Στην αφήγησή του για τα Πάθη, ο Ευαγγελιστής Ιωάννης δίνει ιδιαίτερη σημασία στο διάλογο του Ιησού με τον Πιλάτο, και πάνω σε αυτό θέλουμε να εκθέσουμε τις σκέψεις μας για λίγα λεπτά πριν προχωρήσουμε στη Λειτουργία μας.
Όλα ξεκινούν με την ερώτηση του Πιλάτου: «Είσαι ο βασιλιάς των Ιουδαίων;» (Ιωάννης 18:33). Ο Ιησούς θέλει να κάνει τον Πιλάτο να καταλάβει ότι η ερώτηση είναι πολύ πιο σοβαρή απ’ ό,τι νομίζει. Ότι έχει νόημα μόνο αν δεν επαναλαμβάνει απλώς μια κατηγορία που λένε οι άλλοι. Ως εκ τούτου, ρωτά με τη σειρά του: «Το λες αυτό από μόνος σου ή σου το έχουν πει άλλοι για μένα;”.
Προσπαθεί να οδηγήσει τον Πιλάτο σε ένα υψηλότερο επίπεδο. Του μιλάει για τη Βασιλεία Του, μια Βασιλεία που «δεν είναι από αυτόν τον κόσμο». Ο Πιλάτος καταλαβαίνει μόνο ένα πράγμα: Ότι δεν πρόκειται για ένα πολιτικό βασίλειο. Αν ο κατηγορούμενος θέλει να μιλήσει για τη θρησκεία, αυτός δεν θέλει να εμπλακεί σε τέτοιου είδους προβλήματα. Γι’ αυτό ρωτάει με μια δόση ειρωνείας: «Είσαι βασιλιάς λοιπόν;». Ο Ιησούς απάντησε: «Εσύ λες ότι είμαι βασιλιάς» (Ιωάννης 18:37).
Ισχυριζόμενος ότι είναι βασιλιάς, ο Ιησούς εκθέτει τον εαυτό του στον κίνδυνο του θανάτου· αλλά αντί να προσπαθήσει να σώσει τον εαυτό του αρνούμενος το γεγονός, το επιβεβαιώνει εμφατικά. Αποκαλύπτει στον Πιλάτο την ουράνια καταγωγή του: «Εγώ ήρθα στον κόσμο…». Λέει, λοιπόν, μυστηριωδώς… ότι υπήρξε πριν από τη γήινη ζωή του… ότι προέρχεται από έναν άλλο κόσμο. Ήρθε στη γη για να γίνει μάρτυρας της αλήθειας.
Ο Ιησούς αντιμετωπίζει τον Πιλάτο ως ψυχή που χρειάζεται φως και αλήθεια και όχι ως δικαστή. Ενδιαφέρεται για τη μοίρα του ανθρώπου Πιλάτου περισσότερο από ό,τι για τη δική του μοίρα. Με την έκκλησή του να δεχτεί την αλήθεια, θέλει να τον ωθήσει να έρθει στα συγκαλά του, να δει τα πράγματα με άλλα μάτια, να τοποθετήσει τον εαυτό του πάνω από τη τωρινή διαμάχη με τους Ιουδαίους.
Ο Ρωμαίος Επίτροπος καταλαβαίνει την πρόσκληση του Ιησού προς αυτόν, αλλά είναι επιφυλακτικός και αδιάφορος απέναντι σε αυτού του είδους τις ανώτερες υποθέσεις. Το μυστήριο που διακρίνει στα λόγια του Ιησού τον τρομάζει και προτιμά να τερματίσει τη συζήτηση. Μουρμουρίζοντας κυριολεκτικά στον εαυτό του, «Τι είναι αλήθεια;» εγκαταλείπει το Πραιτώριο.
Πόσο επίκαιρη για το σήμερα αυτή η περικοπή του Ευαγγελίου! Ακόμα και σήμερα, όπως και στο παρελθόν, ο άνθρωπος αναρωτιέται: «Τι είναι η αλήθεια;». Αλλά, όπως έκανε τότε ο Πιλάτος, έτσι και ο σημερινός άνθρωπος γυρίζει αδιάφορα την πλάτη σε Εκείνον, που είπε: «Ήρθα στον κόσμο για να μαρτυρήσω την αλήθεια». «Εγώ είμαι η αλήθεια!» (Ιωάννης 14: 6).
Μέσω του διαδικτύου, έχω παρακολουθήσει αμέτρητες συζητήσεις για τη θρησκεία και την επιστήμη, την πίστη και τον αθεϊσμό. Ένα πράγμα μου έκανε εντύπωση: Πολλές ώρες διαλόγου, χωρίς ποτέ να αναφέρεται το όνομα του Ιησού. Και αν το πιστό μέρος τολμούσε μερικές φορές να αναφέρει το όνομά του και την Ανάστασή του από τους νεκρούς, προσπαθούσαν αμέσως να κλείσουν τη συζήτηση ως άσχετη παρεκτροπή. Όλα συνέβαιναν «etsi Christus non daretur»: Σαν να μην υπήρξε ποτέ στον κόσμο ένας άνθρωπος που ονομάζεται Ιησούς Χριστός.
Ποιο είναι το αποτέλεσμα; Η λέξη “Θεός” γίνεται ένα άδειο δοχείο που ο καθένας μπορεί να το γεμίσει κατά βούληση. Αλλά ακριβώς γι’ αυτόν τον λόγο ο Θεός φρόντισε να δώσει περιεχόμενο στο όνομά του. «Ο Λόγος έγινε σάρκα». Η αλήθεια πήρε σάρκα! Εξ ου και η σταθερή προσπάθεια να μείνει ο Ιησούς έξω από τη συζήτηση για τον Θεό! Γιατί αφαιρεί από την ανθρώπινη υπερηφάνεια κάθε πρόσχημα για να αποφασίσει ο ίδιος πώς πρέπει να είναι ο Θεός!
«Ω, βέβαια! Ο Ιησούς από τη Ναζαρέτ!» μπορεί να πουν κάποιοι. «Αλλά αν οι άνθρωποι αμφιβάλλουν ακόμα και για το ότι υπήρξε ποτέ;!» Ένας γνωστός Άγγλος συγγραφέας του περασμένου αιώνα – γνωστός στο ευρύ κοινό ως συγγραφέας της σειράς μυθιστορημάτων που αργότερα έγιναν ταινίες, “Ο Άρχοντας των Δαχτυλιδιών”, ο J.R.R. Tolkien – σε μια επιστολή του, έδωσε την εξής απάντηση στον γιο του που του ανέφερε την ίδια ένσταση:
«Χρειάζεται μια απερίγραπτη θέληση για απιστία για να υποθέσει κανείς ότι ο Ιησούς δεν “συνέβη” ποτέ στην πραγματικότητα, και ακόμη περισσότερο για να υποθέσει κανείς ότι δεν είπε τα πράγματα που καταγράφηκαν όλα από αυτόν. Γεγονός αδύνατο να “επινοηθούν” από οποιονδήποτε στον κόσμο εκείνη την εποχή αυτές οι διδαχές, όπως το: “πριν γεννηθεί ο Αβραάμ, εγώ υπήρχα” (Ιωάν. 8:58). “Όποιος με είδε, είδε τον Πατέρα” (Ιω. 14:9)».
Η μόνη εναλλακτική στην αλήθεια για τον Χριστό, προσθέτει ο V. R. R. Tolkien, είναι ότι “είναι απατεώνας” και τα Ευαγγέλια “παραποιημένες αφηγήσεις ενός παράφρονα μεγαλομανή”». Θα μπορούσε, ωστόσο, μια τέτοια υπόθεση να αντέξει 20 αιώνες αδυσώπητης ιστορικής και φιλοσοφικής κριτικής και να αποδώσει τους καρπούς που απέδωσε;
Σήμερα, ξεπερνάμε τον σκεπτικισμό του Πιλάτου. Υπάρχουν εκείνοι που πιστεύουν ότι δεν πρέπει καν να θέτει κανείς το ερώτημα «Τι είναι αλήθεια;», διότι η αλήθεια απλώς δεν υπάρχει! «Όλα είναι σχετικά, τίποτα δεν είναι βέβαιο! Το να σκέφτεσαι το αντίθετο είναι απαράδεκτη αλαζονεία!». Δεν υπάρχει πλέον χώρος για «τις μεγάλες αφηγήσεις για τον κόσμο και την πραγματικότητα», συμπεριλαμβανομένων εκείνων για τον Θεό και τον Χριστό.
Αγαπητοί αδελφοί και αδελφές άθεοι, αγνωστικιστές και όσοι εξακολουθούν να αναζητούν την αλήθεια (αν υπάρχουν κάποιοι που ακούνε): Τα λόγια που πρόκειται να σας απευθύνω δεν είναι λόγια ενός φτωχού ιεροκήρυκα σαν εμένα· είναι από έναν δικό σας άνθρωπο, έναν που πολλοί από εσάς θαυμάζετε, για τον οποίο έχουν γραφτεί πολλά και για τον οποίο, ίσως, πολλοί θεωρούν επίσης τους εαυτούς τους, κατά κάποιον τρόπο, ότι είναι μαθητές και οπαδοί του. Ο Σόρεν Κίρκεγκωρ, ο θεμελιωτής της υπαρξιακής φιλοσοφίας, γράφει:
«Τόσα πολλά λέγονται για τον ανθρώπινο πόνο και τη φτώχεια… Τόσα πολλά λέγονται για τις χαμένες ζωές. Αλλά είναι σπαταλημένη μόνο η ζωή εκείνου του ανθρώπου που… δεν έχει ποτέ συνειδητοποιήσει, γιατί δεν έχει ποτέ, με τη βαθύτερη έννοια, διαισθανθεί, το ότι υπάρχει Θεός, και ότι αυτός ο ίδιος, ο εαυτός του, στέκεται και υπάρχει χάριν της παρουσίας αυτού του Θεού».
Κάποιοι λένε: υπάρχει πάρα πολλή αδικία, πάρα πολύς πόνος στον κόσμο για να πιστέψει κανείς στον Θεό! Είναι αλήθεια, αλλά ας σκεφτούμε για μια στιγμή πόσο πιο παράλογο και απελπιστικό γίνεται το κακό που μας περιβάλλει χωρίς την πίστη σε έναν τελικό θρίαμβο της αλήθειας και του καλού. Η Ανάσταση του Ιησού από τους νεκρούς, την οποία θα γιορτάσουμε μεθαύριο, είναι η υπόσχεση και η σίγουρη εγγύηση ότι αυτό θα συμβεί, επειδή έχει ήδη αρχίσει μαζί του.
Αν είχα το θάρρος του Αγίου Παύλου, σε αυτό το σημείο θα έπρεπε κι εγώ να φωνάξω: «Σας ικετεύουμε εκ μέρους του Χριστού, συμφιλιωθείτε με τον Θεό». (Β’ Κορ. 5:20). Μην “σπαταλάτε” τη ζωή σας! Μην φύγετε από αυτόν τον κόσμο όπως ο Πιλάτος έφυγε από το Πραιτώριο, με το αναπάντητο ερώτημα: «Τι είναι η αλήθεια;». Είναι πάρα πολύ σημαντικό. Είναι ένα ερώτημα που αφορά το αν ζούμε για κάτι ή υπάρχουμε μάταια!
Ωστόσο, ο διάλογος του Ιησού με τον Πιλάτο προσφέρει επίσης την αφορμή για έναν άλλο προβληματισμό, που απευθύνεται, αυτή τη φορά, σε εμάς τους πιστούς και τους ανθρώπους της Εκκλησίας, όχι σε όσους βρίσκονται εκτός Εκκλησίας. «Ο λαός σου και οι αρχιερείς σε παρέδωσαν σε μένα», λέει ο Πιλάτος (Ιωάν. 18:35). Ο λαός της Εκκλησίας σου, οι ιερείς σου σε εγκατέλειψαν, δυσφήμισαν το όνομά σου με φρικτές ατασθαλίες! Και θα πρέπει να εξακολουθούμε να πιστεύουμε σε σένα;»
Επίσης, και σε αυτή την τρομερή αντίρρηση θα ήθελα να απαντήσω με τα λόγια που απηύθυνε πάλι ο Τόλκιν στον γιο του:
«Η αγάπη μας μπορεί να ψύχεται και η θέλησή μας να διαβρώνεται από το θέαμα των ελλείψεων, της ανοησίας, ακόμα και των αμαρτιών της Εκκλησίας και των λειτουργών της, αλλά δεν νομίζω ότι κάποιος που κάποτε πίστεψε, ξαναπερνάει τη γραμμή και τοποθετεί τον εαυτό του εκτός Εκκλησίας, για αυτούς τους λόγους (πόσο μάλλον κάποιος με ιστορικές γνώσεις)… Είναι ίσως βολικό γιατί στρέφει το βλέμμα μας μακριά από τον εαυτό μας και τα δικά μας λάθη, ώστε να βρούμε έναν αποδιοπομπαίο τράγο… Νομίζω πάντως ότι είμαι εξίσου ευαίσθητος με εσάς (ή οποιονδήποτε άλλο χριστιανό) στα σκάνδαλα, τόσο του κλήρου όσο και των λαϊκών. Έχω υποφέρει πολύ στη ζωή μου από ηλίθιους, κουρασμένους, φαντασμένους, ακόμα και κακούς ιερείς».
Ένα τόσο φτωχό αποτέλεσμα ήταν, εξάλλου, αναμενόμενο. Ξεκίνησε πριν από το πρώτο Πάσχα με την προδοσία του Ιούδα, την άρνηση του Σίμωνα Πέτρου, τη φυγή των Αποστόλων … Πρέπει να κραυγάσουμε, λοιπόν; Ναι – συνέστησε ο Τόλκιν στον γιο του – αλλά για τον Ιησού, για όσα πρέπει να υπομείνει, πριν από εμάς. Κλάψτε, – πρέπει να προσθέσουμε σήμερα – για τα θύματα και μαζί με τα θύματα, των αμαρτιών μας.
Ένα συμπέρασμα για όλους, πιστούς και μη.
Φέτος γιορτάζουμε το Πάσχα όχι με τον χαρούμενο ήχο των κωδώνων, αλλά με τον θόρυβο στα αυτιά από βόμβες και εκρήξεις όχι μακριά από εδώ. Ας θυμηθούμε πώς απάντησε ο Ιησούς μια μέρα στην είδηση του αίματος που έχυσαν οι Γαλιλαίοι εξαιτίας του Πιλάτου και στα θύματα της κατάρρευσης του Πύργου του Σιλωάμ: «Αν δεν μετανοήσετε, θα χαθείτε όλοι με τον ίδιο τρόπο!» (Λουκάς 13:5). Αν δεν μετασκευάσετε τα σπαθιά σας σε αλέτρια, τα δόρατα σας σε γεωργικά κλαδευτήρια (Ησ. 2:4) και τους πυραύλους σας σε εργοστάσια και σπίτια, θα χαθείτε με τον ίδιο τρόπο!
Ένα πράγμα που μας θύμισαν ξαφνικά αυτά τα γεγονότα. Οι δομές του κόσμου μπορούν να αλλάξουν από τη μια μέρα στην άλλη. Όλα περνούν, όλα γερνούν· όλα φθίνουν· όχι μόνο «η μακαριότητα της νεότητας». Υπάρχει μόνο ένας τρόπος να ξεφύγουμε από το ροή του χρόνου που παρασύρει τα πάντα μαζί του: Να γίνουμε μέτοχοι σε αυτό που δεν αλλάζει! Να πατήσουμε τα πόδια μας σε στέρεο έδαφος! Πάσχα, Πάσχα, σημαίνει πέρασμα. Ας στοχεύσουμε όλοι μας να βιώσουμε ένα πραγματικό Πάσχα φέτος, Σεβαστοί Πατέρες, αδελφοί και αδελφές. Ας περάσουμε σε Εκείνον που δεν περνάει. Ας περάσουμε τώρα με την καρδιά μας, πριν περάσουμε μια μέρα με το σώμα μας.
π. R. Cantalamessa
Θεματολογικές ετικέτες