Το γλυκύτερο σχεδόν βίωμα στον κόσμο είναι οι ευχές. Αποτελούν μεγάλη καρδιακή ανάπαυση, όταν κάποιος μας εύχεται κάτι που επιθυμούμε ή γενικώς μας εύχεται κάτι καλό, γεγονός φυσικά που δείχνει και την καλή του διάθεση για μας και την καλή του καρδιά.
Οι γιορτές όλες (και η σημερινή) είναι αφορμή για ευχές πολλές. Αισθανόμαστε χαρά και ανάπαυση όταν ακούμε κάποιον να μας εύχεται. Και το αισθανόμαστε αυτό, γιατί οι ευχές όλων δείχνουν εκτός από την καλή διάθεση και την αγάπη. Οι ευχές όμως από μόνες τους, δεν υλοποιούνται. Είναι η καλή διάθεση και η αγάπη-όπως είπαμε πριν – των ανθρώπων που μας τις απευθύνουν. Αλλά δεν σημαίνει ότι διά μιας πραγματοποιούνται και αρκούν. Χρειάζεται και από την δική μας πλευρά, για να υλοποιηθούν, ένας κόπος.
Κάποτε, έναν άγιο και σοφό κληρικό, έναν άνθρωπο ο οποίος πέρασε τη ζωή του με απόλυτη συνέπεια και με μια απέραντη σύνεση, και διέθετε σοφία τόσο μεγάλη, που υπομνημάτισε όλη την Παλαιά Διαθήκη και ονομαζόταν Ιωήλ Γιαννακόπουλος (ήταν πνευματικός πατέρας του μακαρίου Δεσπότη μας Μελετίου) τον πλησίασε κάποιος και, δείχνοντας την καλή του διάθεση, του ευχήθηκε:
Άντε παππούλη, να γίνεις και Δεσπότης!
Του λέει λοιπόν εκείνος:
– Λίγο είναι.
Έκπληκτος ο άνθρωπος του λέει:
– Καλά παππούλη, τι θέλεις να γίνεις; Πατριάρχης; Άντε, να γίνεις και Πατριάρχης!
– Λίγο είναι, του λέει ο πατήρ Ιωήλ.
Και τότε και εκείνος του λέει απορώντας:
– Μα τι λες; Παπάς είσαι. Τι θέλεις να γίνεις επιτέλους; Τι να σου ευχηθώ να γίνεις
Και εκείνος λέει:
– Αυτοκράτωρ!
– Αυτοκράτωρ; λέει ο άνθρωπος, δεν είμαστε καλά.
Νόμισε προς στιγμήν ότι του παπά του σάλεψε λιγάκι από το πολύ το διάβασμα. Αλλά ο πατήρ Ιωήλ, ο οποίος ήταν σοφός και ενάρετος άνθρωπος, του είπε επεξηγώντας:
– Αυτοκράτωρ να μου ευχηθείς να γίνω, αλλά με δασεία.
Και εκείνος, όντας απλός άνθρωπος, δεν κατάλαβε την επεξήγηση του Ιωήλ. Τότε ο π. Ιωήλ του είπε:
– Aυτοκράτωρ με ψιλή είναι ένας διοικητής ενός κράτους. Δεν με νοιάζει κάτι τέτοιο. Αυτοκράτωρ με δασεία, σημαίνει τον άνθρωπο, ο οποίος είναι αφεντικό στον εαυτό του. «Κρατάει», έχει τα γκέμια του εαυτού του ο ίδιος. Δεν τον πάει κάθε επιθυμία του όπου εκείνη θέλει! «Έπιθεωρεῖτε τοίνυν ὅτι αὐτοδέσποτος ἐστί τῶν παθῶν, ὁ λογισμός» (Δ’ Μακ. 1, 10).
Ας δούμε με ειλικρίνεια το θέμα σήμερα που γιορτάζουμε έναν αυτοκράτορα. Αυτός τον οποίο γιορτάζουμε είναι με ψιλή. Ο πατήρ Ιωήλ έλεγε για τον εαυτό του, αλλά και σ’ όλους εμάς, ότι θα πρέπει να γίνουμε «αυτοκράτορες» με δασεία. Το πρόβλημα για όλους -γιατί λίγο ή πολύ το υπονοιαζόμαστε- το πρόβλημα για όλους είναι, πώς γίνεται κανείς αυτοκράτωρ με δασεία;
Πάντοτε κάτι μας κλέβει. Kάτι υπάρχει, το οποίο μας παρασύρει. Κάτι το οποίο μας γοητεύει να το ακολουθήσουμε, ακόμα και όταν συνειδητοποιούμε ότι είναι λανθασμένο. Ας δει ο καθένας με ειλικρίνεια, και εγώ και σεις και όλοι, τον εαυτό του, και ας σκεφθούμε: απαντάμε πολύ εύκολα στην επιθυμία κάποιου άλλου με ένα όχι. Πόσες φορές όμως λέμε όχι στην δική μας επιθυμία; Μας έχει μάθει τώρα τελευταία και η καλή μας “νταντά” η τηλεόραση, ότι οι επιθυμίες μας δεν μπορούν να περιμένουν, και εμείς, σαν καλοί παιδαγωγούμενοι, το κατάπιαμε και το περπατάμε. Πιστέψαμε ότι οι επιθυμίες μας δεν μπορούν να περιμένουν. Και άρα, σχεδόν ποτέ δε λέμε “όχι” σε όποια μας επιθυμία.
Το τραγικό όμως είναι ότι, αν αντιμετωπίσουμε με ειλικρίνεια και κατάματα τον εαυτό μας, θα ιδούμε ότι, παρόλα όσα λέμε και κάνουμε, παρότι ποτέ δε λέμε όχι στον εαυτό μας, σε τελική ανάλυση, βαθιά μέσα στην καρδιά μας, διψάμε την ελευθερία της αυτοδυναμίας. Διψάμε, όπως διψάει η Σαμαρείτιδα την οποία γιορτάζουμε αυτές τις ημέρες η οποία ψάχνει νερό να ξεδιψάσει όχι το στομάχι της. Ούτε η δική μας ύπαρξη διψάει για νερό. Η καρδιά μας διψάει. Παρότι ποτέ δε λέμε “όχι” στον εαυτό μας, σε τελική ανάλυση, αντί αυτή η συνεχής συγκατάθεση να τον ικανοποιήσει, τον αφήνει κούφιο, άδειο και “διψασμένο”.
Ο Χριστός -λέμε όλοι μας, τουλάχιστον με το στόμα- είναι Σωτήρας. Τι σημαίνει Σωτήρας; Σημαίνει ότι είναι Αυτός που μπορεί να κάνει κάποιον σώο, ολόκληρο δηλαδή. Οι επιθυμίες μας, τα λάθη μας, οι αμαρτίες μας -αν δε φοβάστε τη λέξη- λειτούργησαν πάνω μας, όπως λειτουργεί μια δυνατή σπρωξιά σ’ ένα άγαλμα. Και πέφτει το άγαλμα, και γίνεται κομμάτια… Και σπάζει το πόδι και αποκολλάται απ’ το υπόλοιπο σώμα, και το χέρι και το κεφάλι και τα άλλα μέλη, και αυτονομούνται.
Έτσι λειτουργεί και σε μας η κατάσταση. Και τότε, αυτονομημένα τα κομμάτια του εαυτού μας, βρίσκονται σε μία αλληλοσύγκρουση και σε ένα συνεχή «καβγά» μεταξύ τους. Καταλαβαίνουμε το λάθος, και το κάνουμε. Αντιλαμβανόμαστε πού οδηγεί η επιθυμία, και την υλοποιούμε. Συνειδητοποιούμε ότι πίνοντας θα καταστρέψουμε και τον εαυτό μας, θα γεμίσουμε δυστυχία και τους γύρω μας, θα γεμίσουμε πίκρα όλο τον κόσμο που μας αγαπάει , και παρά ταύτα, υπόδουλοι σε κάποια αποσπασματική επιθυμία, κάνουμε το λάθος, αδιαφορώντας για ο,τιδήποτε.
Η πολυδιάσπαση της επιθυμίας κάνει τον άνθρωπο να έχει αντικρουόμενα “βιώματα” και αντιθετικές επιθυμίες. Άλλα να θέλει και άλλα να κάνει. Άλλα να σκέπτεται και άλλα να πράττει. Άλλα να επιθυμεί η καρδιά και άλλα να του επιβάλλει η κοιλιά. Σε άλλα να “βλέπει” το σωστό και σε άλλα να προσκολλάται. Να ζει την τραγωδία της αδυναμίας να στοιχειοθετήσει τον εαυτό του, αφού άλλα σήμερα επιθυμεί και άλλα αύριο, για το ίδιο θέμα. Ποιον εαυτό να προτιμήσει; Τον σημερινό ή τον χθεσινό; Για το αύριο ούτε λόγος.
Ο Χριστός μας βοηθάει να κάνουμε ξανά αυτόν τον διεσπασμένο εαυτό μας σώο. Μας κάνει σώους, ολόκληρους. Γι᾿ αυτό είναι Σωτήρας.
Οι άνθρωποι, μέσα στην Εκκλησία, μαθαίνανε ακριβώς ότι ο Χριστός είναι ο Σωτήρας και το θέλημά του είναι ευτυχία και ασφάλεια. Όχι για Εκείνον, αλλά για μας, όπως η συμβουλή του γιατρού δεν αφορά το γιατρό αλλά τον άρρωστο. Από τη συμβουλή και τη διάγνωση του γιατρού, δεν κερδίζει ο γιατρός. Ο άρρωστος κερδίζει. Μέσα στην Εκκλησία, το θέλημα του Θεού λειτουργεί με τον ίδιο τρόπο, όπως η συνταγή του γιατρού, η οποία βοηθάει να γίνουμε υγιείς ξανά. Οι άνθρωποι λοιπόν, τηρώντας το θέλημα του Χριστού, αποκτούσαν μια σταθερότητα: να μην είναι ανεμόμυλοι, να μην είναι κομμάτια. Και σιγά-σιγά, αυτός ο πολυδιασπασμένος εαυτός κατόρθωνε να ενοποιηθεί. Και όταν περπατούσε κανείς με ουσιαστική συνέπεια τον αγώνα της τήρησης του θελήματος του Θεού, τότε παραπάνω και απ᾿ τις ευχές έφθανε να γίνει και αυτοκράτορας με δασεία.
Την παλαιότερη εποχή έδινε στους ανθρώπους άλλοθι για την κατάστασή τους ο άνωθεν ντετερμινισμός, που θεωρούσε και δίδασκε, λίγο-πολύ, ότι έτσι είναι προδιαγεγραμμένα τα πράγματα! Στην σύγχρονη εποχή, η ίδια λογική επέβαλε έναν “εκ των κάτω” ντετερμινισμό, material και “υποχρεωτικό”… το γονιδίωμα. Και πάλι είσαι δέσμιος της πορείας! Και ενώ παντού θέλουμε και εξυμνούμε και θεωρούμε την ελευθερία ποιότητα, όταν έρχεται η ώρα των επιθυμιών και των παθών… τότε το γονιδίωμά μας είναι έτσι, τι να κάνουμε εμείς;! Είναι το καινούργιο άλλοθι της ευθύνης των αποφάσεων του καθενός μας. Τα γονίδια φταίνε για όλα. Δε φταίνε όμως τα γονίδια. Φταίει η δική μου επιθυμία, η δική μου επιλογή , η δική μου απόφαση, που ενώ σε όλα τα άλλα τη θέλω ελεύθερη, στις επιθυμίες μου τη θέλω απολύτως υποταγμένη.
Πολλές φορές καμαρώνουμε για το ιστορικό μας παρελθόν, για το Βυζάντιο όπως ονομάστηκε, αρχή του οποίου είναι ο Μέγας Κωνσταντίνος, όμως όποιοι και όσο μεγάλης ποιότητας και αν ήταν εκείνοι (λέμε, αν…) σε τίποτα εμείς δεν μπορούμε να καυχηθούμε ή να δικαιολογηθούμε! Το Βυζάντιο δεν είναι το πολιτιστικό μας γονιδίωμα. Δεν είναι υποχρεωτική η ποιότητά μας. Δεν αποτελεί αναγκαστική προδιαγεγραμμένη πορεία. Ο κόπος για απόκτηση ποιότητας είναι προσωπική απόφαση και πορεία. Η “δασεία” (που χρειάζεται να μπει στο αυτοκράτορας) είναι σπανιότερη από την… ψιλή!
Αδερφοί μου, λέει ένας άγιος μια πολύ ωραία παρατήρηση: «Δεν έχει σημασία αν οι γονείς σου ήταν πιστοί ή άπιστοι. Καλοί ή άχρηστοι. Πρέπει εσύ να γίνεις πιστός κι εσύ να γίνεις καλός. Ο Χριστός δεν έχει εγγόνια. Έχει μονάχα παιδιά». Όλος ο κόπος είναι να γίνουμε παιδιά Του. Να Του μοιάσουμε, όχι όμως… κληρονομικά, αλλά στο περιεχόμενο της καρδιάς, το οποίο είναι επιλογή και όχι, γονιδιακός ή μη, ντετερμινισμός.
Με αγάπη και ευχές
Ο εφημέριός σας
π. Θεοδόσιος
Κωνσταντίνου και Ελένης, 2013