Μακαριώτατε,

«Χάρη σε σας και ειρήνη από τον Θεό» (Ρωμ. 1:7). Σας χαιρετίζω με αυτά τα λόγια του μεγάλου Αποστόλου Παύλου, τα ίδια λόγια που απηύθυνε στους πιστούς της Ρώμης, ενώ διέμενε στην Ελλάδα. Η σημερινή μας συνάντηση ανανεώνει αυτή τη χάρη και την ειρήνη.

Καθώς προσευχόμουν μπροστά στα μεγάλα προσκυνήματα της Εκκλησίας της Ρώμης, στους τάφους των Αποστόλων και των μαρτύρων, αισθάνθηκα υποχρεωμένος να έρθω εδώ ως προσκυνητής, με μεγάλο σεβασμό και ταπείνωση, προκειμένου να ανανεώσουμε αυτή την αποστολική επικοινωνία και να καλλιεργήσουμε την αδελφική αγάπη. Ευχαριστώ τον Μακαριώτατο για τα καλά του λόγια, τα οποία ανταποδίδω με αγάπη. Μέσω υμών, χαιρετίζω επίσης τον κλήρο, τις μοναστικές κοινότητες και όλους τους ορθόδοξους πιστούς της Ελλάδας.

Πριν από πέντε χρόνια, συναντηθήκαμε στη Λέσβο, εν μέσω μιας από τις πιο μεγάλες τραγωδίες της εποχής μας: Τη δοκιμασία τόσων πολλών μεταναστών αδελφών μας, οι οποίοι δεν μπορούν να αντιμετωπίζονται από εμάς με αδιαφορία, ούτε να θεωρούνται μόνο ως ένα επαχθές πρόβλημα που πρέπει να διαχειριστούμε ή, ακόμη χειρότερα, να το μεταβιβάσουμε σε κάποιον άλλο. Τώρα συναντιόμαστε ξανά, για να μοιραστούμε τη χαρά της αδελφοσύνης και να δούμε τη Μεσόγειο που μας περιβάλλει όχι απλώς ως τόπο δυσκολιών και διαιρέσεων, αλλά και ως θάλασσα που φέρνει τους λαούς κοντά. Πριν από λίγο, αναφέρθηκα στα αιωνόβια ελαιόδεντρα που βρίσκονται τόσο εδώ όσο και στη Ρώμη. Αναλογιζόμενος αυτά τα δέντρα που μας ενώνουν, σκέφτομαι τις ρίζες που μοιραζόμαστε. Υπόγειες, κρυμμένες, συχνά παραγνωρισμένες, ωστόσο αυτές οι ρίζες βρίσκονται εκεί πάντα και όλα τα τροφοδοτούν. Ποιες είναι οι κοινές μας ρίζες που άντεξαν στο πέρασμα των αιώνων; Είναι οι αποστολικές ρίζες. Ο Άγιος Παύλος μιλάει γι' αυτές όταν τονίζει τη σημασία που έχει να προστεθούμε κι εμείς «στο οικοδόμημα που έχει θεμέλιο του αποστόλους» (Εφ 2:20). Αυτές οι ρίζες, που αναπτύσσονται από τον σπόρο του Ευαγγελίου, άρχισαν να αποδίδουν άφθονους καρπούς ακριβώς στον ελληνικό πολιτισμό, κι αυτό προκύπτει αν αναλογιστούμε τους πρώτους Πατέρες της Εκκλησίας και τις πρώτες μεγάλες οικουμενικές συνόδους.

Με τραγικό τρόπο, σε μεταγενέστερους χρόνους απομακρυνθήκαμε. Οι κοσμικές ανησυχίες μας δηλητηρίασαν, τα ζιζάνια της καχυποψίας αύξησαν την απόστασή μας και παύσαμε να καλλιεργούμε την μεταξύ μας επικοινωνία. Ο Άγιος Βασίλειος ο Μέγας λέει ότι οι αληθινοί μαθητές του Χριστού «έχουν ως πρότυπο μόνο ό,τι βλέπουν σ' αυτόν» (Moralia, 80, 1). Ντροπιαστικές - το αναγνωρίζω αυτό για την Καθολική Εκκλησία - ενέργειες και αποφάσεις που είχαν ελάχιστη ή καμία σχέση με τον Ιησού και το Ευαγγέλιο, αλλά αντίθετα χαρακτηρίζονταν από δίψα για προνόμια και εξουσία, αποδυνάμωσαν σοβαρά την μεταξύ μας επικοινωνία. Με αυτόν τον τρόπο, αφήσαμε την καρποφορία του λόγου του Θεού να υπονομευτεί από τη διαίρεση. Η ιστορία κάνει αισθητό το βάρος της, και εδώ, σήμερα, αισθάνομαι την ανάγκη να ζητήσω εκ νέου τη συγχώρεση του Θεού και των αδελφών μας για τα λάθη που διέπραξαν πολλοί Καθολικοί. Ωστόσο, μας παρηγορεί η βεβαιότητα ότι οι ρίζες μας είναι αποστολικές και ότι, παρά τις ανατροπές του χρόνου, αυτό που φύτεψε ο Θεός συνεχίζει να αναπτύσσεται και να καρποφορεί μέσα στο ίδιο Πνεύμα. Είναι χάρη Θεού να αναγνωρίζουμε ο ένας τους καλούς καρπούς του άλλου και να ευχαριστούμε μαζί τον Κύριο γι' αυτό.

Το τελικό προϊόν της ελιάς είναι το λάδι. Το ελαιόλαδο φυλασσόταν κάποτε στα πολύτιμα αγγεία και αντικείμενα που αφθονούν ανάμεσα στους αρχαιολογικούς θησαυρούς αυτής της χώρας. Το λάδι παρείχε το φως που φώτιζε τις νύχτες της αρχαιότητας. Για χιλιετίες, ήταν ο «ρευστός ήλιος, η πρώτη μυστηριώδης κατάσταση της φλόγας των λυχναριών» (C. BOUREUX, Les plantes de la Bible et leur symbolique, Παρίσι 2014, 65). Για εμάς, αγαπητέ αδελφέ, το λάδι φέρνει στο νου μας το Άγιο Πνεύμα που γέννησε την Εκκλησία. Μόνο αυτό, με την άφθαρτη λάμψη του, μπορεί να διαλύσει το σκοτάδι και να φωτίσει τα βήματα της διαδρομής μας.

Αυτό συμβαίνει, διότι το Άγιο Πνεύμα είναι πάνω απ' όλα το λάδι της επικοινωνίας. Η Αγία Γραφή μιλάει για το λάδι που κάνει τα πρόσωπα των ανθρώπων να λάμπουν (πρβλ. Ψαλμ. 104,15). Πόσο ανάγκη έχουμε να αναγνωρίσουμε στις μέρες μας, σε κάθε επίπεδο, τη μοναδική αξία που εκπέμπεται από κάθε άνδρα και γυναίκα, από κάθε εν Χριστῷ αδελφό και αδελφή! Η αναγνώριση αυτής της κοινής μας ανθρωπιάς είναι το σημείο εκκίνησης για την οικοδόμηση της επικοινωνίας. Δυστυχώς, όμως, "η επικοινωνία φαίνεται να χτυπά μια ευαίσθητη χορδή", όχι μόνο γενικά στην κοινωνία, αλλά συχνά και μεταξύ των μαθητών του Ιησού «σε έναν χριστιανικό κόσμο που τροφοδοτείται από τον ατομικισμό και τη θεσμική ακαμψία». Ωστόσο, αν οι ιδιαίτερες παραδόσεις και τα χαρακτηριστικά μας, η "διαφορετικότητά" μας δεν είναι -όπως είπε ένας μεγάλος θεολόγος- "κάπως ισορροπημένη από την επικοινωνία, μόνο με δυσκολία μπορεί να δώσει ζωή σε έναν επαρκή πολιτισμό" (J. ZIZIOULAS, Comunione e alterità, Ρώμη 2016, 16).

Η επικοινωνία μεταξύ αδελφών φέρνει την ευλογία του Θεού. Στους Ψαλμούς παρομοιάζεται με «πολύτιμο λάδι πάνω στο κεφάλι, που τρέχει πάνω στα γένια» (Ψαλμ. 133, 2). Πράγματι, το Πνεύμα που εκχέεται στις καρδιές μας, μας ωθεί να αναζητούμε όλο και μεγαλύτερη αδελφοσύνη, να διαμορφώσουμε τους εαυτούς μας ανοιχτούς στην επικοινωνία. Ας βοηθήσουμε λοιπόν άφοβα ο ένας τον άλλον να λατρεύουμε τον Θεό και να υπηρετούμε τον πλησίον μας, χωρίς προσηλυτισμό και με πλήρη σεβασμό στην ελευθερία των άλλων, διότι όπως έγραψε ο Άγιος Παύλος, «όπου είναι το Πνεύμα του Κυρίου, εκεί είναι η ελευθερία» (Β΄ Κορ 3,17). Προσεύχομαι το Πνεύμα της αγάπης να υπερνικήσει κάθε μορφή αντίστασης και να μας κάνει κτήτορες αυτής της επικοινωνίας. Πράγματι, «αν η αγάπη διώχνει πραγματικά τον φόβο και ο φόβος μεταμορφώνεται σε αγάπη, τότε θα ανακαλύψουμε ότι αυτό που σώζει είναι η ενότητα» (ΑΓΙΟΣ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΝΥΣΣΗΣ, Ομιλία 15 για το Άσμα Ασμάτων). Από την άλλη πλευρά, πώς μπορούμε να μαρτυρήσουμε ενώπιον του κόσμου την αρμονία του Ευαγγελίου, αν εμείς οι χριστιανοί παραμένουμε χωρισμένοι; Πώς μπορούμε να διακηρύξουμε την αγάπη του Χριστού που συγκεντρώνει τα έθνη, αν εμείς οι ίδιοι δεν είμαστε ενωμένοι; Πολλά βήματα έχουν ήδη γίνει για να μας φέρουν κοντά. Ας παρακαλέσουμε το Πνεύμα της κοινωνίας να μας ωθήσει να ακολουθήσουμε το παράδειγμά του και να μας βοηθήσει να βασίσουμε αυτή την επικοινωνία μας όχι σε υπολογισμούς, στρατηγικές και σκοπιμότητες, αλλά στο μοναδικό πρότυπο στο οποίο πρέπει να προσβλέπουμε: Την Αγία Τριάδα.

Το Πνεύμα είναι επίσης το λάδι της σοφίας. Έχρισε τον Χριστό και επιθυμεί να εμπνεύσει τους χριστιανούς. Με την υπακοή στην ευγενική σοφία του, αυξάνουμε στη γνώση του Θεού και ανοίγουμε τις καρδιές μας στους άλλους. Εδώ, θα ήθελα να εκφράσω την εκτίμησή μου για τη σημασία που αποδίδει στη θεολογική εκπαίδευση και προετοιμασία η Ελλαδική Ορθόδοξη Εκκλησία, κληρονόμος της πρώτης σημαντικής καλλιέργειας της πίστης, με τον ελληνικό πολιτισμό. Θα ήθελα επίσης να επισημάνω τη γόνιμη συνεργασία στον τομέα του πολιτισμού μεταξύ της Αποστολικής Διακονίας της Εκκλησίας της Ελλάδος - εκπροσώπους της οποίας είχα τη χαρά να συναντήσω το 2019 - και του Ποντιφικού Συμβουλίου για την Προώθηση της Χριστιανικής Ενότητας, καθώς και τη σημασία των διαχριστιανικών συμποσίων που χρηματοδοτούνται από κοινού από την Ορθόδοξη Θεολογική Σχολή του Πανεπιστημίου της Θεσσαλονίκης και το Ποντιφικό Πανεπιστήμιο Antonianum στη Ρώμη. Αυτές οι προσπάθειες κατέστησαν δυνατή τη δημιουργία εγκάρδιων σχέσεων και την πραγματοποίηση επωφελών ανταλλαγών μεταξύ των επιστημόνων των ομολογιών μας. Εκτιμώ επίσης την ενεργό συμμετοχή της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ελλάδος στην Κοινή Διεθνή Επιτροπή για τον Θεολογικό Διάλογο. Είθε το Πνεύμα να μας βοηθήσει να επιμείνουμε με σοφία σε αυτούς τους δρόμους!

Τέλος, το ίδιο Πνεύμα είναι το λάδι της παρηγορίας, ο Παράκλητος που είναι πάντα στο πλευρό μας, βάλσαμο για την ψυχή και θεραπεία για τις πληγές μας. Με το χρίσμα του καθαγίασε τον Χριστό, ώστε να μπορέσει να κηρύξει τα καλά νέα στους φτωχούς, την απελευθέρωση στους αιχμαλώτους και την ελευθερία στους καταπιεσμένους (πρβλ. Λουκ. 4:18). Ακόμα και τώρα, το Πνεύμα μας προτρέπει να φροντίζουμε τους αδύναμους και τους φτωχούς και να φέρνουμε την υπόθεσή τους, ύψιστης σημασίας στα μάτια του Θεού, στην προσοχή του κόσμου. Εδώ, όπως και αλλού, η στήριξη που δόθηκε σε όσους είχαν μεγαλύτερη ανάγκη κατά τις πιο δύσκολες στιγμές της οικονομικής κρίσης υπήρξε ουσιαστική. Μαζί ας αναπτύξουμε μορφές συνεργασίας στη φιλανθρωπία, ας ανοίξουμε τις καρδιές μας και ας συνεργαστούμε για την αντιμετώπιση ηθικών και κοινωνικών ζητημάτων, προκειμένου να υπηρετήσουμε τους άνδρες και τις γυναίκες της εποχής μας και να τους προσφέρουμε την παρηγοριά του Ευαγγελίου. Πράγματι, το Πνεύμα μας καλεί, τώρα περισσότερο από ό,τι στο παρελθόν, να επουλώσουμε τις πληγές της ανθρωπότητας με το λάδι της αγάπης.

Στη Γεθσημανή, την ώρα της αγωνίας του, ο Χριστός ζήτησε από τους μαθητές του την παρηγορία της εγγύτητας και της προσευχής τους. Η εικόνα του λαδιού μας οδηγεί έτσι στον κήπο των Ελαιών. «Μείνετε εδώ και αγρυπνήστε» (Μκ 14:34), είπε ο Ιησούς. Το αίτημά του προς τους Αποστόλους ήταν στον πληθυντικό αριθμό. Και σήμερα, επίσης, θέλει να αγρυπνούμε και να προσευχόμαστε. Χρειαζόμαστε προσευχή ο ένας για τον άλλον, προκειμένου να φέρουμε στον κόσμο την παρηγοριά του Θεού και να θεραπεύσουμε τις πληγωμένες σχέσεις μας. Αυτό είναι απαραίτητο αν θέλουμε να επιτύχουμε «τον απαραίτητο εξαγνισμό των αναμνήσεων του παρελθόντος. Με τη χάρη του Αγίου Πνεύματος, οι μαθητές του Κυρίου, εμπνεόμενοι από την αγάπη, από τη δύναμη της αλήθειας και από την ειλικρινή επιθυμία για αμοιβαία συγχώρεση και συμφιλίωση, καλούνται να επανεξετάσουν από κοινού το επώδυνο παρελθόν τους και τον πόνο που το παρελθόν αυτό δυστυχώς εξακολουθεί να προκαλεί ακόμη και σήμερα» (ΑΓΙΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΠΑΥΛΟΣ Β΄, Ut Unum Sint, 2).

Αυτό μας ωθεί να το κάνουμε κυρίως η πίστη μας στην Ανάσταση. Οι Απόστολοι, φοβισμένοι και διστακτικοί, συμφιλιώθηκαν με την πικρή απογοήτευση του Πάθους μόλις είδαν τον αναστημένο Κύριο να εμφανίζεται μπροστά τους. Στις πληγές Του, που φαινομενικά ήταν αδύνατο να επουλωθούν, βρήκαν μια νέα ελπίδα, ένα πρωτοφανές έλεος, μια αγάπη μεγαλύτερη από τα λάθη και τις αποτυχίες τους· αυτό τους μετέτρεψε σε ένα Σώμα, ενωμένο από το Πνεύμα στην πολλαπλότητα των πολλών διαφορετικών μελών του. Είθε το Πνεύμα του σταυρωμένου και αναστημένου Κυρίου να έρθει πάνω μας και να μας χαρίσει «μια ήρεμη, καθαρή και αληθινή όραση των πραγμάτων, που να ζωογονείται από το θείο έλεος και να είναι ικανή να απελευθερώσει το μυαλό των ανθρώπων και να εμπνεύσει σε όλους μια ανανεωμένη προθυμία» (ό.π.). Είθε να μας βοηθήσει να μην παραμένουμε παραλυμένοι από τις αρνητικές εμπειρίες και τις προκαταλήψεις του παρελθόντος, αλλά αντίθετα να βλέπουμε την πραγματικότητα με νέα μάτια. Με αυτόν τον τρόπο, οι δοκιμασίες του παρελθόντος θα αφήσουν χώρο για τις παρηγοριές του παρόντος και θα παρηγορηθούμε από τους θησαυρούς της χάρης που θα ανακαλύψουμε εκ νέου στους αδελφούς και τις αδελφές μας. Η Καθολική Εκκλησία μόλις ξεκίνησε μια πορεία με στόχο την εμβάθυνση της συνοδικότητας και αισθανόμαστε ότι έχουμε πολλά να μάθουμε από εσάς. Αυτό επιθυμούμε ειλικρινά, με τη βεβαιότητα ότι όταν οι αδελφοί και οι αδελφές στην πίστη έρχονται πιο κοντά, η παράκληση του Πνεύματος κατεβαίνει για να γεμίσει τις καρδιές μας.

Μακαριώτατε, αγαπητέ αδελφέ, είθε οι πολλοί επιφανείς άγιοι αυτών των τόπων, μαζί με τους μάρτυρες που, δυστυχώς, είναι περισσότεροι στον σημερινό κόσμο απ' ό,τι στο παρελθόν, να μας συνοδεύουν σε αυτό το ταξίδι. Παρά τις διαφορετικές ομολογίες τους εδώ κάτω, κατοικούν τώρα μαζί στον ουρανό. Είθε να μεσιτεύουν για μας, ώστε το Πνεύμα, το άγιο λάδι του Θεού, να χυθεί πάνω μας σε μια νέα Πεντηκοστή, όπως έγινε και στους Αποστόλους από τους οποίους καταγόμαστε. Είθε να ανάψει στις καρδιές μας την επιθυμία για επικοινωνία, να μας φωτίσει με τη σοφία του και να μας χρίσει με την παράκλησή του.

του Πάπα Φραγκίσκου στη συνάντησή του

με τον Μακαριώτατο Αρχιεπ. Αθηνών κ. Ιερώνυμο

στην Ορθόδοξη Αρχιεπισκοπή της Ελλάδος στην Αθήνα

Σάββατο, 4 Δεκεμβρίου 2021