Ομιλία του Σεβασμιότατου Raniero Cantalamessa, OFM Cap,
Ιεροκήρυκας του Παπικού Οίκου
Εορτασμός των Παθών του Κυρίου
Μεγάλη Παρασκευή
29 Μαρτίου, 2024
“Όταν υψώσετε τον Υιό του ανθρώπου, τότε θα συνειδητοποιήσετε ότι ΕΓΩ ΕΙΜΑΙ” (Ιωάννης 8:28). Αυτή είναι η λέξη που πρόφερε ο Ιησούς στο τέλος μιας έντονης διαμάχης με τους αντιπάλους του. Υπάρχει μια κλιμάκωση σε σύγκριση με το προηγούμενο “Εγώ Είμαι” που εκφώνησε ο Ιησούς στο Ευαγγέλιο του Ιωάννη. Δεν λέει πια “Εγώ ΕΙΜΑΙ” αυτό ή εκείνο, π.χ. ο άρτος της ζωής, το φως του κόσμου, η ανάσταση και η ζωή, και ούτω καθεξής. Λέει απλώς “Εγώ Είμαι” χωρίς περαιτέρω διευκρινίσεις. Αυτό προσδίδει στη δήλωσή του μια απόλυτη, μεταφυσική διάσταση. Θυμίζει σκόπιμα τον λόγο της Εξόδου 3:14 και του Ησαΐα 43:10-12, όπου ο ίδιος ο Θεός διακηρύσσει το θεϊκό του “ΕΓΩ ΕΙΜΑΙ”. Η συγκλονιστική καινοτομία αυτής της διαβεβαίωσης στο στόμα του Χριστού ανακαλύπτεται μόνο αν δώσουμε προσοχή σε όσα προηγούνται της αυτοεπιβεβαίωσης του Χριστού: “Όταν υψώσετε τον Υιό του ανθρώπου, τότε είναι που θα γνωρίσετε ότι ΕΓΩ ΕΙΜΑΙ”. Σαν να θέλει να πει: Αυτό που είμαι – και, επομένως, αυτό που είναι ο Θεός! – θα εκδηλωθεί μόνο στον Σταυρό. (Όπως γνωρίζουμε, στο Ευαγγέλιο του Ιωάννη, η έκφραση “να υψωθεί” αναφέρεται στο γεγονός του Σταυρού!) Βρισκόμαστε μπροστά σε μια πλήρη αντιστροφή της ανθρώπινης ιδέας για τον Θεό και, εν μέρει, και αυτής της Παλαιάς Διαθήκης. Ο Ιησούς δεν ήρθε για να βελτιώσει και να τελειοποιήσει την ιδέα που έχουν οι άνθρωποι για τον Θεό, αλλά, κατά μία έννοια, για να την ανατρέψει και να αποκαλύψει το αληθινό πρόσωπο του Θεού. Αυτό είναι που ο Άγιος Παύλος ήταν ο πρώτος που κατάλαβε. Ο ίδιος έγραψε:
«Επειδή οι άνθρωποι δεν μπόρεσαν με την σοφία τους ν’ αναγνωρίσουν τον αληθινό Θεό μέσα στα δημιουργήματά του, που φανερώνουν τη σοφία του, ο Θεός ευδόκησε να σώσει με τη μωρία του κηρύγματος από τον τελικό όλεθρο εκείνους που θα πιστέψουν. Οι Ιουδαίοι ζητούν ως αποδείξεις θαύματα και σημεία και οι Έλληνες φιλοσοφικές αλήθειες. Εμείς όμως κηρύττουμε τον σωτήρα Χριστό, και μάλιστα σταυρωμένο -ένα κήρυγμα προσβλητικό για τους Ιουδαίους κι ανόητο για τους εθνικούς· γι’ αυτούς όμως που κάλεσε ο Θεός, Ιουδαίους και Έλληνες, ο Χριστός που κηρύττουμε είναι η δύναμη του Θεού και η σοφία του Θεού» (Α΄ Κορινθίους 1:21-24).
Κατανοώντας υπό αυτό το πρίσμα, το λόγο του Χριστού, αποκτά μια οικουμενική σημασία που προκαλεί όσους τον διαβάζουν, σε κάθε εποχή και κατάσταση, συμπεριλαμβανομένης και της δικής μας. Αυτή η αντιστροφή της ιδέας του Θεού, στην πραγματικότητα, πρέπει πάντα να ανανεώνεται. Δυστυχώς, στο υποσυνείδητό μας, εξακολουθούμε να μεταφέρουμε αυτή ακριβώς την ιδέα για τον Θεό, την οποία ο Ιησούς ήρθε να αλλάξει. Μπορούμε να μιλάμε για έναν Θεό που είναι καθαρό πνεύμα, υπέρτατο ον και ούτω καθεξής, αλλά πώς μπορούμε να τον δούμε στην εκμηδένιση του θανάτου του στο Σταυρό; Ο Θεός είναι παντοδύναμος, χωρίς αμφιβολία, αλλά τι είδους δύναμη είναι αυτή; Αντιμέτωπος με τα ανθρώπινα πλάσματα, ο Θεός βρίσκεται χωρίς καμία ικανότητα, όχι μόνο εξαναγκαστική, αλλά και αμυντική. Δεν μπορεί να επέμβει με εξουσία για να επιβάλει τον εαυτό του. Δεν μπορεί παρά να σέβεται, σε άπειρο βαθμό, την ελεύθερη επιλογή των ανθρώπινων όντων.
Και έτσι ο Πατέρας αποκαλύπτει το αληθινό πρόσωπο της παντοδυναμίας του στον Υιό του που γονατίζει μπροστά στους μαθητές για να πλύνει τα πόδια τους· σε αυτόν που περιορίζεται στην πιο απόλυτη αδυναμία πάνω στον σταυρό και συνεχίζει να αγαπά και να συγχωρεί, χωρίς να καταδικάζει κανέναν. Η παντοδυναμία του Θεού είναι η παντοδυναμία της ανυπεράσπιστης αγάπης.
Χρειάζεται λίγη δύναμη για να κάνεις επίδειξη στους άλλους· χρειάζεται πολλή δύναμη για να παραμερίσεις τον εαυτό σου και να κρυφτείς. Ο Θεός είναι αυτή η απεριόριστη δύναμη της αυτοσυγκάλυψης! Exinanivit semetipsum: άδειασε τον εαυτό του (Φιλιππησίους 2:7). Στη δική μας “θέληση για εξουσία”, ο Θεός έχει αντιτάξει την εκούσια αδυναμία του.
Τι μάθημα για εμάς που, λιγότερο ή περισσότερο συνειδητά, θέλουμε πάντα να κάνουμε φιγούρα στους άλλους. Τι μάθημα για τους ισχυρούς της γης! Ή τουλάχιστον για εκείνους ανάμεσά τους, που δεν σκέφτονται ούτε κατά διάνοια να υπηρετήσουν τον λαό, αλλά θέλουν μόνο την εξουσία για χάρη της εξουσίας· εκείνους -όπως λέει ο Ιησούς στο Ευαγγέλιο- που “καταπιέζουν τους ανθρώπους” και, επιπλέον, “αποκαλούν τους εαυτούς τους ευεργέτες” (πρβλ. Ματθαίος 20:25- Λουκάς 22:25).
Αλλά ο θρίαμβος του Χριστού με την Ανάστασή του δεν ανατρέπει αυτό το όραμα, αποκαθιστώντας την ανίκητη παντοδυναμία του Θεού; Ναι, αλλά με μια πολύ διαφορετική έννοια απ’ ό,τι συνήθως νομίζουμε. Πολύ διαφορετικό από τους “θριάμβους” που γιορτάζονταν κατά την επιστροφή του αυτοκράτορα από νικηφόρες εκστρατείες, κατά μήκος ενός δρόμου που ονομάζεται ακόμη και σήμερα Via Trionfale στη Ρώμη.
Υπήρξε, σίγουρα, ένας θρίαμβος στην περίπτωση του Χριστού, και μάλιστα ένας θρίαμβος οριστικός και μη αναστρέψιμος! Πώς όμως εκδηλώνεται αυτός ο θρίαμβος; Η Ανάσταση γίνεται με μυστηριώδη τρόπο, χωρίς μάρτυρες. Ο θάνατός του – ακούσαμε στην ιστορία των Παθών – είχε γίνει αντιληπτός από μεγάλο πλήθος και είχε εμπλέξει τις υψηλότερες θρησκευτικές και πολιτικές αρχές. Μόλις όμως αναστηθεί, ο Ιησούς εμφανίζεται μόνο σε λίγους μαθητές, μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας.
Με αυτόν τον τρόπο ήθελε να μας πει ότι, αφού υποφέρουμε, δεν πρέπει να περιμένουμε έναν εξωτερικό, ορατό θρίαμβο, όπως είναι η επίγεια δόξα. Ο θρίαμβος που περιμένουμε είναι αόρατος και είναι απείρως ανώτερης τάξης, διότι είναι αιώνιος! Οι μάρτυρες του χθες και του σήμερα είναι παραδείγματα γι’ αυτό.
Ο Αναστάς Κύριος αποκαλύπτεται μέσω των εμφανίσεών του, οι οποίες είναι τόσες όσες χρειάζονται για να αποτελέσουν μια πολύ στέρεη βάση πίστης για όσους δεν αρνούνται εξαρχής να πιστέψουν. Αλλά δεν είναι μια πράξη εκδίκησης για να ταπεινώσει τους αντιπάλους του. Δεν εμφανίζεται ανάμεσά τους για να τους διαψεύσει ή για να κοροϊδέψει τον ανίκανο θυμό τους. Οποιαδήποτε τέτοια εκδίκηση θα ήταν ασύμβατη με την αγάπη που ο Χριστός θέλησε να μαρτυρήσει με το πάθος του.
Όπως και στην εκμηδένισή του στον Γολγοθά, έτσι και στη δόξα της Ανάστασης συμπεριφέρεται ταπεινά. Το μέλημα του αναστημένου Ιησού δεν είναι να μπερδέψει τους εχθρούς του, αλλά να πάει να καθησυχάσει τους απογοητευμένους μαθητές του και, πριν από αυτούς, τις γυναίκες που δεν είχαν πάψει ποτέ να πιστεύουν σε αυτόν.
Στο παρελθόν μιλούσαμε πρόθυμα για τον “θρίαμβο της Αγίας Εκκλησίας”. Οι άνθρωποι προσεύχονταν γι’ αυτό και τα ιστορικά επιτεύγματα και οι λόγοι μνημονεύονταν πρόθυμα. Αλλά τι είδους θρίαμβο είχαμε στο μυαλό μας; Σήμερα συνειδητοποιούμε πόσο διαφορετικός ήταν αυτός ο τύπος θριάμβου από εκείνον του Ιησού. Αλλά ας μην κρίνουμε το παρελθόν. Υπάρχει πάντα ο κίνδυνος να είμαστε άδικοι όταν κρίνουμε το παρελθόν από την οπτική γωνία του παρόντος.
Αντίθετα, ας δεχτούμε την πρόσκληση που απευθύνει ο Ιησούς στον κόσμο από τον Σταυρό του: “Ελάτε σε μένα όλοι όσοι κοπιάζετε και είστε φορτωμένοι, και εγώ θα σας αναπαύσω” (Ματθαίος 11:28). Σχεδόν θα μπορούσε να θεωρηθεί ως ειρωνεία και κοροϊδία! Εκείνος ο ίδιος που δεν έχει ούτε μια πέτρα για να ακουμπήσει το κεφάλι του, εκείνος που έχει απορριφθεί από τον λαό του, καταδικαστεί σε θάνατο, εκείνος “μπροστά στον οποίο καλύπτει κανείς το πρόσωπό του για να μη Τον βλέπει” (πρβλ. Ησαΐας 53:3), τολμά να απευθυνθεί σε όλη την ανθρωπότητα, όλων των τόπων και όλων των εποχών, και να πει: “Ελάτε σε μένα, όλοι σας, και θα σας αναπαύσω!”
Έλα σε μένα, εσύ που είσαι γέρος, άρρωστος και μόνος, εσύ που ο κόσμος σε αφήνει να πεθάνεις στη φτώχεια, στην πείνα ή ενώ βρίσκεσαι υπό βομβαρδισμό· εσύ που μαραζώνεις σε κελιά φυλακών εξαιτίας της πίστης σου σε μένα ή της μάχης σου για την ελευθερία, έλα σε μένα, εσύ η γυναίκα θύμα της βίας. Εν ολίγοις, όλοι, χωρίς να αποκλείουμε κανέναν: Ελάτε σε μένα, και θα σας αναπαύσω! Δεν σας το υποσχέθηκα; “Όταν υψωθώ από τη γη, θα προσελκύσω τους πάντες κοντά μου” (Ιωάννης 12:32);
“Αλλά ποια ανάπαυση μπορείς να μας δώσεις, ω Άνθρωπε του Σταυρού, πιο εγκαταλελειμμένος και κουρασμένος από εκείνους που θέλεις να παρηγορήσεις;” “Ναι, ελάτε σε μένα, γιατί ΕΓΩ ΕΙΜΑΙ! Εγώ είμαι ο Θεός! Έχω απαρνηθεί τη δική σας ιδέα περί παντοδυναμίας, αλλά έχω διατηρήσει την παντοδυναμία μου, η οποία είναι η παντοδυναμία της αγάπης. Είναι γραμμένο ότι “η αδυναμία του Θεού είναι ισχυρότερη από την ανθρώπινη δύναμη” (Α΄ Κορινθίους 1:25). Μπορώ να σας παρηγορήσω και να σας δώσω ανάπαυση ακόμη και χωρίς να σας αφαιρέσω την κούραση και την κόπωση αυτού του κόσμου. Ρωτήστε εκείνους που το έχουν βιώσει!
Ναι, σταυρωμένε Κύριε, με τις καρδιές μας γεμάτες ευγνωμοσύνη, την ημέρα κατά την οποία μνημονεύουμε το πάθος και τον θάνατό σου, διακηρύσσουμε δυνατά μαζί με τον απόστολό σου Παύλο:
Τι θα μας χωρίσει από την αγάπη του Χριστού; Μήπως η οδύνη ή η στενοχώρια ή ο διωγμός ή η πείνα ή η γύμνια ή ο κίνδυνος ή η μάχαιρα; […]. Όχι, σε όλα αυτά νικάμε συντριπτικά μέσω εκείνου που μας αγάπησε. Διότι είμαι πεπεισμένος ότι ούτε ο θάνατος ούτε η ζωή ούτε οι άγγελοι ούτε οι άρχοντες ούτε τα παρόντα ούτε τα μέλλοντα ούτε οι δυνάμεις ούτε το ύψος ούτε το βάθος ούτε κανένα άλλο πλάσμα θα μπορέσει να μας χωρίσει από την αγάπη του Θεού εν Χριστώ Ιησού, του Κυρίου μας (Ρωμαίους 8:35-39).
Θεματολογικές ετικέτες