«Κάθε άνθρωπος έχει τα δικά του προβλήματα, αλλά τα προβλήματα έχουν πολλούς ανθρώπους το καθένα», μου έλεγε σεβαστός αγιορείτης.
Κι εννοούσε ο γέροντας, ότι τα προβλήματα που έχει καθένας από μας, είναι ίδια με αυτά που έχουν και πολλοί άλλοι γύρω μας. Ας ρίξουμε λοιπόν μια ματιά στην κοινωνία μας. Όχι σαν ειδικοί, γιατί δεν θέλουμε να ακούσουμε μάθημα για την κοινωνία. Ούτε σαν αποστασιοποιημένοι ιατροδικαστές, γιατί κοινωνία είμαστε εμείς κι όχι κάποιο πτώμα στο τραπέζι μπρός μας. Χρειάζεται να ρίξουμε μια ματιά στην κοινωνία μας, για να καταλάβουμε τα ίδια μας τα προβλήματα, με τη βαθύτερη κατανόηση που έχουμε ανάγκη.
***
Η κοινωνία δεν αρχίζει μόλις βγούμε από το σπίτι, αλλά πριν ανοίξουμε την πόρτα μας. Γιατί κοινωνία δεν είναι οι άλλοι, αλλά ο τρόπος που καθορίζουμε ποιός είναι άλλος. Έτσι, η κοινωνία αρχίζει με το τί έχει μέσα της η ματιά μας πάνω στο γονιό μας, στο σύντροφό μας, στο παιδί μας. Με το πως βλέπουμε την κοπέλα του σπιτιού, τον περιπτερά, τον συγγενή μας – κι αυτόν που δεν είναι συγγενής αλλά οικείος μας, άνθρωπος που μας είναι γνωστός. Από κει επεκτείνεται, σε διαμορφωμένη πλέον τροχιά, στον τρόπο που βλέπουμε τον ξένο, στο τι είναι για μας ο ξένος.
Ας ρίξουμε λοιπόν μια ματιά στο ποιοί είμαστε πριν περάσουμε την πόρτα μας. Άλλοτε, η οικογένεια σήμαινε κοινό βίο. Το φαγί μαγειρευόταν για όλους, κανείς δεν έτρωγε μόνος. Ακόμη κι αν ο πατέρας ερχόταν αργά από τη δουλειά του, η μητέρα τον περίμενε, να τον συντροφέψει στο τραπέζι. Εκεί, συνήθως, γινόταν η κουβέντα για τα παιδιά και τις έννοιες τους, και γιά τ΄ άλλα μέλη της φαμίλιας. Λίγες κουβέντες αρκούσαν, μια κι ήταν γνωστά ή αμέσως κατανοητά τα όσα απασχολούσαν τα παιδιά και τα γονικά. Σήμερα, η οικογένεια κυριαρχείται από το αίτημα για ιδιωτικό βίο κάθε μέλους της. Όλο και περισσότερο βλέπουμε ότι την οικογένεια την αντικαθιστά μια συστέγαση. Δεν ξέρεις πια ούτε τα στοιχειώδη, ούτε αν το παιδί σου είναι διακινητής ναρκωτικών. Δεν ξέρεις καν ποιές είναι οι σχέσεις του πατέρα με τη μητέρα σου – none of your business.
Κι ο γείτονας, υποκύπτει στην ίδια λογική. Η πόρτα κάθε διαμερίσματος απέχει μιά ολόκληρη στέπα από την άλλη. Δεν είναι δουλειά μας, λέμε, να ξέρουμε ποιός είναι και τί κάνει ο διπλανός μας. Τον γείτονα τον ξέρουμε μόνο αν μας ενοχλεί.
Πηγαίνουμε στη δουλειά μας, και γίνεται μια πορεία. Η πορεία οργανώνεται χωρίς κανείς από τους συμμετέχοντες να αναρωτηθεί μήπως κλείνοντας το δρόμο αφαιρεί μια δυνατότητα του άλλου να λύσει κάποιο αγωνιώδες πρόβλημά του. Κι αυτός όμως που δεν συμμετέχει, βλέπει εμπρός του μια πορεία να του ταράζει τη διαδρομή, κι όχι κάποιους ανθρώπους που παλεύουν ίσως για την αξιοπρέπεια ή την οικογένειά τους.
Βουβοί κι αδιάφοροι, σφοδρώς ενοχλημένοι, πορεύεται ο ένας δίπλα στον άλλον. Την κοινότητα την εξηφάνισε η εξάπλωση της ιδιωτικής σφαίρας.
Με τέτοια μάτια, με τέτοια απουσία κοινότητας, πως θα βλέπουμε το κράτος; Σαν το απολύτως ξένο, βέβαια, σαν ένα μηχανισμό ταγμένον να μοιράζει αυτά που δεν θέλουμε να μαζεύει. Είμαστε έξαλλοι με την έλλειψη απόδοσης, σαν να μην είναι το παιδί μας κι ο ανηψιός μας οι υπάλληλοί του.
Δεν αποτελούμε κοινωνία, αλλά μια εταιρία. Δεν απαιτούμε πλέον κοινωνία, ζητάμε μόνο να είμαστε οργανωμένο σύνολο. Γι αυτό και βλέπουμε όλο και περισσότερο να περιορίζεται η συμμετοχή στην πολιτική, να χάνεται η ιδεολογική ένταση και η συναισθηματική φόρτιση από τον δημόσιο βίο. Όλο και αυξάνει ο αριθμός εκείνων που νιώθουν ότι η πολιτική δεν τους αφορά. Που νιώθουν ότι δεν είναι πια πολίτες, δεν συμμετέχουν στα κοινά, διότι δεν βλέπουν να υπάρχουν κοινά.
Έτσι, συχνά νιώθουμε αποξενωμένοι από τους γύρω μας. Ανέστιοι. Νιώθουμε ότι δεν είμαστε τίποτε περισσότερο από μικρομέτοχοι, και μάλιστα αδικημένοι από τη δύναμη των εχόντων μεγάλα μερίδια και μεγάλη ισχύ. Γι αυτό, τη θέση της πολιτικής διαπάλης παίρνει όλο και περισσότερο η απαίτηση διατήρησης των κεκτημένων δικαιωμάτων, ή και η προσπάθεια αύξησής τους.
Μερικές φορές νομίζουμε ότι κυριαρχεί πιά ένας κυνισμός. Αλλά δεν είναι κυνισμός, είναι απογύμνωση. Δεν είναι κυνισμός, είναι το στυγνό προσωπείο του ιδιωτισμού. Αυτή είναι η επικίνδυνη ασθένειά μας.
***
Έχουμε λοιπόν σβύσει οριστικά; Πέθανε η κοινωνία; Έτσι μοιάζει, αλλά έτσι δεν είναι. Η πραγματικότητα γύρω μας δεν είναι αυτό στο οποίο ο άνθρωπος υποτάσσεται θέλοντας και μη. Η πραγματικότητα γύρω μας, πλάθεται από μας. Δεν χρειάζεται να είμαστε πλανητάρχες ή μεγαλοπαράγοντες για να τη σχηματίσουμε. Η πραγματικότητα γύρω μας είναι το προϊόν των δικών μας επιλογών.
Θεματολογικές ετικέτες