλακές της νυκτός άρχιζαν από τις 9 το βράδυ-, εμφανίζεται ξαφνικά δίπλα από το καράβι των μαθητών, οι οποίοι βρίσκονται σχεδόν σε κατάσταση ναυαγίου, γιατί ο άνεμος ήταν «εναντίος» (όπως λέει το κείμενο) και αυτοί ήταν στην απελπισία ότι θα βουλιάξουν μετά από λίγο και θα πνιγούν. Και ξαφνικά σ’ αυτή τη συγκυρία εμφανίζεται ο Χριστός δίπλα τους, περπατώντας πάνω στη θάλασσα και τα κύματα! Αυτοί νόμισαν, μέσα στη νύχτα και απ’ το γεγονός ότι περπατούσε πάνω στο νερό, ότι είναι φάντασμα αυτό που βλέπουν! Ο Χριστός τους λέει: «Εγώ είμαι, μη φοβάστε». Και ο Πέτρος του λέει: «Αν είσαι Συ, πες να κατέβω να περπατήσω κι εγώ στα νερά και να ’ρθώ σε Σένα». «Έλα», του απαντά. Κατέβηκε τότε στα νερά και άρχισε να περπατάει. Και μετά από λίγο όμως, άρχισε να βουλιάζει. Και άρχισε να φωνάζει: «Κύριε, σώσον με!».

Άσχετα με το τι απάντησε ο Χριστός στον Πέτρο (το λέει και σε μας πάρα πολλές φορές: «Ολιγόπιστε, γιατί δίστασες;»), το κομμάτι του Ευαγγελίου που διαβάσαμε περιγράφει, θα λέγαμε, «τα τέσσερα σημεία του ορίζοντος» της σχέσεως του ανθρώπου με το Χριστό, τα οποία είναι:

Η πίστη, το θαύμα, ο φόβος κι η αγάπη.

Α. Πίστη σημαίνει μια περιπέτεια εμπιστοσύνης.

Στην εμπιστοσύνη λοιπόν που έχει ο Πέτρος στον Χριστό, τι είναι αυτό που του γεννάει αμφιβολίες; Αμφιβολίες γεννιούνται από μια κυμαινόμενη εμπιστοσύνη. Είναι ανθρώπινο να κυμαίνεται η εμπιστοσύνη. Η πίστη αυξάνεται, μειώνεται, εξαφανίζεται μερικές φορές. Δεν είναι απαράδεκτο κάτι τέτοιο. Εμείς πάρα πολλές φορές νομίζουμε αφελώς ότι η πίστη είναι μια ιδεολογία, την οποία την «κατέχω» στο μυαλό μου και… στην «τσέπη» μου, όπως έχω το σήμα του κόμματος, στο οποίο ανήκω, ή ο,τιδήποτε άλλο, τεχνικό και εξωτερικό αποδεικτικό τεκμήριο!

«Όταν εμφανίζεται η αμφιβολία, δεν πρέπει να θεωρείται ως άρνηση της πίστης, αλλά ως ένα στοιχείο που πάντα ήταν και θα είναι παρόν στην πράξη της πίστης. Η υπαρξιακή αμφιβολία και η πίστη είναι οι πόλοι της ίδιας πραγματικότητας, της κατάστασης υπέρτατης μέριμνας.

Η επίγνωση αυτής της διαπλοκής πίστεως και αμφιβολίας έχει τεράστια πρακτική σημασία. Πολλοί Χριστιανοί, όπως και μέλη άλλων θρησκευτικών ομάδων, νιώθουν αγωνία, ενοχή και απόγνωση σχετικά με ό,τι ονομάζουν «απώλεια της πίστης». Αλλά η σοβαρή αμφιβολία είναι επιβεβαίωση της πίστης. Δείχνει τη σοβαρότητα της μέριμνας, τον απόλυτο χαρακτήρα της. Όλο τούτο εκφράζεται έντονα στη σχέση μεταξύ πίστης και αμφιβολίας. Εάν η πίστη νοείται ως πεποίθηση ότι κάτι είναι αληθές, η αμφιβολία είναι ασύμβατη με μια πράξη πίστεως. Εάν η πίστη νοείται ως υπέρτατη μέριμνα, η αμφιβολία είναι απαραίτητο συστατικό της. Αποτελεί συνέπεια της διακινδύνευσης της πίστης.»

(Πάουλ Τίλλιχ: «Το θάρρος της Υπάρξεως», εκδ. Αρμός)

Η πίστη είναι μια περιπέτεια εμπιστοσύνης. Και η περιπέτεια εμπιστοσύνης έχει σκαμπανεβάσματα. Έχει αμφιβολίες, είναι κυμαινόμενη εμπιστοσύνη.

Ποιος φταίει για την κυμαινόμενη εμπιστοσύνη; Εδώ στην περίπτωση του Πέτρου, ποιος φταίει; Ο Πέτρος ή ο Χριστός; Απλά: Ο Χριστός ενεργεί κατά τα δεδομένα Του. Εγώ -ο καθένας- στέκομαι απέναντί Του πώς; Τον εμπιστεύομαι μόνο σε ό,τι συμφωνώ; Αυτό δεν είναι εμπιστοσύνη. Είναι απλώς μια σχέση λογικής επικοινωνίας…

Ο Χριστός εδώ μας λέει ότι στη σχέση μαζί Του πρέπει να πάμε παραπέρα. Ότι θα πρέπει να μάθουμε σιγά-σιγά να Τον εμπιστευόμαστε και για πράγματα που μας φαίνονται έξω και πέρα από τις δυνατότητες που έχουμε να αντιδράσουμε στα ερεθίσματα…

Β. Ο Πέτρος Τον εμπιστεύεται, έστω και αμφιβάλλοντας, και περπατάει πάνω στα κύματα!

Η πίστη γέννησε το θαύμα, ως επιβράβευση του Πέτρου ή φανερώνοντας τη «συγγένεια» του Πέτρου με τον Χριστό; Άραγε ήταν ένα: «Μπράβο, είσαι ένας πάρα πολύ καλός μαθητής»; Αυτό φανταζόμαστε ότι ήταν;

Όχι! Ήταν φανέρωση του βαθμού συγγένειας που είχε με το Χριστό.

Όση συγγένεια αποχτάμε ουσιαστικά με το Χριστό, τόσο τα πράγματα γίνονται αναλογικά. Όταν χαθεί η συγγένεια, χάνεται και η αναλογία των αποτελεσμάτων τους.

Όταν ο Πέτρος Τον εμπιστευόταν με πληρότητα, είχε (αποχτούσε, έστω και για διάστημα μικρό) τις ιδιότητες που είχε ο Χριστός. Ο Χριστός ήτανε άνθρωπος, όταν περπάταγε πάνω στα κύματα. Δεν περπάταγε ως ο Άναρχος Θεός που φτιάχνει τον κόσμο. Περπάταγε ως ένα έμβιο ον πάνω στα νερά. Αυτό δεν προβλέπεται από τον φυσικό νόμο, είναι ανατροπή του φυσικού νόμου.

Ο Χριστός περπάταγε επί των κυμάτων ως άνθρωπος και ο Πέτρος φυσικά περπάταγε ως άνθρωπος. Ο Χριστός περπάταγε αυτονοήτως, επειδή μπορούσε και ήταν Κύριος των πάντων, ο Πέτρος, στο βαθμό που συγγένεψε μαζί Του, στο διάστημα που συγγένεψε μαζί Του, περπάταγε κι αυτός επί των κυμάτων. Όταν… διακόπηκε η συγγένεια, άρχισαν τα πράγματα να λειτουργούν κατά τη φυσική τους τάξη… και να βυθίζεται.

Τα θαύματα λοιπόν δεν είναι μαθητική επιβράβευση. Είναι απόδειξη μιας συγγένειας. Ο Χριστός είναι επί των κυμάτων και ο Πέτρος είναι επί των κυμάτων. Ο Χριστός μπορεί, όπως είπαμε πριν, και ο άνθρωπος μπορεί, στο ποσοστό που συγγένεψε με το Χριστό και έμοιασε με το Χριστό.

Το θαύμα δεν είναι βραβείο, αλλά είναι επιβεβαίωση της ΚΑΙΝΟΥΡΙΑΣ πραγματικότητας.

Όταν ο Χριστός κάνει θαύματα, φανερώνει την καινούρια πραγματικότητα που ήρθε να φέρει.

«Ο Χριστός αναστήθηκε, και με το ίδιο τρόπο θα αναστηθούμε και εμείς.

Ο απ. Πέτρος περπάτησε για λίγα δευτερόλεπτα στο νερό, και θα έρθει η μέρα, όπου θα υπάρξει ένα ανακαινισμένο σύμπαν, ατέλειωτα υπάκουο στη θέληση των δοξασμένων υπάκουων στο Θεό ανθρώπων, όπου θα μπορούμε να κάνουμε τα πάντα, όπου θα είμαστε εκείνοι οι θεοί που περιγράφει το ευαγγέλιο…» (C. S. Lewis).

Γ. Μέσα σ’ αυτή τη συνθήκη και το πλαίσιο της πίστης και των θαυμάτων, υπεισέρχεται και ένα μεγάλο κεφάλαιο από το ψυχολογικό του υπόβαθρο κάθε ανθρώπου, και αυτό είναι ο φόβος. Ο φόβος μπροστά στο άγνωστο, ο φόβος μπροστά στην απορία, ο φόβος μπροστά στον κίνδυνο, ο φόβος μπροστά… σε χίλια-δυο θέματα και πράγματα.

Για να ελευθερωθούμε από κάθε φόβο, πρέπει να έχουμε μονάχα ένα φόβο: Το φόβο του Θεού. Όταν αποχτήσουμε μόνο αυτό το φόβο, σιγά-σιγά θα ελευθερωθούμε απ’ τους άλλους φόβους. Εμείς όμως, επειδή δεν έχουμε αυτό το φόβο, από κει και μετά «βουλιάζουμε» σ’ όλους τους άλλους φόβους.

Ο Πέτρος, όσο κοιτάζει το Χριστό και προσβλέπει σ’ Αυτόν, περπατάει επί των κυμάτων. Του μοιάζει. Συγγενεύει. Είναι προσηλωμένα τα μάτια του στα μάτια του Χριστού. Όταν τα ξεχνάει και αρχίζει να κοιτάζει τα κύματα, λέει: «Μα τι γίνεται τώρα; Πώς μπορεί να γίνει αυτό;», και τότε αρχίζει να βουλιάζει.

Αδερφοί μου: Κανένας από μας δεν μπορεί να είναι θαρραλέος από μόνος του. Κάποιος μας στηρίζει, για να αποχτήσουμε θάρρος. Και, όταν αποχτήσουμε θάρρος, τότε ποτέ δεν είναι θαρραλέος κάποιος ΜΟΝΟ για τον εαυτό του!

Χρειάζομαι κάποιον να με στηρίξει, για να αποχτήσω θάρρος, κι όταν αποχτήσω θάρρος, αυτό δεν θά ’ναι  μόνο για μένα! Ο Πέτρος έγινε θαρραλέος και για μας. Λέει σε μας ότι: «Θα πρέπει σιγά-σιγά να περπατήσεις μια διαδρομή εμπιστοσύνης, η οποία θα έχει βεβαίως και απρόοπτα στη ζωή σου. Όμως θα είναι η ΚΑΙΝΟΥΡΙΑ πραγματικότητα των… θαυμάτων, η οποία θα ξεπεράσει τους φόβους που σε τυραννάνε».

Δ. Και το τέταρτο σημείο του ορίζοντος, το οποίο ουσιαστικά είναι ο στόχος και σκοπός και η κατάληξη, που δείχνουν τα άλλα τρία, είναι η αγάπη.

Ένας τραγουδοποιός (Ν. Πορτοκάλογλου) έχει φτιάξει ένα τραγούδι-ποίημα, που σχετίζεται με το σημερινό Ευαγγέλιο, γράφει:

«Απ’ τη χαρά μου που θα Σ’ έβλεπα

πάτησα πάνω στο νερό.

Πάνω στη θάλασσα περπάτησα

απ’ τη χαρά μου να Σε δω

Αυτός είναι ένας ποιητής και τα γράφει όμορφα! Για μας όμως είναι η απορία: Η σχέση ΜΟΥ με το Χριστό, τι είναι; Έχω αυτό που λέει αυτός:

«Απ’ τη χαρά μου που θα Σ’ έβλεπα

πάτησα πάνω στο νερό,

πάνω στη θάλασσα περπάτησα

απ’ τη χαρά μου να Σε δω»;

Λοιπόν! Τι είναι η σχέση μας με το Χριστό;

Ένα καθήκον; Ίσως…

Μια δέσμευση; Με την υγιά έννοια ΠΡΕΠΕΙ να είναι…!

Ένας φόβος ή μια φοβία; Δεν αποκλείεται.

Γιατί Τον φοβόμαστε; Μήπως από λάθος θεολογία;

Είναι ασφαλιστικός υπολογισμός; «Δωσ’ μου, να Σου δώσω»; Όλοι θέλουμε ανταμοιβή… Ο Χριστός το ξέρει και μας την υπόσχεται.

Κάτι από όλα αυτά;

Ναι. Ίσως…

Αδερφοί μου,

Δεν είναι αφύσικο λάθος να έχει η σχέση μας με τον Χριστό και κάτι από όλα αυτά. Κακό είναι να μη θέλουμε να καθάρουμε αυτή μας τη σχέση από τις στρεβλώσεις που μπορεί να έχουν ΟΛΑ αυτά. Στόχος είναι, να καθαρθεί η καρδιά μας και φυσικά κατόπιν θα γίνει αυτό και για τη σχέση μας. Θα γίνει ανιδιοτελής η σχέση μας. Στόχος είναι να μην είναι ένα καθήκον· ούτε μια δέσμευση· ούτε φοβία· ούτε υπολογισμός. Τουλάχιστον στο μεγαλύτερο ποσοστό της. Αλλά να επιδιώκει να είναι ανιδιοτελής.

Το τραγούδι του Πορτοκάλογλου συνεχίζει:

«Ελευθερία χωρίς αγάπη

είναι ποτάμι χωρίς νερό.

Τι να τον κάνω αυτό το δρόμο μπρός μου,

χωρίς Εσένα για να γυρνώ;»

Όταν ένας άνθρωπος καταλάβει ποιο είναι το πρόσωπο του Χριστού και Τον αγαπήσει ανιδιοτελώς, τότε συνειδητοποιεί σιγά-σιγά σωστά όλα τα υπόλοιπα.

Και όπως λέει ο R. Guardini: «Όταν βιώνουμε μια μεγάλη αγάπη, όλα τα υπόλοιπα γίνονται ΜΕΡΟΣ της, αυτής της αγάπης, χωρίς ο άνθρωπος να το καταλάβει».

Ε. Το ποίημα του Πορτοκάλογλου διαπιστώνει:

«Σαράντα μέρες, σαράντα κύματα,

μα δεν με νοιάζει κι αν αργώ,

τώρα που ξέρω πως με περιμένεις,

τώρα που ξέρω πως θα Σε δω».

Αδερφοί μου,

Σίγουρα δεν συναντάς χωριστά το Χριστό απ’ τους άλλους ανθρώπους. Ατυχώς όμως εμείς πολλές φορές, διαστρέφοντας τα θέματα, με το πρόσχημα της επικοινωνίας μας με το Θεό, δε συναντάμε κανέναν άνθρωπο!

Όμως ΚΑΙ το Χριστό ΚΑΙ τους ανθρώπους θα τους συναντήσουμε επί των κυμάτων. «Πάνω στα κύματα» θα συναντήσουμε και το Χριστό και τους ανθρώπους. Και βεβαίως όλες οι σχέσεις έχουν αναταράξεις. Όλες οι σχέσεις θα περάσουν μέσα από συμπληγάδες και «Κανδιανά δίκρανα»!

Πώς λοιπόν φτάνω να αρχίζω να αγαπάω; Να περιμένω με χαρά να περπατήσω απάνω στα κύματα;

Ο «περίπατος»-διαδρομή επί των κυμάτων συνέβη για να φανερωθούν «άλλα» πράγματα. Όπως είπε πιο πριν και ο μέγας C. S. Lewis, το θαύμα φανερώνει την καινούρια κατάσταση που έρχεται. Δεν είναι απλώς δυνατότητες στη λογική εντυπωσιακών κινήσεων…

Ο Χριστός δεν έκανε μια εντυπωσιακή κίνηση, περπατώντας πάνω στα νερά. Ήθελε να διδάξει και τους αποστόλους και μαζί μ’ αυτούς και μας, τα καίρια της ζωής!

Όλες οι σχέσεις χτίζονται, ΜΕΣΑ ΑΠΟ και ΜΕ ΤΟΝ ΤΡΟΠΟ ΠΟΥ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΟΥΜΕ τις αναταράξεις.