- Συγγραφέας: Rutledge Fleming
Fleming Rutledge
Ένα κήρυγμα στο Παρεκκλήσι του Πανεπιστημίου του Duke, στις 15 Σεπτεμβρίου 2013
Ιερεμίας 14:11-28
Αναρωτιέμαι πόσοι από εσάς έχουν ακούσει ότι ο Θεός της Παλαιάς Διαθήκης είναι ένας οργισμένος Θεός της τιμωρίας, ενώ ο Θεός της Καινής Διαθήκης είναι ένας ελεήμων Θεός της αγάπης. Πρόκειται για μια πολύ κοινή αντίληψη. Την ακούω όλη την ώρα.
Όποιος οπαδός αυτής της άποψης άκουσε προσεκτικά τα σημερινά αναγνώσματα θα μπορούσε να πει: «Κοίτα εδώ! Σου το είπα!» Ιδού ο προφήτης της Παλαιάς Διαθήκης Ιερεμίας, που βροντοφωνάζει τιμωρία και καταστροφή, ενώ τα αναγνώσματα της Καινής Διαθήκης μας μιλάνε για αγάπη και έλεος. Αυτά δεν αποδεικνύουν την άποψή μου;
Ιδού ο Ιερεμίας που μεταφέρει τον Λόγο του Θεού:
«Είμαι Εγώ που θα ανακοινώσω την τιμωρία εναντίον... του λαού μου... Είναι πανούργοι για να κάνουν το κακό, αλλά το καλό δεν ξέρουν να το πράττουν» (4: 11, 22).
Και ο Ιερεμίας προβλέπει αυτό που θα έρθει:
«Κοιτώ την εύφορη τη γη: έγινε έρημος. Όλες οι πόλεις είναι ερείπια απ’ του Κυρίου τον φοβερό θυμό».
Και ο Κύριος λέει:
«Όλη η χώρα θα ερημωθεί... Για τούτο θα πενθήσει η χώρα, θα σκοτεινιάσει ο ουρανός. Εγώ ο Κύριος μίλησα κι αποφάσισα. Δεν θα μετανιώσω ούτε θ’ ανακαλέσω» (4, 28).
Πιστεύετε ότι αυτό είναι το κακό; Γίνεται και χειρότερο! Μπορείτε να διαβάσετε περισσότερα σχετικά με τον «φοβερό θυμό» του Κυρίου στο βιβλίο του Ιερεμία, συνεχίζεται σε πολλά κεφάλαια!
Γυρίστε τώρα στα αναγνώσματα από την Καινή Διαθήκη, και τι βρίσκουμε; Από τον απόστολο Παύλο (που επίσης έχει "κακή" φήμη, αλλά ας το αφήσουμε) – από τον Παύλο λοιπόν έχουμε ένα μήνυμα ελέους, χάρης, πίστης, αγάπης και σωτηρίας για τους αμαρτωλούς. Αυτό είναι ανάγνωσμα από την Καινή Διαθήκη. Και από το Ευαγγέλιο του Λουκά ακούμε για τον καλό ποιμένα που αφήνει τα 99 του πρόβατα ασφαλή ενώ αναζητεί μέσα στην ερημιά το ένα πρόβατο το χαμένο. Και όπως ο ύμνος το λέει:
«πεισματικά και ανόητα συχνά ξεστράτισα,
και ωστόσο με αναζήτησε με αγάπη,
πάνω στις πλάτες Του μ’ απόθεσε απαλά,
και μ’ έφερε χαρούμενος στο σπίτι».
Αυτή είναι μία όμορφη εικόνα, πραγματικά αξέχαστη, που οι χριστιανοί όλων των αιώνων την αγαπούν. Αντιπαραβάλλετέ το αυτό με τον Ιερεμία, τον πιο βαρύθυμο από όλους του προφήτες, όπως τον ζωγράφισε ο Ρέμπραντ να κάθεται απομονωμένος κι εγκαταλειμμένος μπροστά στα φλεγόμενα ερείπια της αγίας πόλης της Ιερουσαλήμ, κατεστραμμένης σύμφωνα με την απόφαση του Κυρίου και Θεού. Και πάλι, δύσκολα θα αναζητούσαμε μια πιο οριστική αντίθεση μεταξύ της Παλαιάς και της Καινής Διαθήκης...
Αλλά αυτό θα ήταν ιδιαίτερα παραπλανητικό.
Να κόβει κανείς και να επιλέγει αποσπάσματα από την Βίβλο χωρίς τη συνάφειά τους είναι πάντα μια κακή ιδέα. Όταν ξαναδιάβασα τα πρώτα 15 κεφάλαια του Ιερεμία, στην αρχή αυτής της εβδομάδας, εντυπωσιάστηκα από την καταπληκτική αίσθηση του πόθου του Θεού για τον λαό του. Συνηγορώντας υπέρ αυτού – ορισμένοι το αποκάλεσαν αυτό το «θείον πάθος». Στο κεφάλαιο 3, ακριβώς πριν από το σημερινό μας χωρίο, λέει ο Κύριος:
«Γύρνα πίσω, άπιστη γυναίκα, Ισραήλ, λέει ο Κύριος. Δεν θέλω να ξεσπάσει πάνω σου η οργή μου, γιατί εγώ είμαι πολυεύσπλαχνος, λέει ο Κύριος. Δεν θα είμαι οργισμένος για πάντα» (3:12).
Και λίγες μόλις γραμμές παρακάτω, ο Κύριος μιλάει στον λαό του με αυτά τα λόγια:
«Είχα αποφασίσει να σε δεχτώ σαν γιο μου, και να σου δώσω μια ονειρεμένη χώρα ιδιοκτησία σου, ένδοξη ανάμεσα στα έθνη, και αναλογιζόμουν ότι θα με αποκαλούσες, "Πατέρα", κι από μένα δεν θ’ απομακρυνόσουν. Αλλά όπως μια γυναίκα απιστεί στον άνδρα της, έτσι απίστησες σ’ εμένα, Ισραήλ, λέει ο Κύριος».
Πιστεύω ότι μπορείτε να ακούσετε τη λαχτάρα, τη στενοχώρια, σε αυτές τις γραμμές – τη στενοχώρια και τον πόνο ενός γονέα ή ενός ερωτευμένου συζύγου του οποίου το παιδί ή η σύζυγος έχει παρεκκλίνει. Αν όλα όσα ξέρετε για τον Ιερεμία είναι το κεφάλαιο 4, το οποίο διαβάσαμε σήμερα, δεν θα έχετε ακούσει αυτή τη νότα της θλιμμένης αγάπης. Υπάρχει μονάχα ο «φοβερός θυμός» απ’ την αρχή ως το τέλος. Ωστόσο αυτό δεν είναι θυμός με τον τρόπο που εσείς και εγώ αντιλαμβανόμαστε τον θυμό, ως ανθρώπινο συναίσθημα. Η οργή του Θεού στη Βίβλο δεν είναι συναίσθημα. Είναι η αδιάλλακτη, αδιάκοπη αντίθεση του Θεού σε καθετί που εναντιώνεται στους αγαπητικούς και φιλεύσπλαχνους σκοπούς Του.
Ας επιχειρήσουμε να σκεφτούμε ένα παράδειγμα. Δεν είναι το εμπόριο ναρκωτικών ένα αδυσώπητο κακό; Δεν το μισείτε; Στην εξαιρετική ταινία του Steven Soderbergh, Traffic (Διακίνηση), ο Michael Douglas υποδύεται έναν δικαστή από το Οχάιο που επιλέγεται από τον πρόεδρο των Ηνωμένων Πολιτειών ως ο επικεφαλής «του πολέμου κατά των ναρκωτικών» σε εθνικό επίπεδο. Αμέσως μετά τον διορισμό του, η έφηβη κόρη του, μία διακεκριμένη φοιτήτρια, πηγαίνει σε ένα από εκείνα τα χωρίς επιτήρηση πάρτι, που οι γονείς βρίσκονται εκτός πόλης και τα παιδιά παίρνουν τον έλεγχο του σπιτιού! Σ’ αυτή τη συνάντηση, κυκλοφορεί κρακ και κοκαΐνη. Η κόρη το δοκιμάζει, της αρέσει, και σύντομα εθίζεται. Ο πατέρας της, αναζητώντας το χαμένο του πρόβατο, την βρίσκει στην παρέα των χειρότερων από τους χειρότερους, στον υπόκοσμο των ναρκωτικών. Υπάρχει κάποιος που να μην ταυτίζεται με αυτό; Δεν θα θέλατε να στραγγαλίσετε τους διακινητές που λυμαίνονται τα παιδιά;
Στο βιβλίο του Cormac McCarthy «Καμία Πατρίδα για τους μελλοθάνατους» (No Country for Old Men - το βιβλίο είναι πολύ καλύτερο από την ταινία, παρόλο που η ταινία κέρδισε όσκαρ), το ηθικό κέντρο βρίσκεται στον Σερίφη Bell, ο οποίος γενναία αλλά μάταια παλεύει να περιορίσει τη διακίνηση ναρκωτικών στα σύνορα με το Μεξικό. Ο Σερίφης Bell είναι ένα είδος απλοϊκού θεολόγου. Λέει το εξής: «Πιστεύω ότι αν ήσουν ο Σατανάς και καθόσουν να σκαρφιστείς κάτι που θα μπορούσε αμέσως να γονατίσει το ανθρώπινο γένος, αυτό που πιθανόν θα επινοούσες θα ήταν τα ναρκωτικά».
Μήπως σκεφτήκατε ίσως ότι ο Σατανάς υπήρξε μόνο στην Παλαιά Διαθήκη; Αντίθετα, η Καινή Διαθήκη ακριβώς είναι πλήρης αναφορών στον Σατανά. Ο Ιησούς απεικονίζεται και στα τέσσερα Ευαγγέλια να βρίσκεται σε διαμάχη με δαιμονικές δυνάμεις από την πρώτη μέρα του λειτουργήματός του μέχρι την τελευταία. Αυτό μπορεί να μην εμφανίζεται στα σημερινά αναγνώσματα της Καινής Διαθήκης, αλλά ο ευαγγελιστής Λουκάς αναφέρεται στον Σατανά (ή τον δαίμονα, ή τα δαιμόνια) τουλάχιστον 25 φορές. Λίγες Κυριακές πριν, ακούσαμε την ιστορία μιας γυναίκας που είχε διπλωθεί στα δύο για 18 χρόνια. Όταν ο Ιησούς την θεράπευσε, ήταν Σάββατο, έτσι οι «συνήθεις ύποπτοι» διαμαρτυρήθηκαν. Ο Κύριος τους μίλησε σε ένα τόνο αδιαμφισβήτητου θυμού, αποκαλώντας τους υποκριτές και λέγοντας: «Δεν έπρεπε αυτή η γυναίκα, μια κόρη του Αβραάμ, που ο Σατανάς την είχε δεσμεύσει για δεκαοχτώ χρόνια, να απελευθερωθεί από τα δεσμά της την ημέρα του Σαββάτου;» (Λουκ. 13, 16). Αυτή είναι η οργή του Θεού στην πράξη. Δεν είναι απλώς ο αγαπημένος, γλυκός, μη κριτικός Ιησούς που θεραπεύει τους ανθρώπους. Έχει εμπλακεί σε θανάσιμη μάχη με τις δυνάμεις του Εχθρού. Ο καλός ποιμένας πρέπει να διώξει τους λύκους.
Και παρεμπιπτόντως, από πού προέρχεται η εικόνα του καλού ποιμένα; Ο Ιησούς δεν την επινόησε απλώς. Είναι από την Παλαιά Διαθήκη, όχι μόνο από τον ψαλμό 23, αλλά επίσης από πολλά άλλα βιβλία της Παλαιάς Διαθήκης. Ο Ιερεμίας γράφει στο 31ο κεφάλαιο, «Ακούστε τον λόγο του Κυρίου, ώ έθνη... Εκείνος που διασκόρπισε (τον λαό του) θα τους συγκεντρώσει, και θα τους φυλάξει όπως ο ποιμένας φυλάει το κοπάδι του. Γιατί ο Κύριος έσωσε (τον λαό του), τους λύτρωσε από τον ισχυρό δυνάστη» (31, 10-11).
Στην Παλαιά Διαθήκη καθώς και στην Καινή, ο λαός του Θεού εμφανίζεται δουλωμένος σε δυνάμεις πολύ ισχυρές για εκείνον. Οι λύκοι βρίσκονται παντού σε δράση. Αλλά δεν είναι πάντα τόσο ξεκάθαρο ποιοι είναι οι λύκοι. Στην ταινία Traffic, είναι σαφές ότι το εμπόριο ναρκωτικών βασίζεται όχι μόνο στα άνομα καρτέλ και στους διακινητές, αλλά επίσης και στην ανάμειξη πολλών υποθετικά καλών ανθρώπων (αστυνομία, νομοθέτες, δημόσιους λειτουργούς) και στους ενήλικους καταναλωτές, που ξέρουν ακριβώς τι κάνουν. Δεν είναι πάντα τόσο εύκολο να διαχωρίσεις τον πληθυσμό σε πρόβατα και λύκους. Ξέρετε τη φράση: «Είναι ο χειρότερος εχθρός του εαυτού του». Λοιπόν, κατά μία έννοια όλοι μας είμαστε οι χειρότεροι εχθροί του εαυτού μας.
Υπάρχει αρκετή ατιμωρησία σχετικά με το εμπόριο ναρκωτικών και κανείς δεν καλείται να λογοδοτήσει γι’ αυτό, αυτό είναι ατιμωρησία. Όπου υπάρχει ατιμωρησία, υπάρχει εκμετάλλευση, ανομία, χάος, βία, φόνοι. Αλλά δεν είναι διόλου ξεκάθαρο τι πρέπει να κάνουμε για να τιμωρήσουμε τους δράστες. Η δικαιοσύνη σε αυτό τον κόσμο είναι πολύ δύσκολο να επιτευχθεί. Είναι ακόμα δυσκολότερο να κατανοήσουμε πώς μπορεί να συγκεραστεί η δικαιοσύνη με το έλεος. Η εύρεση τη σωστής ισορροπίας μεταξύ δικαιοσύνης και ελέους είναι πολύ δύσκολη υπόθεση.
Σε αυτό τον πολιτισμό μας που δεν του αρέσει να ακούει καμία δήλωση ότι ο Θεός αποδίδει δικαιοσύνη, γοητευόμαστε ωστόσο με θέματα δικαιοσύνης.
Το μήνυμα της Βίβλου συνολικά, Παλαιάς και Καινής Διαθήκης μαζί, είναι ότι ο Θεός στέκεται και μέσα και έξω από την ανθρώπινη προοπτική. Στέκεται μέσα, γιατί ο Θεός μάς κατανοεί καλύτερα από ό,τι εμείς κατανοούμε τον εαυτό μας. Μέσα από τον Υιό Του τον Ιησού Χριστό, έγινε ένας από εμάς. Αλλά την ίδια ώρα, ο Θεός στέκεται πάνω και πέρα από όλες τις ανθρώπινες προοπτικές μας. Ο Αβραάμ Λίνκολν το κατανοούσε αυτό. Στο θρυλικό Δεύτερο Εναρκτήριο Διάγγελμά του, μίλησε για τον Βορρά και τον Νότο, τις δύο εμπόλεμες πλευρές του Εμφυλίου Πολέμου. Και οι δύο πλευρές διάβαζαν την ίδια Βίβλο, και οι δύο πλευρές προσεύχονταν στον ίδιο Θεό. Και οι δύο δεν μπορούσαν να έχουν δίκιο. Ο ένας θα πρέπει να είχε άδικο. Αλλά αν υποθέσουμε ότι ο Κύριος είχε ένα δικό του σκοπό, έναν που θα περιλάμβανε και τις δύο πλευρές και που θα τις υπερέβαινε και τις δύο; Αυτό είναι εκείνο με το οποίο ο Λίνκολν κατέληξε, όταν παρέθεσε τον Ψαλμό 18, 10β: «Οι αποφάσεις του Κυρίου είναι αληθινές και δίκαιες μαζί».
Το βιβλίο του Ιερεμία είναι ένα από τα πλέον ισχυρά της Βίβλου –που λέει πολλά– αλλά είναι δύσκολο να το παρακολουθήσουμε, γιατί φτερουγίζει πίσω μπρος μεταξύ κρίσης και λύτρωσης, με ένα κάπως άτακτο τρόπο. Είναι μάλλον σαν την ανθρώπινη ιστορία, όταν την αναλογιστείτε. Αυτό που ο Θεός αντικρίζει όταν κοιτάζει τη δημιουργία που έκανε είναι ένα ανθρώπινο γένος που επανειλημμένα έρχεται στο χείλος της καταστροφής. Η Βίβλος στο σύνολό της είναι δομημένη γύρω από την ιδέα ότι το ανθρώπινο γένος έχει ξεπέσει από την αρχική του τελειότητα και κλίνει προς την αυτοκαταστροφή. Κατά κάποιο τρόπο αυτό είναι ακόμα πιο ξεκάθαρο στην Καινή Διαθήκη παρά στην Παλαιά. Έχουμε ανάγκη να σωθούμε από τον εαυτό μας, να λυτρωθούμε από «δυνάμεις υπερβολικά ισχυρές για εμάς». Η ζωή μας, όπως το βιβλίο του Ιερεμία, είναι γεμάτη από ταλαντώσεις και έλξεις πρώτα προς μια κατεύθυνση και έπειτα σε άλλη. Η διαφορά μεταξύ της οπτικής του Θεού στο θέμα αυτό και της δικής μας είναι ότι ο Θεός έχει ένα σκοπό για καλό σε όλο αυτό, και ο σκοπός Του δεν μπορεί να ανατραπεί. Συνεπώς οι κρίσεις του Θεού, όπως η καταδίκη των Φαρισαίων από τον Ιησού (των καλύτερων της κοινωνίας τους) ισορροπούν τέλεια μεταξύ δικαιοσύνης και ελέους. Δεν έχουμε δύο θεούς, έναν της δικαιοσύνης και έναν του ελέους. Έχουμε ένα Θεό, του οποίου οι κρίσεις είναι πλήρως αληθινές και δίκαιες. Και η διαφορά μεταξύ ανθρώπινης κρίσης και Θεϊκής είναι ότι η κρίση του Θεού ξεκινάει μέσα στο έλεος, συνεχίζεται μέσα στο έλεος και τελειώνει –όταν ο κόσμος που δημιούργησε θα τελειώσει– μέσα στο έλεος, σύμφωνα με τη σπλαχνική υπόσχεσή Του.
Αναλογιστείτε τον εαυτό σας. Κάπου μέσα στη ζωή σας υπάρχει κάτι που δεν θέλετε άλλοι να το γνωρίζουν. Θα κρινόσασταν γι’ αυτό αν το γνώριζαν. Είχα ένα φίλο και συνάδελφο, έναν δυνατό ιεροκήρυκα και δάσκαλο, που του άρεσε να λέει: «Δεν θέλω δικαιοσύνη! Θέλω έλεος!». Ήταν ένας έντιμος άνθρωπος. Γνώριζε πού στεκόταν μπροστά στον Θεό. Αλλά γνώριζε επίσης ότι ένας κόσμος δίχως δικαιοσύνη, ένας κόσμος ατιμωρησίας, θα ήταν κόλαση. Στην κυριολεξία, κόλαση: μια συνθήκη ύπαρξης όπου η ανομία και η σκληρότητα θα ήταν ανεμπόδιστες. Εκεί, σύμφωνα με τη διήγηση της δικής μας «πρώτης ανυπακοής» στην Γένεση[1], θα μας είχε οδηγήσει η ιστορία μας, αν δεν είχε υπάρξει για μας η αιώνια και άσβεστη αγάπη του Θεού.
Το βιβλίο του Ιερεμία συνεχίζει έτσι, μέχρι που φτάνουμε στο πιο φημισμένο εδάφιό του, στο κεφάλαιο 31:
«Ιδού, έρχονται οι μέρες», λέει ο Κύριος, «που θα κάνω καινούργια διαθήκη με τον λαό του Ισραήλ... Δεν θα έχει καμιά σχέση με τη διαθήκη που είχα κάνει με τους προγόνους τους... τη διαθήκη μου που εκείνοι δεν την τήρησαν, παρόλο που εγώ ήμουν ο άνδρας (σύζυγος) τους, λέει ο Κύριος. Αλλά αυτή είναι η διαθήκη που θα κάνω με τον Οίκο του Ισραήλ μετά από εκείνες τις μέρες, λέει ο Κύριος: Θα τοποθετήσω τον νόμο μου μέσα τους, και θα τον γράψω πάνω στις καρδιές τους. Και θα είμαι ο Θεός τους, και εκείνοι θα είναι λαός μου... διότι θα συγχωρήσω την ανομία τους, και δεν θα ξαναθυμηθώ την αμαρτία τους». Έτσι λέει ο Κύριος.
Και με το πλήρωμα του χρόνου, ο Κύριος Ιησούς, τη νύχτα που προδόθηκε, ή μάλλον παραδόθηκε, πήρε το ποτήρι, και το έδωσε στους μαθητές του, και είπε,
«Τοῦτο τό ποτήριον ἡ Καινή Διαθήκη ἐν τῷ Αἵματί μου».
Αμήν.
[1] Η φράση, «η πρώτη μας ανυπακοή» είναι από τον Χαμένο Παράδεισο του John Milton.