Γράμμα στον Δάσκαλο

ΓΡΑΜΜΑ ΣΤΟΝ ΔΑΣΚΑΛΟ

          Απάντηση στο άρθρο του καθηγητή Ι. Κορναράκη: ”Η λειτουργική γλώσσα: Άραγε γινώσκεις ά αναγινώσκεις;’’ που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό της Πειραϊκής Εκκλησίας.

*        *        *

Όταν το 1977 πήγαμε φοιτητές στη θεολογική Σχολή Αθηνών, ο αείμνηστος καθηγητής Ιωάννης Κορναράκης μαζί με ελάχιστους ακόμα καθηγητές, αποτελούσε φωτεινό φάρο ουσιαστικής παρουσίας και προσφοράς σε μας τους “μικρούς και ανόητους” φοιτητάκους.

Τον βλέπαμε σαν έκφραση καταξίωσης της απόφασής μας γι αυτού του είδους τις σπουδές (θεολογική). Διαβάζαμε τα βιβλία του με την χαρά της πρόσκτησης γνώσεων αυτογνωσίας. Τον ακούγαμε με ανακούφιση για τον μεστό και περιεκτικό του λόγο. Για την ελευθερία της σκέψεώς του. Για την αντιφορμαλιστική του άνεση και την συνεχή του προτροπή σε μας να διαβάζουμε και να σκεπτόμαστε.

Σύ, Διδάσκαλε, μας γνώρισες την KarenHorneyκαι ψυλιαστήκαμε τα θέματα αυτοανάλυσης και τις συγκρούσεις του εσωτερικού μας κόσμου. Συ μας σύστησες τον Dacoκαι την οργανωμένη ψυχολογική γνώση. Από σένα ακούσαμε για τον Winnicot. Μας άνοιξες τα μάτια στην ψυχολογικη ανάγνωση βιβλικών περιστατικών με το δικό σου βιβλίο “βιβλικά ψυχογραφήματα” και μας κατεύθυνες στην FrancoiseDoltoκαι την ψυχολογική Ερμηνεία των Ευαγγελίων.

Νυν, τι το ορώμενον… κείμενον;

Η μεταθανάτια δημοσίευση λοιπόν τώρα ενός γεροντικού προφανώς κειμένου του, μας εξέπληξε γιατί φανερώνει ένα άλλον Κορναράκη. Κάποιον που κάνει διανοητικές “τρίπλες” και θεολογικές ακροβασίες υπερβολών με αδιανόητη αποδοχή… δυναμοποιημένων λέξεων, αφού γράφει: “…σε μεταφραστικές πεζότητες αποδυναμώσεως της χαρισματικής δυναμικής των νοημάτων”.

Διδάσκαλε, συ πλέον “καθαρώς εποπτεύεις” Αυτόν που είναι η Σοφία του Θεού, εμείς όμως πρέπει να διευκρινίσουμε τα ουσιώδη και καίρια της σχέσης της δικής μας καθώς και αυτών που μας εμπιστεύτηκε ο Λόγος του Πατρός, με την Λατρεία προς τον Χριστό και τον λόγο-τρόπο της, γι᾿ αυτό συγχώρησέ μας να ᾿χουμε αντιρρήσεις στα όσα μας γράφεις που δεν είναι Κορναράκης του 1980 αλλά η αυτονομημένη υπερβολική αγωνία, του Καθηγητή που φοβάται, έχοντας ατυχώς περιπλακεί σε εκκλησιαστικά περιβάλλοντα “ψιλοακραία” και φονταμενταλιστικά!!

Διδάσκαλε, πως μπορείς να… λαϊκίζεις εμπαίζοντας την “γλώσσα του λαού” και να μπερδεύεις τις σπουδές και τις δυνατότητες του σήμερα με το κατά πόσον γνωρίζουν ή όχι τα αρχαία οι νεοέλληνες; Ούτε “νοητική ανεπάρκεια” ούτε “αντιληπτική ανικανότητα” ταλαιπωρεί τους συγχρόνους μας νεοέλληνες αλλά απλούστατα ταξινόμηση των αρχαίων στην κατηγορία: άχρηστη γνώση και κατ᾿ επέκταση αδιανόητος κόπος! Δεν τα χρειάζεται πουθενά ο σημερινός νεοέλληνας (νομίζει… θα πεις και συμφωνούμε, αλλά δεν αναστρέφεται η πραγματικότητα από τις αξιολογήσεις ημών) και δεν δέχεται να δαπανήσει χρόνο να τα μάθει, έχοντας σ᾿ αυτό τον τρόπο και το σκεπτικό, συνεργό και το… ελληνικό σχολείο!!

Δεν θέλαμε να ακούσουμε από εσένα ειδικά, Διδάσκαλε, για: “μεταφρασταστικές πεζότητες αποδυναμώσεως της χαρισματικής δυναμικής των νοημάτων αυτών”! Ούτε για “ενεργά συμπλέγματα πνευματικής μειονεξίας και ενοχής…”!

Δεν θέλαμε να συμφωνείς με τον… Ιάμβλιχο που γράφει:

“Εάν τα ονόματα υπήρχαν κατά συνθήκη, δεν θα διέφερε αν κάποιο χρησιμοποιούνταν στη θέση άλλου. Αλλά, εάν τα ονόματα είναι συναρτημένα με τη φύση των όντων, εκείνα που είναι πιο κοντινά σε αυτή, θα είναι, επίσης, πιο αγαπητά και στους θεούς. Από αυτό, λοιπόν καθίσταται φανερό ότι η γλώσσα των ιερών εθνών είναι εύλογα προτιμότερη από τις διαλέκτους των άλλων ανθρώπων. Διότι, δεν διασώζεται ολόκληρο το νόημα όταν μεταφράζονται τα ονόματα, αλλά υπάρχουν κάποια ιδιώματα σε κάθε έθνος που είναι αδύνατο να σημανθούν σε άλλη γλώσσα. Και παρόλο που μπορείς να τα μεταφράζεις, δεν έχουν πλέον την ίδια δύναμη όταν μεταφράζονται. Και τα βαρβαρικά ονόματα, έχουν πολλή έμφαση και συντομία, χωρίς να εγείρουν πολλές αμφιβολίες, ποικίλες εκδοχές και να έχουν πολλές λέξεις.” Ιάμβλιχος: Περί Αιγυπτίων μυστηρίων Εκδ. ΖΗΤΡΟΣ σελ. 453 κ 455, Θεσσαλονίκη 2005.

Εμείς, Διδάσκαλε, αναγνωρίζουμε την βιωματική μας αδυναμία να ανταποκριθούμε στο μήνυμα της Εκκλησίας!! Η Εκκλησία, πιστεύεις, το μόνο πού έχει να κάνει για να μας βοηθήσει είναι να επιμένει να… μάθουμε αρχαία; Αυτό είναι το “τοῖς πᾶσι γέγονα τά πάντα”; Δεν ζητάμε αλλαγή… των δογμάτων ούτε της ηθικής διδασκαλίας! Να καταλαβαίνουμε τι μας ζητάει ο Πατέρας μας θέλουμε!!

Δάσκαλε, δεν κάνει ένα μέγεθος πνευματικό σαν εσένα να μας κάνει… τρίπλες περί γράμματος και πνεύματος…!! ΟΧΙ. Άλλα είναι εκείνα τα περί γράμματος και πνεύματος. Αλλά και έτσι ακόμα…το γράμμα αποκτείνει… και σεις επιμένετε σ᾿ αυτό!!!

Γράφει ερμηνεύοντας το αποστολικό χωρίο από την Δευτέρα Κορινθίους που παραθέτεις, ο αείμνηστος σοφώτατος καθηγητής Π. Τρεμπέλας (στον οποίον συ με βαθύ σεβασμό αναφερόσουν): “Όχι διότι είμεθα από τον εαυτόν μας ικανοί δια να λογαριάσωμεν, ότι κάτι από αυτά που κατορθώνονται εις την αποστολικήν διακονίαν μας προέρχεται από τον εαυτόν μας και από την δύναμίν μας, αλλ᾿ η ικανότητά μας είναι από τον Θεόν. Αυτός δε και κανένας άλλος μας έκαμαν ικανούς να διακονήσωμεν εις διαθήκην νέαν. Αυτός μας ανέδειξε διακόνους όχι νόμου γραπτού, που ήτο γράμμα ανίσχυρον να μεταδώση ζωήν, αλλά πνεύματος, που ζωοποιεί. Διότι ο γραπτός νόμος, επειδή δεν παρέχει εις τον άνθρωπον και την ενίσχυσιν δια την εφαρμογήν του, οδηγεί εις τον πνευματικόν θάνατον. Το πνεύμα όμως της Καινής Διαθήκης με την χάριν και ενίσχυσιν, που μεταδίδει εις τους πιστούς, χορηγεί εις αυτούς ζωήν.» (Π. Ν. Τρεμπέλα, Υπόμνημα εις τας επιστολάς της Κ. Διαθήκης, τομ. Α, σελ. 455-456, εκδ. ΣΩΤΗΡ)

Αυτό λέμε και μεις, Διδάσκαλε: Το πνεύμα του Γραφικού κειμένου όχι το γράμμα. Στην ψυχολογία μας έμαθες ότι ο άνθρωπος είναι το συναμφότερον: σώμα και ψυχή· πνεύμα- νούς και καρδιά. Κανένα “διανοητισμό” δεν δεχόμαστε. Τα βιώματα είναι υπαρξιακά, σωματοψυχικά. Διανοητικοπνευμα-τικά (!) αν υπάρχει τέτοιος όρος! Καμμία αντιδιαστολή μεταξύ γνώσεως από την μιά και βιώματος-χάριτος από την άλλη.

Διδάσκαλε, αφού αναγνωρίζεις έστω και “σε κάποιο πολύ σχετικό μέτρο το υπαρκτό πρόβλημα της νοηματικής προσεγγίσεως…” πως ακροβατείς και “εκτοξεύεσαι”(!) στην “συνεπή εφαρμογή του θελήματος του Θεού”; Δεν είναι αυτονόητο ότι όταν δεν καταλαβαίνουμε τα νοήματα ούτε το θέλημα του Θεού, που περιγράφεται με νοήματα, θα καταλάβουμε;

Αν οι ακροατές των Αποστόλων την ημέρα της Πεντηκοστής δεν άκουαν ο καθένας στην γλώσσα του το κήρυγμα των αποστόλων πιστεύεις, Δάσκαλε, στα σοβαρά, ότι θα ρωτούσαν: “Τί ποιήσομεν ἄνδρες ἀδελφοί;”

Όλοι οι όντες χριστιανοί γνωρίζουμε την διδασκαλία του Χριστού περί του Καλού Ποιμένος. Αυτό το πρότυπο είναι το ιδανικό.

Όμως καλός ποιμένας δεν είναι αυτός που διδάσκει στα… αρχαία, αλλά αυτός που θυσιάζει την ψυχή του υπέρ των προβάτων!

Δεν είναι καλός ποιμένας αυτός που αδιαφορεί για τα αν μπορούν να ακούσουν την φωνή του τα “πρόβατα” και τους αντιτείνει την… πολιτιστική μας παράδοση!

Καλός Ποιμένας είναι μόνον ο Χριστός. Εμείς οι άλλοι οι κληρικοί, είμαστε… θυρωροί, που πρέπει να ξέρουμε να ανοίγουμε στον πραγματικό Καλό Ποιμένα (Ιω. 10,3) και όχι στους… ληστές! Πιστεύει κανείς ποτέ ότι μπορεί να συνεννοηθεί με κάποιον όταν μιλάνε διαφορετικές γλώσσες; Ή αυτονόητη απάντηση είναι, όχι. Τα πρόβατα λοιπόν πρέπει να ξέρουν την φωνή του ποιμένα. Μη μας πεις ότι πρόκειται για “άλλη” φωνή! Το ξέρουμε. Όμως, προηγείται το αυτονόητο της ομογλωσσίας!

Ο ευνούχος της Κανδάκης μπορούσε και διάβαζε τον Ησαΐα και γι αυτό ετέθη το θέμα ΤΙ ΕΝΝΟΕΙ ο προφήτης Ησαΐας όταν γράφει: “ὡς πρόβατον ἐπί σφαγήν ἤχθη…” (Πραξ. 8, 26-40). Φυσικά σε μετάφραση διάβαζε τον Ησαΐα (ήταν Αιθίοπας) αλλά το ζητούμενο ήταν αν μπορούσε πίσω από τα λόγια να “δει” τον Ιησού (Πραξ. 8, 35).

Δεν θεωρούμε, Δάσκαλε, ότι η μετάφραση θα καταργήσει την ερμηνεία ή θα την αντικαταστήσει. Το ακριβώς αντίθετο. Η μετάφραση θα αναδείξει τα ερμηνευτικά ζητήματα, που όταν εξηγηθούν θα βοηθήσουν στο βάθεμα της πίστης και θα την κάνουν “πλατεία και ευρύχωρο”. Χρειαζόμαστε επειγόντως την μετάφραση για να μπορέσουμε να αναζητήσουμε το θέλημα του Θεού και να ανταποκριθούμε σ᾿ αυτό, σαν τον προφήτη Σαμουήλ: “Λάλει Κύριε, ὁ δούλος σου ἀκούει”… και καταλαβαίνει!!

Δάσκαλε αγαπημένε, συγχώρα μας αν σε στενοχωρούμε. Συ δεν χρειάζεσαι πλέον τίποτε! Εμείς όμως χρειαζόμαστε να καταλαβαίνουμε “τί τό πνεῦμα λέγει ταῖς Ἐκκλησίαις”. Πρέπει πρώτα να κατανοούμε τις λέξεις και μετά μπορούμε να συζητάμε “περί τίνος ὁ προφήτης λέγει τοῦτο;”.

 Πρέπει να ξέρουμε την φωνή του Ποιμένος και μετά να του ζητάμε “δίδαξον ἡμᾶς προσεύχεσθαι”.

 Πρέπει να έχουμε πολλές φορές “μιλήσει” μαζί Του για να ᾿ρθει και η ώρα να Του πούμε “ἀκολουθήσω Σοι ὅπου ἄν ἀπέρχη”.

Αφού, σαν τον Ποιμένα του Ερμά και εμείς, θα Του λέμε διαρκώς: “Διά τοῦτο, Κύριε, ἐξακριβάζομαι*παρά σοῦ πάντα” (Ποιμ. Ερμά 30,3).

Ένας εκ των μαθητών σου των ετών 1977-1981

π. Θεοδόσιος Μαρτζούχος