Ήταν να το δούμε και τούτο.
Για να προστατέψουμε τον εαυτό μας–το σώμα μας, αλλά και τους γύρωθέ μας, έκλεισε ο καθένας μας τα σύνορά του. Σαν ο σαλίγκαρος που κλειδώνεται στο καβούκι του μπήκαμε ο καθένας μας στο σπίτι του και κλείσαμε την πόρτα πίσω μας. Σαν ο σκαντζόχοιρος που για να αντιμετωπίσει τον κίνδυνο γίνεται μπάλα αγκαθωτή, στήσαμε και εμείς αγκαθωτό σύρμα γύρωθέ μας, μποδίζοντας τον άλλο να μπει στο χώρο μας.
Το πνεύμα μας όμως είναι λεύτερο και αμόλυντο. Η σκέψη μας δεν φυλακίζεται. Δεν έχει σύνορα. Μιλάμε και επικοινωνούμε με απόσταση ασφαλείας.
Αυτήν την επικοινωνία επιδιώκω με φίλους, με πρόσωπα αγαπητά, με πρόσωπα που εκτιμώ, περιμένοντας και πάλι να δω τα πρόσωπά τους, να αισθανθώ δίπλα μου την ανάσα τους.
Βιώνουμε ήδη τη δεύτερη βδομάδα μοναξιάς.
Διαβάσαμε πολλά. Από επίσημα χείλη ακούσαμε περισσότερα και πολλά αντικρουόμενα μάλιστα. Εκτοξεύονται ένθεν κακείθεν μύδροι πυρακτωμένοι. Επικρατεί σύγχυση στο ποίμνιο. Ακούς και τι δεν ακούς:
– Εγώ συμφωνώ με των Αθηνών ο ένας…….
– Όχι δε συμφωνώ εγώ, ο άλλος, γιατί ήταν άτολμος και χλιαρός και τους χλιαρούς θα εμμέσει ο Κύριος…
– Είδες ο Προκαθήμενος από την Βασιλεύουσα, συμφωνεί με τα μέτρα, ο τρίτος. «Δεν κινδυνεύει, λέει, η πίστη. Οι πιστοί κινδυνεύουν».
– Ο Μόσχας δεν συμφωνεί για τους δικούς λόγους, λέει ο τέταρτος…
– Το διάβασες; Ο πέμπτος. Ο πρώην Αιγιαλείας εξαπολύει μύδρους, πως ο πρωθυπουργός θα έχει την κατάρα του Θεού, γιατί έκλεισε τις εκκλησίες.
– Ο Γέροντας, ο έκτος, ψηλά πάνω από τη Θεσσαλονίκη, κρατάει την άκρη του σχοινιού και ωρύεται.
– Για ποιον μιλάς, ο έβδομος, γι αυτόν που έγινε μαλλιά κουβάρια με τον Άνθιμο και με τον Πατριάρχη;
– Αμ ο γέροντας από το λιμάνι; Ο όγδοος. Στοιχήθηκε με τον Καίσαρα! Μπα! Κάποια φάβα κρύβει ο λάκκος… και το γαϊτανάκι καλά κρατεί.
Από τα όσα άκουσα και διάβασα τούτες τις μέρες σταχυολογώ και κατά κάποιο τρόπο κωδικοποιώ και σημειώνω τα εξής. Δεν είναι δικά μου κατασκευάσματα και γεννήματα της δικής μου φαντασίας Τα άκουσα και τα διάβασα όπως όλοι μας .
– Μπορούσε η Δ.Ι.Σ της εκκλησίας να πάρει απόφαση να κλείσει τις εκκλησίες; Ή αυτό θα σήμαινε αναίρεση του εαυτού της, της ταυτότητάς της;
– Έχει λόγο ο Καίσαρας να παρέμβει και να κλείσει αυτός τις εκκλησίες;
– Παραφράζοντας τη γνωστή φράση «Η σωτηρία της πατρίδας είναι υπέρτατος νόμος», λέει ο καίσαρας τώρα: Η σωτηρία της υγείας είναι για την πολιτεία υπέρτατο αγαθό. Θα κλείσω και τις Εκκλησίες. Και τις έκλεισε.
Διερωτάται, εδώ, ο γέροντας:
– Είναι η υγεία του δήμου, για την οποία κόπτεται ο καίσαρας, μεγαλύτερο αγαθό από την θρησκεία;
Ρωτήθηκε ο γέροντας:
– Τι έχουμε να πούμε και πώς μπορούμε να αδικήσουμε τον ιερέα που στερείται την εκκλησιά του, το σπίτι του δηλαδή, ή το μοναχικό άτομο που είχε αποκούμπι την εκκλησιά, ή τον πιστό που νιώθει ακατανίκητη την ανάγκη της μετοχής του στο κοινό ποτήριο; (Με βάρεσε φλασιά ακούστηκε να λέει αδερφός και αναζήτησα τρόπο να μεταλάβω αδιαφορώντας για το όποιο κόστος).
Τούτο έχω να του πω: Σέβομαι τη λαχτάρα του. Τον καλώ όμως σε τούτο: Να βάλει μπροστά του μια ζυγαριά. Να βάλει στον ένα δίσκο την υγεία τη δική του και κυρίως την υγεία των συνανθρώπων του, υγεία των συνανθρώπων του που περνάει μέσα από τη δική του συμπεριφορά, και στον άλλο δίσκο της ζυγαριάς, να βάλει τη δική του ατομική εξασφάλιση και κατασφάλιση, τη δική του αξιομισθία και να σκεφθεί: Ποιο αγαθό αξίζει να θυσιάσει; Ποιο είναι ποιο ευάρεστο στο Θεό;
Θα του πω και τούτο ακόμη: Όταν θα βρεθεί ενώπιος ενωπίω, τότε που πάντα τα έθνη συναχθήσονται, δεν θα ερωτηθεί πόσες φορές πήγε στην εκκλησία ή πόσες φορές μετάλαβε, αλλά θα ερωτηθεί μόνο τούτο: Τι έκανες για το διπλανό σου; Ποια είναι η προσωπική σου θυσία για το συνάνθρωπο;
– Η επιδίωξη της ατομικής αξιομισθίας, η απόφασή σου για ατομική δικαίωση εις βάρος του διπλανού σου είναι πράξη κοινωνικής ευθύνης ή μήπως είναι πράξη εγωιστική και πράξη που έχει έλλειμμα κοινωνικής ευθύνης;
– Έχει νόημα η λειτουργία τις πρώτες πρωινές ώρες με ένα ψάλτη και τον παπά και κλειστές τις πόρτες; Ποιανού ανάγκη καλύπτει;
– Είναι η εκκλησία χώρος για να γαληνεύει τη συνείδηση του κληρικού ή πέντε πιστών που ξυπνάνε πρωί;
– Όταν αδικεί ο διαιτητής (γράφε ο καίσαρας) τότε δεν μπαίνουνε οι οπαδοί στο γήπεδο; Το ίδιο κάνουμε και εμείς. Θα μπούμε δια της βίας στο ναό. Είναι γήπεδο ποδοσφαίρου ο Ναός;
– Αν δε δέχεσαι ότι ο άρτος και ο οίνος είναι αυτό τούτο το Σώμα και το Αίμα του Κυρίου, και ως εκ τούτου αλώβητο, είναι αυτονόητο ότι θέτεις τον εαυτό σου εκτός εκκλησίας. Το ερώτημα είναι: Και ο τρόπος της μετάδοσης της Θείας Κοινωνίας, η λαβίδα εν προκειμένω, είναι αλώβητος;
– Μπορούμε μήπως να αποσυνδέσουμε την θεία κοινωνία από τον τρόπο της μετάδοσης ;
– Επιτρέπεται, σε έκτακτες περιστάσεις, να θεσπισθεί εναλλακτική μετάδοση;
– Είναι ολιγόπιστος εκείνος που, σε έκτακτες περιστάσεις, η ιατρική επιστήμη τού λέγει ότι θεωρητικά η νόσος μεταδίδεται με την λαβίδα, έχει τις επιφυλάξεις του να προσέλθει στο κοινό ποτήριο και θα προτιμούσε ένα εναλλακτικό τρόπο μετάδοσης ώστε να είναι ο τρόπος αυτός συμβατός με την ιατρική Επιστήμη;
– Γράφει που ο Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης. Σε δύσκολες κοινωνικές στιγμές, τότε που η πανώλης δεκάτιζε τον πληθυσμό η εκκλησία μεταλάμβανε τους πάσχοντας από τη νόσο από ξεχωριστό ποτήρι και λαβίδα και στο τέλος έριχνε στο χωνευτήρι το υπόλοιπο και έπλεναν και αποστείρωναν τα σκεύη με ξύδι. Η πράξη αυτή, και τα γραφόμενα του Αγίου μαρτυράνε ολιγοπιστία ;
– Το παράδειγμα των ιερέων που λειτουργούσαν και διακονούσαν στα σανατόρια και βγήκαν αλώβητοι από τη διαδικασία αυτή, μπορεί να ισχυριστεί κάποιος, ότι ενεργεί νομοτελειακά και δημιουργεί θεολογικό κατεστημένο και δεδικασμένο;
– Μήπως είναι η βαθιά πίστη αυτών των ανθρώπων που έκανε το θαύμα;
– Ακούστηκε και τούτο να λέγεται: «Η λαβίδα είναι χρυσή και δεν κολλάει». Πόση Θεολογία κρύβει η φράση αυτή;
– Μαρτυράει τη βαθιά του πίστη ή μήπως είναι εκκλησιολογικά μη σωστή η συμπεριφορά του πιστού, που περιμένει έξω από την κλειστή πόρτα του ναού μήπως και ανοίξει για να μπει να λάβει τη θεία κοινωνία;
-Συνέβη και τούτο: Άνοιξε ο ναός την τελευταία στιγμή για λίγο. Μπήκαν (ορθότερο θα ήταν να γράψω μπούκαραν) οι πιστοί για να προσέλθουν στο κοινό ποτήριο. Ο αδερφός όμως στα αναπηρικό καροτσάκι, αυτός που ως ο παραλυτικός της Βηθεσδά …οὐκ εἶχεν ἄνθρωπο ἵνα… δεν πρόλαβε. Και το ερώτημα είναι: Έφυγαν δικαιωμένοι όσοι πρόλαβαν; Έμειναν αδικαίωτοι οι πιστοί που κάτω από αυτές τις προϋποθέσεις δεν προσήλθαν, καθώς και ο … παραλυτικός της Βηθεσδά;
– Τι νόημα έχει μια Θεία Κοινωνία (ας προσέξουμε και πάλι τη λέξη Κοινωνία) με τους όρους και τις προϋποθέσεις αυτές; Μήπως έτσι υποβιβάζεται η Θεία Κοινωνία στη τάξη του αντιβιοτικού, ή του μαγικού φίλτρου;
– Πόσο δύσκολο είναι να βρούμε μέσω της ευθύνης την έλλογη πίστη;
– Η έλλογη πίστη είναι ολιγοπιστία;
– Η χάρη του Θεού εγκλωβίζεται σε τοπικά και γεωγραφικά στεγανά;
– Είναι εκδήλωση πίστης, ομολογία πίστης, να λες: Εγώ θα πάω άφοβα στην εκκλησιά, θα φιλήσω τις εικόνες, θα καθίσω δίπλα-δίπλα με το αδερφό μου και τούτο γιατί ο ναός είναι αλώβητος και μέσα στο Ναό θα με προστατέψει ο Θεός;
– Πώς άνθρωπος εσύ πειραματίζεσαι με το Θεό, όταν αυτό δεν το έκανε ο ίδιος ο Κύριος; «Πέσε από τη στέγη του Ναού, του είπε ο δαίμονας, και ο πατέρας σου θα στείλει τους αγγέλους να σε σώσουν». Έπεσε ο Κύριος; Όχι. Τι είπε; Μη πειραματίζεσαι με το Θεό.
(Προσωπική εδώ εμπειρία: Μια ομάδα προσκυνητών ανεβαίναμε στην κορυφή του όρους Σινά. Όσοι ανέβηκαν γνωρίζουν τη δυσκολία. Μπροστά μου πήγαινε μια κυρία. Καταπληκτικό. Σε όλη τη διαδρομή έλεγε από στήθους την ακολουθία του Ακαθίστου Ύμνου. Θέλησα σε κάποια στιγμή που την είδα να λαχανιάζει να της πω: – Μήπως πρέπει να κάνετε λίγο κράτει. Έχουμε μπροστά μας δυσκολία μεγάλη και τα πνευμόνια μας… Με διέκοψε λέγοντας: -Όχι. Η Παναγία θα με βοηθήσει και θα τα βγάλω πέρα…)
Βαθιά πίστη. Σίγουρα. Τη θαύμασα και τη θαυμάζω ακόμη σαν αναπολώ τη σκηνή. Λέω ταυτόχρονα και τούτο: Υποκρύπτει η πίστη αυτή μια, ανεπίγνωστη έστω, αλαζονική συμπεριφορά και επιπόλαιο παλληκαρισμό;
– Είπε ο γέροντας: Πρωθυπουργέ που έκλεισες τις εκκλησίες. Να το ξέρεις θα έχεις την κατάρα του Θεού. Πόσο συμβατή με τη διδασκαλία του Κυρίου είναι η φράση αυτή, όταν Εκείνος ποτέ δεν καταδίκασε πρόσωπα; Οὐαί ὑμῖν γραμματείς καί Φαριασίοι ὑποκριταί, είπε, αναφερόμενος στη διδασκαλία τους, στη συμπεριφορά τους, χωρίς ονόματα. Ως προς τα πρόσωπα αυτών είπε: Πάτερ ἄφες αὐτοῖς. Στο όνομα τίνος ημείς καταδικάζουμε πρόσωπα να αποκτήσουν… τη λέπρα του Γιεζή και την αγχόνην του Ιούδα…;
Αλλά ας μη ανοίξουμε το θέμα αυτό, γιατί θα μας πάει μακριά.
Ἐστι καί ἄλλα πολλά… αλλά εδώ αρκετά. Ο καθένας μας ας προσθέσει σε αυτά τα λίγα και όσα αυτός διάβασε ή άκουσε ή σκέφθηκε τούτες τις μέρες .
Τι μαρτυρούν αυτά;
Κατά τη γνώμη μου μαρτυρούν πως η εκκλησία είναι ζωντανή. Ο πυρετός που φαίνεται πως έχει είναι σημάδι πως αμύνεται, πως αγωνίζεται. Πως είναι παρούσα.
Δεν υπήρχαν αυτά τα προβλήματα; Ας μη γελιόμαστε. Δεν κρύβεται το δάσος από το δένδρο, ούτε και εμείς μπορούμε να κρυφτούμε πίσω από το δάκτυλό μας. Αυτοί οι προβληματισμοί υπήρχαν. Δε φύτρωσαν τώρα για πρώτη φορά σαν μανιτάρια. Απλώς τώρα τους έφερε στην επιφάνεια η κρίση και τους έβαλε στο τραπέζι. Έχουν ανάγκη πνευματικής επεξεργασίας. Και είναι η ευκαιρία τώρα, ουδέν κακόν αμιγές καλού, την επόμενη μέρα, να μπουν στα ίχνη τους τα λαγωνικά της εκκλησίας κληρικοί και λαϊκοί και να βγάλουν το λαγό από την τούφα (=θάμνο).
Αν δεν το κάνουν νομίζω στην επόμενη κρίση θα είναι χειρότερα.
Μα έχεις την αφέλεια να πιστεύεις πως θα ομονοήσουν;
Σίγουρα δε θα υπάρξει ομοφωνία. Να τεθούν όμως τα προβλήματα. Να υποδειχθούν λύσεις και η ίδια η ζωή της Εκκλησίας, σε βάθος χρόνου, θα γίνει αυτή το κόσκινο του Ερατοσθένη και θα αφήσει στη λήθη της ιστορίας ό,τι περιττό.
Ποιον να πιστέψεις; Ποιος έχει δίκιο; Ποιος απηχεί Ορθοδοξία;
Αυτονόητο τώρα ξεπηδάει το ρώτημα. Και συ, φίλε μας, τι ρόλο παίζεις τώρα; Πρόκειται να μας πεις ποιος έχει δίκιο; Και αν αυτό έχεις κατά νου με τι προσόντα; Με ποιο αξίωμα; Ποιες είναι οι θεολογικές περγαμηνές σου;
Όχι, φίλοι μου, δεν είμαι Θεολόγος. Καμιά θεολογική περγαμηνή δεν έχω κρεμασμένη στο δωμάτιό μου.
Απλώς έζησα και ζυμώθηκα από τα γεννοφάσκια μου μέσα στο χώρο της εκκλησίας. Αυτή είναι όλη και όλη η περγαμηνή μου. Αυτή μου δίνει το θάρρος να επικοινωνήσω με πρόσωπα αγαπητά, να τους στείλω την καλημέρα μου, να δεχθώ τη δική τους καλημέρα -από μακριά και από σίγουρη απόσταση ασφαλείας- και να καταθέσω τον προβληματισμό μου. Όχι για να λύσω εγώ τα παραπάνω προβλήματα. Όχι για να διδάξω. Μακριά από μένα ο ρόλος του δάσκαλου. Ούτε περισσότερο για να πείσω για την ορθότητα της όποιας θέσης μου.
Μα θα μου πείτε: Δεν έχω γνώμη;
Απαντώ: Και βέβαια έχω. Διαβάζω και εγώ, ακούω, συζητώ με φίλους, ψάχνομαι μέσα μου, προβληματίζομαι, σκέφτομαι. Μορφώνω γνώμη και πορεύομαι. Για όποια επιλογή μου η ευθύνη είναι δική μου.
Εδώ όμως για άλλο πρόκειται.
Να επισημάνω, θέλω, έναν ορατό κίνδυνο. Τον κίνδυνο του εμφυλίου σπαραγμού, τον κίνδυνο του σχίσματος της ενότητας του ποιμνίου.
Και εξηγούμαι:
Έχουμε την τάση, από αδυναμία, από άγνοια, πολλές φορές να συνδέουμε την όποια συμπεριφορά και γνώμη κάποιου με το πρόσωπό του. Να αποστρεφόμαστε και να καταδικάζουμε όχι μόνο τις ιδέες του και την συμπεριφορά του, αλλά και το πρόσωπό του.
Σε αυτή την τάση, και σε συνδυασμό προς το γεγονός ότι ο φανατισμός θρονιάζει στο νου εκείνων που πιστεύουν πως μόνο αυτοί κατέχουν την αλήθεια, ελλοχεύει, νομίζω, ο κίνδυνος του διχασμού.
Τη γνώμη του άλλου, με την οποία εγώ δε συμφωνώ, και βέβαια θα την πολεμήσω, οφείλω να την πολεμήσω με όποια όπλα έχω στη φαρέτρα μου. Το κατ’ εικόνα όμως Θεού πρόσωπο του άλλου, όχι. Μη λες: Διαφωνώ κάθετα με τον Χ αδερφό (ως πρόσωπο). Πες: Διαφωνώ κάθετα με την άποψη του Χ αδερφού.
(Μικρή αλλά αναγκαία παρένθεση εδώ: Μιλάω για διαφωνία σε θέματα όχι θεμελιακά της πίστης, για τα οποία αποφάνθηκε συνοδικά η εκκλησία. Είναι αυτονόητο ότι αυτά ή τα αποδέχεσαι και μένεις ή δεν τα αποδέχεσαι – γιατί και αυτό το δικαίωμα το έχεις – και θέτεις, μόνος σου, τον εαυτό σου εκτός. Κλείνει η παρένθεση)
Τι θέλω να πω:
Φανταστείτε τι μπορεί να γίνει όταν περάσει η μπόρα που μας δέρνει τώρα, όταν κατακάτσει ο κουρνιαχτός και μετρηθεί το ασκέρι, να αρχίζουμε να αναθεματίζουμε ο ένας τον άλλο. Φανταστείτε οι αδερφοί, που σήμερα ψάχνουν να βρουν εκκλησία ανοιχτή να λειτουργηθούν και να μεταλάβουν -σέβομαι απόλυτα τη λαχτάρα τους, τον πόθο τους- να βγούνε αύριο, αύριο που θα ξαναβρεθούμε όλοι μαζί σε κάποιο αρχονταρίκι, να κομπορρημονούνε και να λένε πως αυτοί είναι οι ομολογητές της πίστης, τα λιοντάρια της πίστης, οι πραγματικοί χριστιανοί. Να κοιτάνε με αποτροπιασμό στραβά τους άλλους με την άκρη του ματιού τους ή να τους κουνάνε το δάχτυλο, πως αυτοί, δεν συμμορφώθηκαν με την εντολή του Καίσαρα, βγήκαν μπροστάρηδες στη μάχη και πως όσοι από τους αδερφούς, με αίσθημα κοινωνικής ευθύνης, ταπεινώθηκαν, νήστεψαν τον εκκλησιασμό και την Θεία Κοινωνία, μείνανε στο σπίτι τους, είναι οι ριψάσπιδες, είναι οι δειλοί, είναι αυτοί που πειθάρχησαν στον Καίσαρα και όχι στο Θεό, και για τούτο τους πρέπει καταφρόνια.
Εγώ τον κίνδυνο αυτό τον βλέπω ορατό.
Πως μπορεί να αποφευχθεί αυτός ο κίνδυνος;
Ο κίνδυνος αυτός μπορεί να αποφευχθεί μόνο αν αποσυνδέσουμε τη διαφορετική γνώμη του αδερφού από το πρόσωπό του. Να πούμε δηλαδή: Διαφωνώ αδερφέ με τη γνώμη σου, με τη θέση που πήρες, αλλά δίπλα μου κάθισε, μαζί και πάλι.
Μαντεύω την απορία: Είναι εύκολο να διαχωρίσεις την πράξη από το πρόσωπο;
Απαντώ: Όχι, δεν είναι καθόλου εύκολο. Είναι πολύ δύσκολο μάλιστα. Ο Χριστιανός όμως είναι για τα δύσκολα .
Ακούστηκε αδερφός να λέει
– Ποιός τα λέει αυτά;
– Ο ….. τάδε .
– Ο τάδε! Ε, τι περιμένεις από αυτόν. Εκ στόματος κόρακος εξερεύξεται κρά.
Απαντώ στον αδερφό και κλείνω:
– Καλό μου αηδόνι, και ο κόρακας και το αηδόνι πουλιά είναι. Στον ίδια ουρανό πετάνε και ζουν αρμονικά, με ό,τι η φύση προίκισε το καθένα. Σκέφθηκες τι θα γινόταν αν αρχίζανε να… τσιμπιούνται μεταξύ τους;
Κοντολογίς, πρόταση έχεις; Ναι. Μένουμε Σπίτι. Για όσο χρονικό διάστημα χρειασθεί, ούτε Γαριζίν, ούτε Ναός του Σολομώντα. Μένουμε σπίτι και: Πνεῦμα ὁ Θεός καί τούς προσκυνούντας αὐτόν ἐν πνεύματι καί ἀληθείᾳ δεῖ προσκυνεῖν.
Είναι μια άλλου είδους έμπονη πνευματική νηστεία. Και έχει και αυτή την αξία της και είναι σίγουρα πιο πνευματική από τη νηστεία των τροφών .
Μένουμε διαιτώμενοι εἰς τήν οἰκίαν μας στραβοπατούντες ἀπό δωματίου εἰς δωμάτιον ὡς ποταμιαία καβούρια, ἀλιβάνιστοι, ἀλειτούργητοι καί ἀκοινώνητοι, μέ τήν ἐλπίδα ὅτι σύντομα θά ἀνθρωπέψουμε καί πάλιν. (Αξεπέραστε, δια βίου ψάλτη των τραγουδιών του Θεού, κυρ Αλέξανδρε Παπαδιαμάντη).
Καλή δύναμη σε όλους μας και ας ελπίσουμε πως νεφύδριον είναι και θάττον παρελεύσετα.
Γιάννης Τζέρπος
—————————————————————————————–
Υ.Γ. Να βάλουμε και λίγο χιούμορ στη ζωή μας.
Φίλος καλός και αγαπητός, προφανώς με μπόλικη δόση χιούμορ, μου λέει. «Άντε ρε μαύρε μου, με αυτά που λες μπορεί να αρπάξεις και καμιά πετριά. (Κατάρα ήθελε να γράψει ο φίλος μου, άλλα γνωρίζοντας εγώ την ευαισθησία του, πως βδελύσσεται τη λέξη κατάρα, τη γράφει κομψά «πετριά»).
Απαντώ στο χιούμορ του με χιούμορ: Είμαι, φίλε μου, στο απυρόβλητο. Φρόντισε για αυτό η μάνα μου και ο πατέρας μου. Η μάνα μου, ογδόντα παρά κάτι χρόνια πίσω, Σάββατο Λαζάρου ήταν, κοιλοπονούσε όλη μέρα και αργά τη νύχτα ξημερώνοντας Κυριακή του Βαγιώ με έφερε στον κόσμο.
Στα χωριά μας λένε: Τον Σαββατογεννημένο δεν τον πιάνουν οι κατάρες…
Θεματολογικές ετικέτες