π. R. Cantalamessa
Όταν ήρθαν στον Ιησού και είδαν ότι ήταν ήδη νεκρός, δεν έσπασαν τα πόδια του. Αλλά ένας από τους στρατιώτες τρύπησε με την λόγχη την πλευρά του και αμέσως βγήκε αίμα και νερό. Αυτός που το είδε καταθέτει τη μαρτυρία αυτή – η μαρτυρία του είναι αληθινή, και ξέρει ότι λέει την αλήθεια – ώστε να πιστέψετε κι εσείς”. (Ιω 19:33-35).
Κανείς δεν θα μπορούσε να μας πείσει ότι αυτή η επίσημη διαβεβαίωση δεν αντιστοιχεί στην ιστορική αλήθεια! Ότι εκείνος που λέει ότι ήταν εκεί και την είδε, δεν ήταν πραγματικά εκεί και δεν την είδε! Αυτό που διακυβεύεται, στην προκειμένη περίπτωση, είναι η ειλικρίνεια του συντάκτη. Στο Γολγοθά, στους πρόποδες του σταυρού, ήταν η μητέρα του Ιησού και δίπλα της, «ο μαθητής που αγαπούσε ο Ιησούς». Έχουμε, λοιπόν, τη μαρτυρία ενός αυτόπτη μάρτυρα!
“Είδε” όχι μόνο αυτό που συνέβαινε, καθώς παρακολουθούσαν όλοι, αλλά υπό το φως του Αγίου Πνεύματος, μετά το Πάσχα, είδε επίσης το νόημα του τι συνέβη: εκείνη τη στιγμή θυσιάστηκε ο αληθινός Αμνός του Θεού και το νόημα του αρχαίου Πάσχα εκπληρώθηκε. Ο Χριστός στο σταυρό ήταν ο νέος ναός του Θεού, από την πλευρά του οποίου έρρευσε το νερό της ζωής, όπως πρόβλεψε ο προφήτης Ιεζεκιήλ (47:1). Από το πνεύμα που παρέδωσε τη στιγμή του θανάτου ξεκίνησε τη νέα δημιουργία, ακριβώς όπως στην αρχή «το Πνεύμα του Θεού», που αιωρούνταν πάνω από τα νερά, είχε μεταμορφώσει το χάος σε Κόσμο. Ο Ιωάννης κατάλαβε το νόημα της τελευταίας λέξης του Ιησού: «Τετέλεσται» (βλ. Ιω 19:30).
Αλλά μπορεί να αναρωτηθούμε, γιατί αυτή η απόλυτη επικέντρωση στη σημασία του σταυρού του Χριστού; Γιατί ο Σταυρωμένος είναι πανταχού παρών στις εκκλησίες μας, στα θυσιαστήρια και σε κάθε τόπο που συχνάζουν οι Χριστιανοί; Κάποιος πρότεινε, ως κλειδί για την κατανόηση του Χριστιανικού μυστηρίου, ότι ο Θεός αποκαλύπτει τον εαυτό του “sub contraria specie”, «υπό μορφή αντίθετη με αυτό που είναι στην πραγματικότητα»: αποκαλύπτει δηλαδή τη δύναμή του στην αδυναμία, τη σοφία του στην ανοησία, τον πλούτο του στη φτώχεια.
Αυτό το κλειδί, ωστόσο, δεν ισχύει για το σταυρό. Στον σταυρό ο Θεός αποκαλύπτει τον εαυτό του “sub propria specie”, «όπως είναι στην πραγματικότητα» στην πιο οικεία και αληθινή πραγματικότητά του. «Ο Θεός είναι αγάπη», γράφει ο Ιωάννης (Α’ Ιω. 4:10), θυσιαστική αγάπη, η αγάπη που συνίσταται στην προσφορά του εαυτού. Και μόνο στο Σταυρό η άπειρη ικανότητα του Θεού για αυτοπροσφορά φανερώνει το πόσο μακριά μπορεί να πάει. «Έχοντας αγαπήσει τους δικούς του που ήταν στον κόσμο, τους αγάπησε μέχρι τέλους» (Ιω. 13:1). “Ο Θεός αγάπησε τόσο πολύ τον κόσμο, που έδωσε [εννοώντας σε θάνατο!] τον μοναδικό του Υιό” (Ιω. 3:16). “Ο Υιός του Θεού. . . με αγάπησε και έδωσε τον εαυτό του για μένα “(Γαλ. 2:20).
***
Το έτος αυτό, κατά το οποίο η Εκκλησία θα διοργανώσει μια Σύνοδο για τους Νέους και σκοπεύει να τους έχει ως κέντρο της ποιμαντικής μέριμνας, η παρουσία στο Γολγοθά του μαθητή, που αγαπούσε ο Ιησούς, κατέχει ένα ειδικό μήνυμα. Έχουμε κάθε λόγο να πιστεύουμε ότι ο Ιωάννης έγινε μαθητής του Ιησού όταν ήταν ακόμα αρκετά νέος. Ήταν πραγματικά σαν να ερωτεύεσαι. Όλα τα άλλα κατέλαβαν ξαφνικά δευτερεύουσα θέση. Ήταν μια «προσωπική», υπαρξιακή συνάντηση. Ενώ στο κέντρο της σκέψης του Παύλου είναι το έργο του Ιησού – το πασχαλινό μυστήριο του θανάτου και της ανάστασής του – στο κέντρο της σκέψης του Ιωάννη είναι η ύπαρξη, το πρόσωπο, του Ιησού. Αυτή είναι η πηγή όλων των δηλώσεων “εγώ είμαι” με θεϊκή αντήχηση, που βρίσκονται διάσπαρτες στο Ευαγγέλιό του: “Εγώ είμαι ο δρόμος, η αλήθεια και η ζωή”. “Εγώ είμαι η θύρα”, απλά “Εγώ είμαι”.
Ο Ιωάννης ήταν σχεδόν σίγουρα ένας από τους δύο μαθητές του Ιωάννη του Βαπτιστή, ο οποίος, όταν ο Ιησούς εμφανίστηκε στη σκηνή, τον ακολούθησε. Όταν ρώτησαν: “Ραββί, πού μένεις;” Ο Ιησούς απάντησε: “Ελάτε να δείτε.” “Ήρθαν και είδαν πού μένει. Και έμειναν μαζί του εκείνη την ημέρα, επειδή ήταν περίπου η δέκατη ώρα” (βλ. Ιω 1:35-39). Εκείνη η ώρα αποφάσισε την πορεία της ζωής του Ιωάννη, και ποτέ δεν το ξέχασε.
Κατά τη διάρκεια αυτού του έτους είναι σκόπιμο να ανακαλύψουμε μαζί με τους νέους, τι αναμένει ο Χριστός από αυτούς, τι μπορούν να προσφέρουν στην Εκκλησία και στην κοινωνία. Το πιο σημαντικό, ωστόσο, είναι κάτι άλλο: είναι να βοηθήσουμε τους νέους να καταλάβουν τι έχει να προσφέρει ο Ιησούς. Ο Ιωάννης το ανακάλυψε ενώ έμενε μαζί του: «πληρότητα χαράς» και «ζωή χωρίς τέλος». Ας το κάνουμε αυτό με τέτοιο τρόπο ώστε, σε όλες τις ομιλίες για τους νέους και προς τους νέους, η ειλικρινής πρόσκληση του Πάπα Φραγκίσκου στο Evangelii Gaudium θα αντηχεί ως υπόγειο ρεύμα:
“Καλώ όλους τους χριστιανούς, παντού, αυτή τη στιγμή, σε μια ανανεωμένη προσωπική συνάντηση με τον Ιησού Χριστό, ή τουλάχιστον ένα άνοιγμα για να τον αφήσουν να τους συναντήσει. Ζητώ από όλους σας να το κάνετε αυτό ασταμάτητα κάθε μέρα. Κανένας δεν πρέπει να πιστεύει ότι αυτή η πρόσκληση δεν προορίζεται γι ‘αυτόν, γιατί κανένας δεν αποκλείεται από τη χαρά που φέρνει ο Κύριος” (EG. υπ. 3).
Το να συναντήσουμε το Χριστό προσωπικά είναι ακόμα δυνατό σήμερα, επειδή έχει αναστηθεί. Είναι ένας ζωντανός άνθρωπος, όχι μια περσόνα. Όλα είναι δυνατά μετά από αυτή την προσωπική συνάντηση. Χωρίς αυτήν, τίποτα δεν θα είναι σταθερό ή διαρκές.
***
Εκτός από το παράδειγμα της ζωής του, ο ευαγγελιστής Ιωάννης άφησε επίσης ένα γραπτό μήνυμα στους νέους. Στην πρώτη του επιστολή διαβάζουμε αυτά τα συγκινητικά λόγια από έναν γέροντα στους νέους ανθρώπους στις εκκλησίες που ίδρυσε:
“Σας γράφω, νέοι, επειδή είστε δυνατοί και ο λόγος του Θεού μένει σε σας, και έχετε ξεπεράσει το κακό. Μην αγαπάτε τον κόσμο ή τα πράγματα του κόσμου”. (Α’ Ιω 2:14-15)
Ο κόσμος που δεν πρέπει να αγαπάμε και στον οποίο δεν πρέπει να συμμορφωνόμαστε, όπως γνωρίζουμε, δεν είναι ο κόσμος που δημιουργήθηκε και αγαπήθηκε από τον Θεό ούτε οι άνθρωποι! Σ’ αυτόν τον κόσμο όμως, των σημερινών ανθρώπων, πρέπει πάντα να βγαίνουμε [από τον εαυτό μας] για να τους συναντήσουμε, ειδικά τους φτωχούς και εκείνους που βρίσκονται στο χαμηλότερο επίπεδο της κοινωνίας. Η “ανάμειξη” με αυτόν τον κόσμο του πόνου και της περιθωριοποίησης είναι, παράδοξα, ο καλύτερος τρόπος να “χωριστούμε” από τον κόσμο, αφού κάτι τέτοιο σημαίνει να πηγαίνουμε προς την κατεύθυνση από την οποία ο κόσμος φεύγει, όσο περισσότερο μπορεί. Σημαίνει να διαχωρίζουμε τον εαυτό μας από την ίδια την αρχή που κυβερνά τον κόσμο, την εγωκεντρικότητα.
Όχι, ο κόσμος που δεν πρέπει να αγαπάμε είναι κάτι άλλο. Είναι ο κόσμος, όπως έχει γίνει κάτω από την κυριαρχία του Σατανά και της αμαρτίας, του “πνεύματος του αέρα”, όπως το ονομάζει ο Άγιος Παύλος (βλέπε Εφ. 2:1-2). Διαδραματίζει αποφασιστικό ρόλο στην κοινή γνώμη, και σήμερα είναι κυριολεκτικά πνεύμα “του αέρα”, διότι εξαπλώνεται με άπειρους τρόπους ηλεκτρονικά, μέσω του αέρα. Ένας διάσημος εξηγήτης γράφει ότι αυτό το πνεύμα “είναι τόσο έντονο και ισχυρό που κανένας άνθρωπος δεν μπορεί να το ξεφύγει. Χρησιμεύει ως κανόνας και θεωρείται δεδομένο. Το να ενεργήσεις, να σκεφτείς ή να μιλήσεις ενάντια σε αυτό το πνεύμα θεωρείται ανόητο ή ακόμα και λάθος και εγκληματικό. Είναι «μέσα σε» αυτό το πνεύμα που οι άνθρωποι συναντούν τον κόσμο και τις υποθέσεις του, πράγμα που σημαίνει ότι δέχονται τον κόσμο όπως αυτό το πνεύμα τους τον παρουσιάζει.”
Αυτό είναι που καλούμε προσαρμογή στο πνεύμα της εποχής, συμμόρφωση. Ένας μεγάλος πιστός ποιητής από τον περασμένο αιώνα, ο T.S. Eliot, έχει γράψει τρεις στίχους που λένε περισσότερα από ολόκληρα βιβλία: “Σε έναν κόσμο φυγάδων / εκείνος που παίρνει την αντίθετη κατεύθυνση / Θα φαίνεται σα να τρέχει να διαφύγει”.
Αγαπητοί νέοι Χριστιανοί, εάν θα επιτρέψετε σε ένα γέρο, όπως ο Ιωάννης, να απευθυνθεί άμεσα σε σας, θα σας παρότρυνα να είστε εκείνοι που ακολουθούν την αντίθετη κατεύθυνση! Έχετε το θάρρος να πάτε ενάντια στο ρεύμα! Η αντίθετη κατεύθυνση για εμάς δεν είναι κάποιος τόπος, αλλά ένας άνθρωπος: είναι ο Ιησούς, ο φίλος μας και ο λυτρωτής μας.
Ένα καθήκον και μια αποστολή ιδιαίτερα σας έχει ανατεθεί: η διάσωση της ανθρώπινης αγάπης από την τραγική παρέκκλιση στην οποία είχε καταλήξει: η αγάπη που δεν είναι πλέον προσφορά εαυτού αλλά μόνο κατοχή – συχνά βίαιη και τυραννική – κάποιου άλλου. Ο Θεός αποκαλύπτεται στον σταυρό ως αγάπη, η αγάπη που αυτοπαραδίδεται.
Αλλά η αγάπη δεν αποσυνδέεται ποτέ από τον έρωτα, από την αγάπη που καλοδέχεται, από εκείνη που επιδιώκει, επιθυμεί και βρίσκει χαρά στο να δέχεται αγάπη με τη σειρά της. Ο Θεός δεν ασκεί μόνο “φιλανθρωπία” αγαπώντας μας, αλλά μας επιθυμεί επίσης. Σε όλη τη Βίβλο, αποκαλύπτει τον εαυτό του ως έναν αγαπητό και ζηλότυπο σύζυγο. Η αγάπη του είναι επίσης “ερωτική” με την ευγενή έννοια αυτής της λέξης. Αυτό εξήγησε ο Βενέδικτος ΙΣΤ’ στην εγκύκλιο του “Deus Caritas est”:
“Ο έρωτας και η αγάπη – η αγάπη προς τα άνω και η αγάπη προς τα κάτω – δεν μπορούν ποτέ να χωριστούν τελείως… Η βιβλική πίστη δεν δημιουργεί ένα παράλληλο σύμπαν, ή αντίθετο σε αυτό το πρωταρχικό ανθρώπινο φαινόμενο που είναι αγάπη, αλλά δέχεται ολόκληρο τον άνθρωπο, παρεμβαίνει στην αναζήτησή του για την αγάπη για να την καθαρίσει και να αποκαλύψει νέες διαστάσεις της”.
Δεν τίθεται ζήτημα να αποκηρύξουμε τις χαρές της αγάπης, της έλξης και του έρωτα, αλλά να γνωρίζουμε πώς να ενώσουμε τον έρωτα και την αγάπη στην επιθυμία για κάποιον άλλο, την ικανότητα να δώσουμε τον εαυτό μας στον άλλο, ενθυμούμενοι αυτό στο οποίο αναφέρεται ο Άγιος Παύλος ως ρητό του Ιησού: “Είναι πιο ευλογημένο να δίνει κανείς παρά να λαμβάνει” (Πράξεις 20:35).
Αυτή η ικανότητα, ωστόσο, δεν έρχεται μέσα σε μια μέρα. Είναι απαραίτητο να προετοιμαστείτε, για να κάνετε απόλυτο δώρο τον εαυτό σας σε ένα άλλο πλάσμα, με το γάμο ή στον Θεό με μια ζωή αφιέρωσης, ξεκινώντας με το να προσφέρετε το χρόνο σας, το χαμόγελό σας και την περίοδο αυτή της ζωής σας στην οικογένεια, στην ενορία και σε εθελοντική εργασία. Αυτό είναι που πολλοί από εσάς ήδη κάνετε ήσυχα.
Στον σταυρό ο Ιησούς όχι μόνο μας έδωσε ένα παράδειγμα αγάπης που αυτοπαραδίδεται, όταν έφτασε στα άκρα. Μας έδωσε επίσης τη χάρη να μπορέσουμε να την πετύχουμε, σε κάποιο βαθμό, στη ζωή μας. Το νερό και το αίμα που ρέει από την πλευρά του έρχεται σε μας σήμερα μέσα στα μυστήρια της Εκκλησίας, στο λόγο του Θεού, ακόμη και μόνο κοιτάζοντας τον Σταύρο με πίστη. Ένα τελευταίο πράγμα είδε ο Ιωάννης προφητικά στο σταυρό: άντρες και γυναίκες όλων των εποχών και τόπων που έστρεψαν το βλέμμα τους προς «εκείνον που είχε κεντηθεί» και που έκλαψαν δάκρυα μετάνοιας και παρηγοριάς (βλ. Ιω 19:37, Ζαχ 12:10).
Μετάφραση, Γιάννης Ζορμπάς
Θεματολογικές ετικέτες