Η νηστεία της Εκκλησίας

Η νηστεία της Εκκλησίας

Η νηστεία είναι εντολή του Θεού «συνηλικιῶτις» της ανθρωπότητας.

Το νόημα της νηστείας είναι να μάθουν οι άνθρωποι μέσα στην Εκκλησία, που όλη νηστεύει, την υπακοή στον Χριστό και την πάλη κατά των αμαρτωλών επιθυμιών τους και του διαβόλου.

Νηστεύω βέβαια στο μέτρο που δεν είμαι… «ασθενής και οδοιπόρος». Αλλά γιατί νη­στεύω;

Γιατί έτσι το θέσπισε η Εκκλησία στην οποία ανήκω. Και δεν θέλω να βγάλω τον εαυτό μου έξω απ’ αυτήν.

Η Εκκλησία είναι «άλλο σύστημα πατρί­δος». Έχει κι αυτή τους νόμους της. Που η τή­ρησή τους είναι υποχρεωτική. Για όποιον βέ­βαια θέλει να είναι συνειδητός πολίτης της.

Ένας από τους νόμους της εκκλησιαστι­κής πατρίδας μας είναι και η νηστεία. Τον θέσπισε ο ίδιος ο Χριστός, όταν είπε: «τού­το γένος δεν αντιμετωπίζεται παρά μόνο με προσευχή και νηστεία».

Ο Χριστός αναφερόταν στις δυνάμεις που λεηλατούν τον πλούτο των δυνατοτήτων, με τον οποίο ο ίδιος μας προίκισε.

Προφανώς οι σύγχρονοι άνθρωποι δεν καταλαβαίνουν τι εξυπηρετεί ο νόμος της νηστείας.

Αν τους «εξηγήσεις» ότι η νηστεία είναι χρήσιμη, επειδή συμβάλλει στη διατήρηση της υγείας (επιτρέπει λ.χ. τον έλεγχο της χοληστερίνης, ή τη διατήρηση της …σιλουέ­τας), ή γενικότερα, επειδή συμβάλλει στην αρμονική αναπαραγωγή του γεωργικο-κτη­νοτροφικού κύκλου, ίσως σε ακούσουν με ενδιαφέρον.

Όσο για το τυπικό «επιχείρημα», ότι η νηστεία προάγει την «αυτοκυριαρχία», κά­νει δηλαδή πιο ισχυρό το Εγώ μας, ας μη μιλήσουμε καλύτερα. Το Εγώ μας είναι ήδη πανίσχυρο: όλη μας η ζωή γύρω απ’ αυτό περιστρέφεται.

Αν μάλιστα κάνεις το λάθος να επικαλε­στείς επιχειρήματα, όπως «η νηστεία καθι­ερώθηκε για να γίνουν οι άνθρωποι καλύ­τεροι», αν δεν τους προσβάλλεις (οι κακοί είναι στη φυλακή!), θα θυμηθούν κάποιους γνωστούς τους, που η νηστεία μάλλον χει­ρότερους τους έκαμε παρά καλύτερους. «Μισούν εμάς που τρώμε», ισχυρίζονται…

Η κοιλιά είναι μέγας δυνάστης. Ποιος δεν το ξέρει; Θα επινοήσει κάθε λογής προσχη­ματικά επιχειρήματα προκειμένου να απο­φύγει και τον παραμικρό χαλινό.

Αυτό έτσι κι αλλιώς. Το θέμα είναι ότι ο κόσμος δεν ξέρει για ποιο λόγο είναι απα­ραίτητη η νηστεία. Δεν ξέρει ποια είναι η αλήθεια από την οποία απορρέει ο νόμος της νηστείας. Ότι δηλαδή απορρέει από το γεγονός ότι ο άνθρωπος είναι ημιτελής οντότητα, η οποία καλείται να ολοκληρωθεί με τις δικές της ελεύθερες-συνειδητές προ­σπάθειες.

Η Εκκλησία είναι το συλλογικό σώμα μέσα στο οποίο το «ζητούμενο του ανθρώ­που», που είναι «να γίνει άνθρωπος», δύ­ναται να επιτευχθεί. Όλοι οι εκκλησιαστι­κοί νόμοι, μαζί και ο νόμος της νηστείας, σ’ αυτό ακριβώς αποβλέπουν.

Πράγματι. Εκτός Εκκλησίας ο άνθρω­πος βρίσκεται αποκλειστικά κάτω από μια ομάδα νόμων που υπηρετούν το Εγώ. Γινό­μενος μέλος του Εκκλησιαστικού Σώματος προσπαθεί εθελοντικά να θέσει τον τράχηλό του κάτω από μια άλλη, τελείως διαφορετι­κή ομάδα νόμων, αυτών που υπηρετούν το Εμείς.

Όσο οι νόμοι του Εγώ κυριαρχούν πάνω του ο άνθρωπος είναι ημιτελής. Αναπτύσ­σεται δε και ολοκληρώνεται ως Πρόσωπο, όταν οι νόμοι του Εμείς αναλάβουν τα ηνία της καθημερινότητάς του. Μιλάμε για τους νόμους που έχουν σχεδιαστεί ώστε να σπά­νε σιγά-σιγά την πέτρα που περιβάλλει την εγωιστική καρδιά. Με σκοπό να καλλιεργή­σουν μέσα της την ευσπλαχνία ώστε να ρι­ζώσει μέσα στην καρδιά της η θεία Αγάπη.

Κοντολογίς: από ατομικιστικά θηρία που εί­μαστε καλούμαστε να γίνουμε κοινωνικά όντα (εθελοτρέπτως: συνειδητά και ελεύθερα).

Το ζητούμενο είναι αυτό που λέμε ομοί­ωση με τον Θεό. Πράγμα που αναφέρεται στην κοινωνικότητα του Θεού. Έχουμε την τάση να ξεχνούμε ότι ο Χριστός θυσιάστηκε για όλο τον κόσμο και τον κάθε άνθρωπο χωριστά. Να ξεχνούμε ότι ο Θεός είναι Τρι­αδικός, «Πνεύμα Κοινωνίας».

Αλλά, πώς ο στόχος της κοινωνικότητας συνδέεται με τη νηστεία, καθιστώντας την απαραίτητη;

«Ο άνθρωπος δεν είναι ψυχή μόνο ή σώμα μόνο, αλλά το συναμφότερον», διευκρινίζει ο άγιος Γρηγόριος Παλαμάς. Που σημαίνει, ότι για να μπει η ψυχή του στο δρόμο της «καλής αλλοίωσης», πρέπει να μετέχει και το σώμα. Να συνηθίσει δηλαδή κι αυτό να υποτάσσεται στους νόμους του Εμείς. Πα­ρότι φυσικά ποτέ δεν θα «καταλάβει» και πάντοτε θα αντιδρά!

Το σώμα έχει πολλά «εγώ», με αξιώσεις υπερκαθορισμού του τρόπου της ζωή μας. Ένα από τα πλέον δύστροπα τέτοια «εγώ», είναι φυσικά το «εγώ της κοιλίας». Πρέπει εξάπαντος να τοποθετηθεί στη φυσική του θέση εντός του ενδοψυχικού μας «πολιτεύ­ματος», που είναι η θέση του «υπηκόου». Κι αυτό ακριβώς επιδιώκει η σοφά υπολο­γισμένη νηστεία, που μας έχει κληροδοτήσει η εκκλησιαστική παράδοση.

(Θεόδωρος Ζιάκας)

Εν τη πράξει…

Η Εκκλησία ως μυστηριακό Σώμα Χρι­στού, μέσα στο οποίο ζουν οι χριστιανοί, κατά τις εντολές του Χριστού, και προκει­μένου να μη γίνωνται υπερβολές, καθώρι­σε τί πρέπει να τρώμε την κάθε ημέρα και εποχή. Έτσι έχομε:

Ημέρες αυστηρής νηστείας

Την Τετάρτη και την Παρασκευή όλου του χρόνου. Νηστεία σημαίνει φαγητό χωρίς λάδι.

Την Παρασκευή νηστεύουμε, επειδή Παρασκευή σταυρώθηκε ο Κύριος. Σταυ­ρώνουμε με την νηστεία μας τον κακό εαυ­τό μας, για να μας ελεήσει, όπως ελέησε τον σταυρωμένο ευγνώμονα ληστή και για να αποκτήσουμε αγάπη ώστε να μη «σταυ­ρώνουμε» τους άλλους.

Την Τετάρτη νηστεύουμε για να θυμό­μαστε ότι ένας φίλος Του Τον πρόδωσε ημέρα Τετάρτη, και για να συνειδητοποι­ούμε ότι και εμείς, παρ’ ότι θέλουμε να είμαστε φίλοι Του, είναι δυνατό, αν δεν προσέχουμε και δεν αγωνιζόμαστε, να Τον προδώσουμε.

Όταν τις ημέρες που έχομε χρέος να κά­νωμε αυστηρή νηστεία συμπέση κάποια εορτή, γίνεται «κατάλυση», (δηλαδή χαλά­ρωση της νηστείας): αν είναι ημέρα εορτα­ζομένου αγίου, τρώμε λάδι· αν είναι εορ­τή της Παναγίας ή του Προδρόμου, τρώμε ψάρι, αν είναι γιορτή του Χριστού, ΔΕΝ νηστεύουμε, εκτός και αν συμπίπτει η γι­ορτή σε περίοδο νηστείας, οπότε καταλύ­ουμε ψάρι.

Το Σάββατο και την Κυριακή δεν επι­τρέπεται ποτέ νηστεία χωρίς λάδι. Όλο τον χρόνο ένα μόνο Σάββατο νηστεύουμε το λάδι, το Μεγάλο Σάββατο, επειδή την ημέ­ρα αυτή ο Χριστός είναι σωματικά στον άδη, δηλαδή, στην συνθήκη του θανάτου, για να αναστήσει το ανθρώπινο γένος.

 

Σαρακοστή είναι μόνο η νηστεία του Πάσχα

Η Μεγάλη Τεσσαρακοστή όπως λέγεται αρχίζει την Καθαρά Δευτέρα και τελειώνει την Κυριακή της Αναστάσεως. Είναι η κυ­ρίως νηστεία. Είναι η πιο αυστηρή νηστεία όλου του χρόνου. Είναι η έκφραση της αγάπης μας για τον Χριστό ως αγαπημένο αρχηγό της ζωής μας και φυσικά είναι κό­πος ελευθερίας για την δική μας ανάστα­ση (δια του Χριστού) από τα νεκροποιά σωματικά και ψυχικά πάθη και στην κοινή Ανάσταση.

Καταχρηστικώς ονομάζονται Σαρακο­στές και:

1. Η νηστεία των Χριστουγέννων

Από 15 Νοεμβρίου μέχρι και 24 Δεκεμ­βρίου. Κατά την νηστεία αυτή τρώμε ψάρι (όλες τις ημέρες πλην Τετάρτης και Πα­ρασκευής) εκτός από την πρώτη και την τελευταία εβδομάδα.

2. Η Νηστεία της Παναγίας

Από 1 μέχρι και 14 Αυγούστου. Νηστεύ­ουμε προς τιμήν της Παναγίας και για την ψυχή μας. Επειδή και η Παναγία νήστεψε 15 ημέρες, πριν από την Κοίμησή της για την ψυχή της. Αν Εκείνη νήστεψε για την ψυχή της, τί πρέπει να κάνωμε εμείς; Ψάρι τρώμε μόνο στην εορτή της Μεταμορφώσε­ως του Σωτήρος (6 Αυγούστου).

3. Η Νηστεία των Αγίων Αποστόλων

Από την Δευτέρα μετά την Κυριακή των Αγίων Πάντων μέχρι τις 28 Ιουνίου.

 

Αυστηρή Νηστεία κάνουμε και στις εξής ημέρες:

5 Ιανουαρίου (παραμονή Θεοφανείων). Νηστεύουμε για την μεγάλη εορτή των Θε­οφανείων (παλαιότερα ήταν πλήρης ασι­τία μέχρι τις 3 μ.μ. που γινόταν με τον εσπερινό της εορτής, η Θ. Λειτουργία του Μ. Βασιλείου και ο Μέγας Αγιασμός) και προκειμένου να πιούμε Μεγάλο Αγιασμό, ως ανανέωση των υποσχέσεων του Βαπτί­σματός μας.

14 Σεπτεμβρίου (Ύψωση του Τιμίου Σταυρού), γιατί είναι ανάμνηση της Μεγά­λης Παρασκευής.

29 Αυγούστου (αποτομή της Τιμίας Κε­φαλής του Προδρόμου) σε ένδειξη πένθους για την άδικη θανάτωση ενός αγίου και ισάγγελου ανθρώπου.

 

Περίοδοι χωρίς νηστεία

Η Εκκλησία δεν καθώρισε μόνο περι­όδους επιβολής νηστείας. Καθώρισε και περιόδους κατάλυσης νηστείας κατά τις οποίες τρώμε απ’ όλα και Τετάρτη και Πα­ρασκευή. Τέτοιες περίοδοι είναι οι εξής:

1. Το Δωδεκαήμερο.

Δηλαδή από 25 Δεκεμβρίου μέχρι και τις 6 Ιανουαρίου, με εξαίρεση την παραμονή των Θεοφανείων.

2. Η Διακαινήσιμος , δηλαδή η εβδομά­δα μετά το Πάσχα.

3. Η εβδομάδα μετά την Πεντηκοστή 4. Οι τρεις εβδομάδες που προηγούνται της Μεγάλης Τεσσαρακοστής.

Κατά τις τρεις αυτές εβδομάδες έχομε μια ποικιλία διατάξεων, που είναι οι εξής:

– Την πρώτη εβδομάδα (του Τελώνου και Φαρισαίου) τρώμε όλες τις ημέρες απ’ όλα.

– Την δεύτερη εβδομάδα (από του Ασώ­του μέχρι των Απόκρεω) τρώμε απ’ όλα, αλλά νηστεύουμε την Τετάρτη και την Πα­ρασκευή κανονικά.

– Την Τρίτη εβδομάδα, της Τυρινής, τρώ­με όλες τις ημέρες απ’ όλα τα άλλα, εκτός από κρέας.

 

Καταλύσεις Κινητών Εορτών

1. Κυριακή των Βαΐων: Κατάλυση μό­νον ιχθύος, λόγω Δεσποτικής εορτής που όμως πάντοτε είναι ανάμεσα σε νηστείες (Μ.Σαρακοστή – Μ. Εβδομάδα) .

2. Τετάρτη της Μεσοπεντηκοστής: Κατάλυση εις πάντα, λόγω Δεσποτικής εορτής.

3. Τετάρτη της Αποδόσεως του Πάσχα: Κατάλυση εις πάντα, λόγω Δεσποτικής εορτής.