Πλατεία Αγίου Πέτρου
29 Σεπτεμβρίου 2019
Ο αντιφωνικός Ψαλμός σήμερα μάς θύμισε ότι ο Κύριος υποστηρίζει τους ξένους, όπως και τις χήρες και τα ορφανά του λαού. Ο ψαλμωδός επισημαίνει σαφώς αυτές τις κατηγορίες προσώπων, ιδιαίτερα ευάλωτων, συχνά παραθεωρημένων και εκμεταλλεύσιμων. Οι ξένοι, οι χήρες και τα ορφανά είναι εκείνοι που δεν τους δίνουμε κανένα δικαίωμα, οι αποκλεισμένοι, οι περιθωριακοί, για τους οποίους ο Κύριος εκφράζει μια ιδιαίτερη μέριμνα. Γι’ αυτό ο Θεός ζητάει από τους Ισραηλίτες να έχουν μια ιδιαίτερη φροντίδα γι’ αυτούς.
Στο βιβλίο της Εξόδου, ο Κύριος καθιστά προσεκτικό τον λαό να μην κακομεταχειρίζεται με κανένα τρόπο τις χήρες και τα ορφανά, γιατί αυτός ακούει την κραυγή τους (βλ. 22, 23). Η ίδια προειδοποίηση επαναλαμβάνεται δύο φορές στο Δευτερονόμιο (βλ. 24, 17. 27, 19), προσθέτοντας και τους ξένους ως προστατευμένη κατηγορία. Και ο λόγος αυτής της επισήμανσης εξηγείται καθαρά στο ίδιο βιβλίο : ο Θεός του Ισραήλ είναι εκείνος που «αποδίδει δικαιοσύνη στο ορφανό και στη χήρα, που αγαπά τον ξένο και του δίνει τροφή και ρουχισμό»(10,18). Αυτή η φροντίδα αγάπης προς τους μη προνομιούχους εμφανίζεται ως ένα διακριτικό χαρακτηριστικό του Θεού του Ισραήλ και απαιτείται εξίσου, ως ηθικό καθήκον, από όλους εκείνους που θέλουν να ανήκουν στον λαό του.
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίον οφείλουμε να δίνουμε ιδιαίτερη προσοχή στους ξένους, όπως και στις χήρες και στα ορφανά και σε όλους εκείνους που είναι απόβλητοι στις μέρες μας. Στο Μήνυμα για την Παγκόσμια Ημέρα του Μετανάστη και του Πρόσφυγα, ένα θέμα επανέρχεται ως επωδός : «Δεν πρόκειται μόνο για τους μετανάστες». Και είναι αλήθεια : δεν πρόκειται μόνο για τους ξένους, πρόκειται για όλους τους κατοίκους των περιφερειών της ζωής οι οποίοι, μαζί με τους μετανάστες και τους πρόσφυγες, είναι θύματα του πολιτισμού του απορρίμματος. Ο Κύριος μας ζητά να ασκήσουμε προς αυτούς την πρακτική της αγάπης. Μας ζητά να επανορθώσουμε την ανθρωπιά τους, ταυτόχρονα με τη δική μας, χωρίς να αποκλείουμε κανέναν, χωρίς ν’ αφήνουμε κανέναν απ’ έξω.
Αλλά ταυτόχρονα με την άσκηση της αγάπης, ο Κύριος μας ζητά να σκεφτούμε τις αδικίες που προκαλούν τον αποκλεισμό, ιδιαίτερα τα προνόμια μερικών τα οποία, για να διατηρηθούν, αυτό γίνεται εις βάρος πολλών προσώπων. «Ο σύγχρονος κόσμος γίνεται κάθε μέρα και πιο ελιτίστικος και σκληρός προς τους αποκλεισμένους. Είναι μια οδυνηρή αλήθεια : αυτός ο κόσμος γίνεται κάθε μέρα πιο ελιτιστικός, πιο σκληρός προς τους αποκλεισμένους. Οι αναπτυσσόμενες χώρες συνεχίζουν να φτωχαίνουν από τους καλύτερους φυσικούς και ανθρώπινους πόρους των επ’ ωφελεία μερικών προνομιούχων αγορών. Οι πόλεμοι αφορούν μόνο κάποιες περιοχές στον κόσμο, αλλά τα όπλα που χρησιμοποιούνται σ’ αυτούς παράγονται και πωλούνται σε άλλες περιοχές, οι οποίες στη συνέχεια δεν θέλουν να αναλάβουν τους πρόσφυγες που δημιουργούνται από αυτές τις συγκρούσεις. Εκείνοι που πληρώνουν είναι πάντα οι μικροί, οι φτωχοί, οι πιο ευάλωτοι, που τους εμποδίζουν να καθίσουν στο τραπέζι και στους οποίους αφήνουν τα ‘ψίχουλα’ του συμποσίου» (Μήνυμα για την Παγκόσμια Ημέρα του Μετανάστη και του Πρόσφυγα).
Με αυτή την έννοια πρέπει να κατανοήσουμε τα σκληρά λόγια του προφήτη Αμώς που διαβάσαμε στο πρώτο Ανάγνωσμα (6, 1.4-7). ‘’Αλίμονο, αλίμονο σ’ εκείνους που κερδίζουν και ζουν πολύ ήσυχοι στη Σιών, που δεν νοιάζονται για την καταστροφή του λαού του Θεού που ωστόσο απλώνεται μπροστά στα μάτια όλων. Δεν διακρίνουν την καταστροφή του Ισραήλ, επειδή είναι πολύ απασχολημένοι να εξασφαλίσουν για τον εαυτό τους έναν ωραίο τρόπο ζωής, εκλεκτά γεύματα και εκλεπτυσμένα ποτά’’. Είναι εντυπωσιακή η διαπίστωση ότι παρά την απόσταση των είκοσι οχτώ αιώνων, αυτές οι προειδοποιήσεις διατηρούν όλη τους την επικαιρότητα. Πράγματι, ακόμα και σήμερα ο «πολιτισμός της καλοπέρασης[…] μας οδηγεί να σκεφτόμαστε τον εαυτό μας, μας κάνει αναίσθητους στις κραυγές των άλλων, […] οδηγεί στην αδιαφορία προς τους άλλους, ακόμα και στην παγκοσμιοποίηση της αδιαφορίας» (Ομιλία στην Λαμπεδούσα, 8 Ιουλίου2013).
Τελικά, κινδυνεύουμε να γίνουμε κι εμείς σαν αυτόν τον πλούσιο άνθρωπο για τον οποίο μας μιλάει το Ευαγγέλιο, που δεν φρόντισε τον φτωχό Λάζαρο «τον γεμάτο πληγές ο οποίος θα επιθυμούσε να χορτάσει με ότι έπεφτε από το τραπέζι» ( Λκ 16, 20-21). Υπερβολικά απασχολημένος με την αγορά για τον εαυτό του ωραίων ενδυμάτων και με την οργάνωση πλούσιων δείπνων, ο πλούσιος της παραβολής δεν βλέπει τι υποφέρει ο Λάζαρος. Κι εμείς, υπερβολικά απασχολημένοι με τη διατήρηση της ευημερίας μας, κινδυνεύουμε να μην διακρίνουμε τους αδελφούς μας που περνούν δυσκολίες.
Αλλά, ως χριστιανοί, δεν μπορούμε να είμαστε αδιάφοροι μπροστά στα δράματα της φτώχειας, τα παλαιά και τα πρόσφατα, στις πιο σκοτεινές μοναξιές, στην περιφρόνηση και στις διακρίσεις εκείνων που δεν ανήκουν στη ‘δική μας’ συντροφιά. Δεν μπορούμε να παραμένουμε αναίσθητοι, με αναισθητοποιημένη την καρδιά, μπροστά στην αθλιότητα τόσων αθώων. Δεν μπορούμε να μην κλαίμε. Δεν μπορούμε να μην αντιδρούμε. Ας ζητήσουμε από τον Κύριο τη χάρη των δακρύων, αυτών που μεταστρέφουν την καρδιά από αυτές τις αμαρτίες.
Αν θέλουμε να είμαστε άνθρωποι του Θεού, όπως το ζητά ο απόστολος Παύλος από τον Τιμόθεο, οφείλουμε «την εντολή που μας δόθηκε να τη φυλάμε ακηλίδωτη και άψογη, ώσπου να έρθει ο Κύριός μας» (1 Τιμ 6, 14). Και αυτή η εντολή είναι να αγαπάμε τον Θεό και να αγαπάμε τον πλησίον. Δεν μπορεί κανείς να τα διαχωρίσει ! Να αγαπάς τον πλησίον σου σαν τον εαυτό σου σημαίνει επίσης να προσπαθείς σοβαρά να οικοδομήσεις έναν κόσμο δικαιότερο, όπου όλοι να έχουν πρόσβαση στα αγαθά της γης, όπου όλοι να έχουν τη δυνατότητα να ολοκληρώνονται ως πρόσωπα και ως οικογένειες, όπου τα θεμελιώδη δικαιώματα της αξιοπρέπειας θα είναι εξασφαλισμένα για όλους.
Να αγαπάς τον πλησίον σου σημαίνει να αισθάνεσαι συμπάθεια για τους αδελφούς που υποφέρουν, να τους πλησιάζεις, ν’ αγγίζεις τις πληγές τους, να μοιράζεσαι τις ιστορίες τους, ώστε να εκδηλώνεις συγκεκριμένα την τρυφερότητα του Θεού προς αυτούς. Αυτό σημαίνει να γινόμαστε πλησίον για όλους τους κακομεταχειρισμένους κι εγκαταλειμμένους στους δρόμους της γης ταξιδιώτες, για να ανακουφίσουμε τις πληγές τους και να τους οδηγήσουμε στον πλησιέστερο τόπο υποδοχής, όπου θα είναι δυνατόν να αντιμετωπιστούν οι ανάγκες τους.
Αυτή τη αγία εντολή, ο Θεός την έδωσε στον λαό του και τη σφράγισε με το αίμα του Υιού του Ιησού, για να είναι πηγή ευλογίας για όλη την ανθρωπότητα. Για να μπορέσουμε, όλοι μαζί, να στρατευθούμε στην οικοδομή της ανθρώπινης οικογένειας σύμφωνα με το αρχικό πρότυπο, όπως αυτό αποκαλύφθηκε στο πρόσωπο του Ιησού Χριστού : όλοι αδελφοί, παιδιά του μοναδικού Πατέρα.
Σήμερα, έχουμε ανάγκη και από μια μητέρα, και ας εμπιστευθούμε στη μητρική αγάπη της Μαρίας, της Παναγίας του Δρόμου, της Παναγίας των πολλών δρόμων όπου οι άνθρωποι υποφέρουν, ας εμπιστευθούμε σ’ αυτήν τους μετανάστες και τους πρόσφυγες, όπως και όλους τους κατοίκους των περιφερειών του κόσμου κι εκείνους που τους συνοδεύουν στο ταξίδι τους.
Θεματολογικές ετικέτες