Όπως κάθε άθεος (και είμαι και Ισπανός) είμαι ενάντια στους κληρικούς. Έτσι πάντα με ενδιέφεραν πολύ τα θέματα του Βατικανού, και για αυτό παρακολούθησα από κοντά την παραίτηση του Βενέδικτου XVI και την εκλογή του Φραγκίσκου.
Περιττό να πω ότι μου φαίνεται πιο ενδιαφέρον το πρώτο θέμα παρά το δεύτερο. Είμαι πιστός υποστηρικτής των κληρικών που αντιστέκονται και είναι υπέρ των αλλαγών, πολύ περισσότερο αν προκαλούν και συγκρούσεις. Για αυτό το λόγο ήμουν θαυμαστής του Ιωάννη Παύλου II. Αντίθετα ποτέ δεν με έπεισαν οι θεολογικές απόψεις και ακροβατισμοί του Βενεδίκτου XVI. Όμως είναι ξεκάθαρο ότι έκανα λάθος, και θέλω να εξηγήσω το γιατί.
Πέρυσι, σε ένα πολιτιστικό φεστιβάλ, που οργάνωσε η Le Monde στην Λυων, ζήτησαν σε εμένα και σε μια ομάδα συγγραφέων να διαλέξουμε ο καθένας μια λέξη, που να εκφράζει καλύτερα το σκεπτικό της γραφής μας, χωρίς καμία εξήγηση για την επιλογή μας. Εγώ αμέσως διάλεξα το ΟΧΙ: και έγραψα το εξής:
«Τι σημαίνει ένας άνθρωπος που αντιστέκεται;» αναρωτιέται ο Αλμπέρ Καμύ. «Ένας άνθρωπος που ξέρει να λέει Όχι».
Αν ο Καμύ έχει δίκιο, στα περισσότερα βιβλία μου γράφω για αντιρρησίες (ή τουλάχιστον για ανθρώπους που προσπαθούν να αντισταθούν) έστω κι αν μπορεί να αποτύχουν. Αυτό, σε κάποια βιβλία μου δεν είναι τόσο ορατό, ενώ σε άλλα είναι αδύνατον να μην το δεις:
Στον «Στρατιώτη της Σαλαμίνας» γράφω για την στάση ενός δημοκράτη στρατιώτη, που στο τέλος του πόλεμου παίρνει εντολή να σκοτώσει έναν αρχηγό φασίστα, αλλά τελικά αποφασίζει να μην το κάνει. Στην «Ανατομία ενός δευτερόλεπτου», γράφω για την στάση ενός πολιτικού, που στην αρχή της τωρινής ισπανικής δημοκρατίας αρνείται να πέσει στο πάτωμα, όταν οι υποστηρικτές του Φράνκο τον διατάζουν υπό την απειλή όπλου.
Χρησιμοποιώ λόγια από την Κόλαση του Δάντη (Ινφέρνο III, 60), στην επιγραφή του βιβλίου μου, Ανατομία. Αυτά τα λόγια θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν ίσως στην επιγραφή των περισσοτέρων βιβλίων μου: “Coloyi che fece (….) il gran rifiuto“: «Εκείνος που είπε το μεγάλο όχι». Ο Δάντης αναφερόταν στον Πάπα Κελεστίνο V, που παραιτήθηκε από Πάπας. Αλλά αιώνες μετά, ο Κωνσταντίνος Καβάφης κατάλαβε ότι ο Δάντης θα μπορούσε να αναφέρεται σε όλους τους ανθρώπους. «Για τον καθένα φτάνει η μέρα, (γράψει ο Καβάφης) που θα πει το μεγάλο Ναι ή το μεγάλο Όχι». Σ’ αυτό ακριβώς αναφέρομαι στα βιβλία μου. ΦΤΑΝΕΙ, δηλαδή, Η ΜΕΓΑΛΗ ΗΜΕΡΑ, ΠΟΥ ΘΑ ΞΕΡΕΙΣ ΠΑ ΠΑΝΤΑ, ΠΟΙΟΣ ΕΙΣΑΙ. Κατά τα άλλα, η λογοτεχνία είναι επίσης ένα μεγάλο Όχι (που στην ουσία είναι ένα μεγάλο Ναι): Το να γράφεις σημαίνει να αρνείσαι με λόγια τον κόσμο των πράξεων και να ισχυρίζεσαι την ύπαρξη ενός άλλου κόσμου, που υπάρχει εφόσον τον δημιουργούμε με τα λόγια που μας προσφέρει η εμπειρία.
Ξέρουμε γιατί παραιτήθηκε από το Παπικό αξίωμα ο Κελεστίνος V, ένας μοναχός με ασκητικές τάσεις, που δεν άντεξε παρά πάνω από λίγους μήνες την διαμάχη για την εξουσία μέσα στο Βατικανό. Δεν είναι πολύ διαφορετικοί οι λόγοι που είχε ο Βενέδικτος XVI για την παραίτησή του από το Παπικό αξίωμα. Γερασμένος και ταλαιπωρημένος από την υγεία του, προδομένος από τους πιο κοντινούς του ανθρώπους, και αποτυχημένος στην προσπάθειά του να κάνει μια βαθειά κάθαρση στην Εκκλησία από παιδεραστές και διεφθαρμένους τραπεζίτες, ο Πάπας αποφάσισε να ανοίξει την πόρτα σε έναν διάδοχο με την απαραίτητη ενέργεια, για να πραγματοποιήσει τις αλλαγές, που ο ίδιος δεν μπόρεσε να κάνει.
Ο Δάντης κατέκρινε το μεγάλο ΟΧΙ του Κελεστίνου V (και για αυτό τον καταδίκασε στην κόλαση). Ο Καβάφης όμως, κατάλαβε ότι μερικές φορές, όποιος λέει ΝΑΙ, μπορεί να φαίνεται ότι έχει σωθεί, αλλά στην ουσία καταδικάζει τον εαυτό του. Αντίθετα, όποιος λέει ΟΧΙ, δείχνει να καταδικάζεται αλλά σώζεται. Αυτό ακριβώς συνέβη με τον Βενέδικτο XVI.
Καταρχήν, η πράξη του είναι μια πράξη γεμάτη ελευθερία και εξυπνάδα, όπως λέει ο Κλαούντιο Μαγκρίς, διότι δεν υπάρχει μεγαλύτερη ελευθερία και εξυπνάδα από το να συνειδητοποιείς και να παραδέχεσαι δημόσια ότι είσαι ακατάλληλος και αδύναμος για να ολοκληρώσεις ένα έργο. Επίσης είναι μια αξιομίμητη πράξη, αν και είναι παράδοξο το ότι ένας Πάπας, ενώ είχε ολοκληρώσει την συντηρητική στροφή που άρχισε ο Ιωάννης Παύλος II, ο ίδιος κάνει και την πιο επαναστατική ενέργεια των τελευταίων χρόνων, μια πράξη που σπάει όλους τους κανόνες του Βατικανού και τελειώνει με την σχεδόν θεία εικόνα του Πάπα.
Είναι προπαντός μια ύστατη πράξη τόλμης, διορατικότητας και αυτοπεποίθησης: Χρειάζεται πολλή τόλμη και εξαιρετική διορατικότητα για να παραιτηθείς από μια από τις πιο ισχυρές θέσεις στον κόσμο, και -δίνοντας μια γροθιά στο τραπέζι- να δώσεις το τελευταίο δυνατό μάθημα στους εχθρούς σου, στο Βατικανό. Σε αυτούς, αλλά και με την ευκαιρία και σε όλους τους άλλους…
Με άλλα λόγια: αυτός ο θεολόγος, που ήταν προορισμένος να είναι ένας Πάπας υπό προκαθορισμένες συνθήκες, έδωσε ξανά στην εκκλησία μια σοβαρότητα, που ακόμα και οι άθεοι και μη χριστιανοί είχαμε ξεχάσει.
Από την El Pais
Θεματολογικές ετικέτες