Συγγραφέας: Μαρτζούχος π.Θεοδόσιος

Γεωργίου Φλωρόφσκι

Θέματα Εκκλησιαστικής Ιστορίας

Η ιεραποστολική εργασία πρέπει να αρχίζει πρώτα απ’ όλα με τη με­τάφραση, όπως είναι ανάγκη πάντα να αρχίζει στη δημοτική γλώσσα. Το Ευαγγέλιο πρέπει να μεταφραστεί και να γραφεί, ή με οποιοδήποτε τρό­πο να σχετιστεί με τη γλώσσα της χώρας - αλλά καθώς το έργο προ­χω­­ρεί δημιουργούνται προβλήματα.

ή

Όταν οι παππούδες γράφουν «ἄρρητα ρήματα»!

Είμαι ένας απ’ τους «θλιβερούς στην ασχετοσύνη τους λειτουργούς», που θέλουν «ο κόσμος (να μπορεί...) να καταλαβαίνει». Μέχρις εκεί. Δεν... "βιάζω"... «την συναρπαστική παράδοση με βάναυσες ιδεολογικές ντιρεκτίβες και φτηνιάρικη μικρονοϊκή ηθικολογία»!! Γιορτάζω όμως επειδή ξέρω τον λόγο και όχι από φολκλορικό βίτσιο.

ALEXANDER SCHMEMANN

Το σοβαρότερο ίσως πρόβλημα που αντιμετωπίζουν αυτή τη στιγμή οι Ορθόδοξοι -ιδίως εκείνοι που ζουν σε χώρες του κόσμου διαμορφωμένες ή έντονα επηρεαζόμενες από το «σύγχρονο πνεύμα»- είναι το λειτουργικό. Το πρόβλημα αυτό θα μπορούσε να διατυπωθεί σαν μια διπλή ερώτηση: Πόσα πράγματα από τη λειτουργική μας παράδοση είναι δυνατόν να διατηρηθούν στο σύγχρονο κόσμο μας; Πόσο καλά μπορούν να διατηρηθούν;

Πολλοί άνθρωποι παραξενεύονται και κάποιοι αντιδρούν σε τέτοιο ενδεχόμενο εκφράζοντας διαφωνία. Είναι σεβαστή κάθε αντίρρηση, απλώς πρέπει να είναι λογική και να "πατάει" θεολογικά.

Ας δούμε όμως το γιατί μιας τέτοιας αλλαγής.

Όταν μεταφράζεις παρορμητικά αποδίδεις

   με ανταποδοτική ελευθεριότητα.

Η μεταγραφή ωστόσο είναι κάτι πολύ περισσότερο

   από συναισθηματικό φόρο τιμής.

Έτσι είναι. Έχουν απόλυτο δίκιο. Δεν χρειάζονται μεταφράσεις. Για ποιο λόγο άλλωστε; Μετά από τόσα χρόνια δεν τα μάθαμε; Τα μάθαμε..!

-         Ότι σου εστίν…

-         Ότι πρέπει σοί …

-         Ότι αγαθός…

Τα λέμε και ’μεις από μικρά παιδιά μαζί με τον παπά.

Ἐάν οὖν μή εἰδῶ τήν δύναμιν τῆς φωνῆς, ἔσομαι τῷ λαλοῦντι βάρβαρος. (Α΄ Κορ. 14, 11)

… οὐ διαβάλλων τήν φωνήν ταῦτα λέγει, ἀλλά δεικνύς, ὅτι

ἐμοί ἀνωφελής, ἕως ἄν ᾖ ἀσαφής.......

Ἰωάν. Χρυσοστόμου ὁμιλία ΛΕ' (γ) εἰς Α' πρός Κορινθίους.

Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος είναι σαφής και ξεκάθαρος: αν δεν καταλαβαίνεις τι λες, είναι ανώφελη η προσευχή!

Εισήγηση του αρχιμ. Θεοδοσίου Μαρτζούχου,

στο ετήσιο Λειτουργικό Συνέδριο

της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος.

Τήνος 19-21 Σεπτεμβρίου 2011

Αξιότιμοι Κύριοι υπεύθυνοι της ιστοσελίδας ΟΡΘΟΔΟΞΟ ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΡΙΟ

Επειδή η ιστοσελίδα σας, κατά πώς φαίνεται, θέλει να έχει σχέση με τον Χριστό και την Εκκλησία, θέλω και εγώ, σαν πρόσωπο που του κάνατε την… τιμή να το "παρουσιάσετε", να Σας ρωτήσω τα παρακάτω και να θεωρήσω αυτονόητη την δημοσίευση των ερωτημάτων μου.

ΓΡΑΜΜΑ ΣΤΟΝ ΔΑΣΚΑΛΟ

          Απάντηση στο άρθρο του καθηγητή Ι. Κορναράκη: ”Η λειτουργική γλώσσα: Άραγε γινώσκεις ά αναγινώσκεις;’’ που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό της Πειραϊκής Εκκλησίας.

*        *        *

Όταν το 1977 πήγαμε φοιτητές στη θεολογική Σχολή Αθηνών, ο αείμνηστος καθηγητής Ιωάννης Κορναράκης μαζί με ελάχιστους ακόμα καθηγητές, αποτελούσε φωτεινό φάρο ουσιαστικής παρουσίας και προσφοράς σε μας τους "μικρούς και ανόητους" φοιτητάκους.

Επιστολή της Α.Θ.Π. προς τον Αρχιεπ. Μεγάλης Βρεταννίας περί συμπληρώσεως της μεταφράσεως στην αγγλική γλώσσα της Θ. Λειτουργίας.pdf

Συνήθης αντίρρηση όσων έχουν διαφορετική γνώμη για το θέμα των μεταφράσεων είναι η… τουρκοκρατία! Ότι δήθεν τότε δενχρειάστηκαν μεταφράσεις! Όμως η μισή αλήθεια είναι χειρότερη από το ψέμα. Ο άγιος Κοσμάς είναι η αμεσότερη διάψευση. Και όσον αφορά την γλωσσική μορφή των διδαχών του και όσον αφορά την αγωνία του να μη γίνουν αλλόγλωσσοι (τουρκόφωνοι ή αλβανόφωνοι) οι χριστιανοί.

Και εκατόν ογδόντα χρόνια (το 1638!) πριν τον άγιο Κοσμά († 1779), ο Μάξιμος Καλλιουπολίτης συνειδητοποιεί ότι: "τό κοινόν τῆς Ἐκκλησίας πάγει ὀλίγον κατ᾿ ὀλίγον φθειρόμενον" γιατί δεν "δύνονται νά γρικήσουν τήν Θείαν Γραφήν" και αναλαμβάνει την μετάφραση της Καινής Διαθήκης στην Νεοελληνική!!

  Αγαπητοί αδελφοί

          Τον τελευταίο καιρό (περίπου τα δύο προηγούμενα χρόνια) άρχισαν πολλές ενορίες της Μητροπόλεώς μας να χρησιμοποιούν στην Λατρεία την δημοτική γλώσσα. Να λειτουργούν (όλη την Θεία Λειτουργία ή μόνον κάποιες ευχές-της αγίας αναφοράς συνήθως) να βαπτίζουν και να ευλογούν γάμους στην Νέα Ελληνική.

Τα ίδια τα βιβλικά κείμενα λαμβάνουν ως δεδομένο αυτονόητο και προαπαιτούμενο, για την απήχηση τους σ' αυτούς προς τους οποίους απευθύνονται, την νοηματική κατανόηση. 

Από την διδασκαλία του αποστόλου Παύλου είναι προφανής η απαίτηση τα λεγόμενα (κήρυγμα) να είναι κατανοητά στους ακροατές, γιατί αλλιώς όπως λέει ο απόστολος στην προς Κορινθίους Α' επιστολή του "ἑάν σάλπιγξ ἄδηλον φωνήν δῶ...οὐδείς ἐτοιμασθήσεται πρός πόλεμον." (14.8)

"Μή πέραν τῶν πεδίλων…"

Ἀπάντηση στό ἄρθρο

τοῦ Πολιτικοῦ Ἐπιστήμονα κ. Κ. Χολέβα

 "Χρειαζόμαστε κατήχηση καί ὄχι μεταγλώττιση…"

Αὐτή τήν προτροπή-ἀπαγόρευση τοῦ Φειδία θυμᾶται κανείς ὅταν διαβάζει τό κείμενο τοῦ κ. Κ. Χολέβα, Πολιτικοῦ Ἐπι­στήμονα, μέ τίς παρατηρήσεις του γιά τό μέγα θέμα τῆς μετα­φρά­σεως τῶν λειτουργικῶν κειμένων.

Ὅπως ἤδη στόν ὑπότιτλο τοῦ ἄρθρου ἐπισημαίνεται, ὁ κ. Κ. Χολέβας εἶναι πολιτικός ἐπιστήμονας. Δέν εἶναι θεολόγος. Δέν εἶναι παπᾶς. Δέν εἶναι διδάσκαλος τῆς Ἐκκλησίας. Συνεπῶς οἱ ἀπόψεις του εἶναι σεβαστές καί ἐλεύθερες, ὅμως ὡς ἀπόψεις πολιτικοῦ ἐπιστήμονος. Ἤ μᾶλλον, ὡς ἀπόψεις ἑνός χρι­στιανοῦ, πού εἶχε τήν ὠφέλεια καί τό κέρδος τῆς διακονίας τοῦ μακαρίτη ἀρχιεπισκόπου Χριστοδούλου καί τώρα τήν ἐκδο­τική εὐθύνη τῶν ὑπηρεσιακῶν περιοδικῶν τῆς Ἑλλαδικῆς Ἐκκλη­σίας.

Το δημοσίευμα που παρατίθεται είναι απάντηση σε δημοσίευμα-αποκύημα, των... "πηγών" από τις οποίες ο Δαβίδ ζητάει από τον Χριστό να τον λυτρώσει.

Δεν προσυπογράφω (Θεός φυλάξοι)... ικετεύω.

π. Θεοδόσιος Μαρτζούχος

Κάποιοι αναγνώστες-επισκέπτες του site μας www.enoriako.info, μάς εξέφρασαν την απορία, κάποιοι την έκπληξη, και κάποιοι την αντίρρηση, για άρθρα που αναρτήσαμε, τώρα τελευταία, αλλά και για τις κατά περιόδους μεταφράσεις κηρυγμάτων κληρικών, που δεν είναι ορθόδοξοι! Και, γιατί να το κρύψουμε, κάποιοι σκανδαλίστηκαν κιόλας!! Σκέφτηκαν: Τι θέλουν αυτοί (οι αιρετικοί...) σ’ ένα ορθόδοξο site; Τι έχουν να μας πουν;

Προσευχή είναι η πιο συνηθισμένη και κοινή θρησκευτική λέξη και ενέργεια. Αφορά χριστιανούς αλλά και ειδωλολάτρες. Αφορά συνειδητοποιημένους πιστούς αλλά και εξ έθους θρησκευομένους.

          Για την Εκκλησία του Χριστού προσευχή είναι η αναστροφή του ενδιαφέροντος και της προσοχής του ανθρώπου από τον εαυτό του προς τον Χριστό. Η προσπάθεια ελευθερίας από την εγωιστική αυτοαναφορικότητα στην ελευθερία της αγάπης.

Ο Ιωάννης Γουτεμβέργιος ανακάλυψε πριν το 1455 (έτος κατά το οποίο τυπώθηκε για πρώτη φορά η Βίβλος) την τυπογραφία.

Σε λιγότερο από εκατό χρόνια το 1536 ο Ιωαννίκιος Καρτάνος τύπωσε το: «Παλαιά τε και Νέα Διαθήκη» (Βενετία 1536) προκειμένου όπως γράφει στον Πρόλογο: «πεζεύσω τήν θείαν Γραφήν εἰς γλώσσαν διά νά ἠμπορεῖ ὡς εἶπον πᾶσα μικρός ἄνθρωπος νά τήν ἐγροικᾶ...».

Εκατό χρόνια αργότερα, το 1638, εκδίδει στην Γενεύη ο Μάξιμος Καλιοπολίτης την «Καινή Διαθήκη τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησού Χριστοῦ» (εἰς ἁπλῆν διάλεκτον γενομένη μετάφρασις).

«Οὕτω  καί ἡμεῖς διά τῆς γλώσσης

ἐάν μή εὔσημον λόγον δῶτε

πῶς γνωσθήσεται τό λαλούμενον;

ἔσεσθε γάρ εἰς ἀέρα λαλοῦντες»

Α΄ Κορ. 14, 9

Έλαβα γνώση καθυστερημένα της ανταπάντησης του πατρός Χρίστου Κυριαζόπουλου στα σχόλια μου για το κείμενό του «Σκέψεις για την μετάφραση των κειμένων της Λατρείας» στο περιοδικό Ε.ΡΩ τεύχος 31, Ιούλιος-Σεπτέμβριος 2017, ανταπάντηση που δημοσιεύθηκε στο τεύχος 36, Οκτώβριος-Δεκέμβριος 2018, του παραπάνω περιοδικού και έρχομαι να κάνω απαραίτητες διευκρινίσεις για ενημέρωση των αναγνωστών.

     Ένα κείμενο... ηλικίας εβδομήντα χρόνων και το οποίο δεν είναι... γέρικο! Τα από του καθηγητή Π. Ν. Τρεμπέλα σχόλια για την τότε λειτουργική ρωμαιοκαθολική πραγματικότητα και τις προσπάθειες ανακαίνισης ατυχώς αφορούν το δικό μας «τώρα», και πάλι ατυχώς, όχι ως προς την ανακαίνιση και «επάνοδο προς την νεότητα της Εκκλησίας»!!

     Για μας αντιστοιχεί ακριβώς η επισήμανση του καθηγητού: «Ως εκ τούτου επόμενον ήτο η (ρωμαιοκαθολική) λατρεία και λειτουργία, τελουμένη εις γλώσσαν μη ομιλουμένην και κατά το πλείστον μη κατανοουμένην, να καταστεί δυσπαρακολούθητος  υπό των πιστών και ξένη προς τους πολλούς εξ αυτών».

     Μελετήστε τις σοφές επισημάνσεις του σοφώτατου καθηγητού και θα ισχύσει εκείνο των αρχαίων: «Έτερος εξ ετέρου σοφός»

Η αοριστία της «θεολογικής αιτιολόγησης» διαφόρων πνευματικών θεμάτων με το… «λένε οι Πατέρες», έχει καταντήσει ένα passepartoute στα στόματα των Ορθοδόξων, οι οποίοι πιστεύουν ότι η ασαφής επίκληση της Πατερικής αυθεντίας κατατροπώνει πάντα αντιλέγοντα και αντιδιατιθέμενον!

(Νεεμίας)

"Παρηγοριά από τον Θεό" σημαίνει στα εβραϊκά το όνομα ενός από τους ενδοξότερους διοικητές των Εβραίων, του Νεεμία (433 π.Χ.). Άνθρωπος του Θεού με ικανότητες και προσόντα και βασική αρχή του την αγάπη για τον Θεό. Με την σύνεση και τον δυναμισμό του κατόρθωσε να ελευθερώσει και τον υπόλοιπο λαό του Θεού που είχε μείνει στην Βαβυλώνα, αιχμάλωτος. Μπόρεσε να ξαναχτίσει τα τείχη της κατεστραμμένης Ιερασουλήμ και το σπουδαιότερο να αποκαταστήσει την λατρεία του Θεού και την τιμή και τήρηση της αργίας του Σαββάτου.

Μετάφραση: Αντώνης Παπαγιάννης

Σημείωμα του μεταφραστή: Το παρακάτω κείμενο περιλαμβάνει εκτεταμένα αποσπάσματα από ένα εκτενέστερο δοκίμιο του George Orwell που δημοσιεύθηκε το 1946 με τον τίτλο ‘Politics and the English Language’[υπάρχει ολόκληρο στο Διαδίκτυο, σε πολλές διευθύνσεις]. Παραλείποντας μόνο τα παραδείγματα και τα σχόλια που αναφέρονται συγκεκριμένα στην αγγλική γλώσσα, μετέφρασα τα τμήματα που έχουν γενικότερο ενδιαφέρον, υπεράνω γλωσσικών συνόρων (όπου το κείμενο γράφει ‘αγγλική’, ο αναγνώστης μπορεί να βάλει ‘ελληνική’ χωρίς να αλλάζει ουσιαστικά το νόημα). Όσοι πιστεύουν ότι η χρήση της γλώσσας από τους πολιτικούς έχει βελτιωθεί από τότε, μπορεί να αλλάξουν γνώμη διαβάζοντας το κείμενο. Μάλιστα στην εποχή μας η γενικευμένη τάση της ‘πολιτικής ορθότητας’ (political correctness) και η υποταγή της πολιτικής βούλησης στην ‘επικοινωνιακή τεχνική’ έχουν κάνει τη γλώσσα σχεδόν αγνώριστη στα στόματα και τα κείμενα των επαγγελματιών της χειραγώγησης ανθρώπων. 

Ἐπειδή, μέ ἀφορμή τόν θάνατο καθηρημένου κληρικοῦ καί τήν, κατά τήν ἐξόδιον ἐκφοράν του, γενομένην ἱλαροτραγωδίαν, ἄλλος κληρικός ἐξέφρασε τήν ἀπό πολλούς κυκλοφοροῦσαν αἱρετικήν γνώμην τοῦ ἀνεξαλείπτου τῆς ἱερωσύνης (character indelebilis), νομίζουμε χρήσιμη και ὠφέλιμη τήν παράθεσιν σέ φωτοτυπική ἀνατύπωση τῆς διασαφήσεως ἀπό τόν ἀείμνηστον μεγάλο θεολόγο Ἁμίλκα Ἀλιβιζᾶτο, τοῦ ἐν λόγῳ θέματος. Τό ἀπόσπασμα προέρχεται ἀπό τό βιβλίο «Ἡ Οἰκονομία κατά τό κανονικόν δίκαιον τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας», Ἐκδ. ΑΣΤΗΡ, ΑΘΗΝΑΙ 1949, τοῦ ὡς ἄνω καθηγητοῦ.

(Εισαγωγικό σχόλιο σε ουσιαστικό κείμενο-ομιλία, του αειμνήστου Πρωτοπρ. π. Κ. Παπαγιάννη)

‘’Η ενορία ιδρύθηκε το 1905 από Γαλικιανούς και ΚαρπαθοΡώσους, και από τότε παλεύει να διατηρήσει, να διαφυλάξει, το παλιό ημερολόγιο, και τη Σλαβονική, που κανείς δεν μπορεί να διαβάσει ή να καταλάβει. (Ο Απόστολος και το Ευαγγέλιο στα Σλαβονικά!) Ένας άδειος τύπος, νομιμοφροσύνη –σε ποιόν, για ποιο πράγμα; Για χάρη της παιδικής τους ηλικίας, των γονέων τους! Μια ταυτότητα στη μέση του Αμερικανικού πλουραλισμού…Το ερώτημα μου είναι: τι μπορούμε να κάνουμε; Τι πρέπει να κάνουμε; Μπορούμε να βάλουμε καινούριο κρασί σ αυτούς τους παλιούς ασκούς’’.

Al. Schmeman

Ημερολόγιο. σελ. 164

Ο γιος μου είναι πεντέμιση ετών. Στο νηπιαγωγείο. Τη Μεγάλη Παρασκευή, στην ακολουθία του επιταφίου, τον είχα στον ναό, κατάχαμα καθισμένο σε μια γωνιά, μαζί με τη μικρή του αδερφή, να ζωγραφίζει σε κάτι μπλοκ που τους είχαμε δώσει. Κάποια στιγμή ήρθε η ώρα εκείνου του πανέμορφου «Δος μοι τούτον τον ξένον». Οι ψάλτες το έψαλλαν ως εξής: ο ένας κανοναρχούσε τους στίχους σε νεοελληνική μετάφραση κι ο άλλος τους έψελνε στην αρχαία. «Δώσε μου εκείνο τον ξένο…».

Πολλοί χριστιανοί, με υγιές ενδιαφέρον και ειλικρίνεια, οι οποίοι και αποδέχονται την υπόθεση της ανάγκης για μετάφραση της λειτουργικής γλώσσας, και συμφωνούν με την πραγματικότητα, έχουν όμως αντίρρηση σε κάποια ουσιαστικά αλλά και διαδικασιακά θέματα, θέτουν κάποιες απορίες-ερωτήσεις, όπως:

Συγγραφέας: Παπαθανασίου Θανάσης

Επειδή κατ’ επανάληψιν έφτασε και σε μας η πληροφορία ότι "κάποιοι" (ανάμεσα στους οποίους ατυχώς και κληρικοί) μας συκοφαντούν και μας μέμφονται ότι δήθεν υπογράψαμε σε "λευκό χαρτί" την απάντηση στους δώδεκα ιερείς του Λεκανοπεδίου των Αθηνών, θέλουμε να διασαφήσουμε:

α. ότι σε δύο ιερατικές συνάξεις που έγιναν τον Νοέμβριο και μετά από συζητήσεις που διήρκεσαν πάνω από 2 ώρες η κάθε μία οι πατέρες ελευθέρως, μετά το πέρας των συνάξεων, και χωρίς την παρουσία κανενός υπευθύνου κατέθεταν το όνομά τους για συνυπογραφή της απαντήσεως. Κανένας δεν "ενοχλήθηκε" να υπογράψει. Αντιθέτως κάποιοι ιερείς (23) είτε επειδή δεν συμφωνούσαν απολύτως, είτε επειδή διέφυγε της προσοχής τους δεν υπέγραψαν. Κανένας δεν τους ενόχλησε. Κανένας δεν τους μέμφθηκε. Άλλωστε η πρόταση συνυπογραφής της απαντήσεως προέκυψε από ιερέα που δεν υπέγραψε.

β. Ο Δεσπότης μας μάς έχει δώσει απόλυτη άνεση και ελευθερία γνώμης. Είμαστε παιδιά του χωρίς να "φωνάζουμε" "Ὑπέρ τοῦ πατρός καί Ἀρχιεπισκόπου…". Αισθανόμαστε ευρύχωρα μαζί του και βιώνουμε την ελευθερία των τέκνων του Θεού.

γ. Ποτέ δεν "μαζέψαμε υπογραφές" για κανένα θέμα. Ποτέ δεν στείλαμε συνηγορίες για εκρεμότητες, ούτε ηθικές, ούτε οικονομικές. Ποτέ δεν δώσαμε διαβεβαιώσεις ήθους και… φρονημάτων των προϊσταμένων μας, αφού, δόξᾳ τῷ Θεῷ, έχουν. Και όταν έχεις ήθος δεν χρειάζεσαι ούτε χαρτιά ούτε λόγια.

Μια ομάδα από τους κληρικούς

που συνυπέγραψαν