Κατήχηση

Χριστουγεννιάτικες “Επεξηγήσεις”

Αγαπητοί ενορίτες

Καλά Χριστούγεννα και καλές εορτές.

Πολλά χρόνια πέρασαν με ασάφεια και άγνοια για τα γεγονότα και τα έθιμα που σχετίστηκαν με την γιορτή των Χριστουγέννων. Θεωρήσαμε λοιπόν χρήσιμες μερικές επεξηγήσεις που θα δώσουν την δυνατότητα πληρέστερης κατανόησης των συμβαινόντων. Ας τις δούμε.

 

Α. Ένα άστρο

(Λκ 1,78-79: ἐν οἷς ἐπεσκέψατο ἡμᾶς ἀνατολή ἐξ ὕψους)

Ο ύμνος του Ζαχαρία (Λκ 1,67-79) καταλήγει σε μια υποβλητική εικόνα: την επίσκεψη του φωτεινού άστρου «από τα ύψη του ουρανού». Η εμπειρία μάς λέει ότι ο ήλιος προβάλλει από χαμηλά. Το θρησκευτικό συναίσθημα των Αιγυπτίων, για παράδειγμα, υμνεί τον ήλιο, που κοπιάζει καθημερινά να βγει στον ορίζοντα, αφού έχει συναντήσει μεγάλες δυσκολίες στο ταξίδι του μέσα απ’ τα βάθη του ωκεανού. Αλλά το άστρο που υμνεί ο Ζαχαρίας εμφανίζεται από ψηλά. Δηλαδή κατεβαίνει. Ο Θεός έρχεται να επισκεφθεί την γη, σαρκώνεται στο πρόσωπο του Ιησού και μας αποκαλύπτει το πρόσωπό Του. Αυτή η απότομη εμφάνιση του φωτός του Μεσσία πραγματοποιεί την προφητεία του Ησαΐα (Ησ. 9,1): «Ο λαός που βάδιζε μες στα σκοτάδια είδε ένα φως λαμπρό· και λάμπει φως πάνω σ’ αυτούς που κατοικούνε σε τόπο σκοτεινό».

 

Η φάτνη

Οι θρησκευτικές συνήθειες που διαδραματίζονταν στις Εκκλησίες και στα προαύλιά τους απ’ τον 11ο αιώνα, μετατράπηκαν λίγο-λίγο σε ποιμενικές συνήθειες και σε ζωντανές φάτνες, περισσότερο εκφραστικές και δημοφιλείς. Μέσα σ’ αυτό το πνεύμα, για τη Χριστουγεννιάτικη Λειτουργία του 1223, ο Φραγκίσκος της Ασίζης μάζεψε τους κατοίκους του Greccio, στην Ombrie, μέσα σ’ ένα σπήλαιο, όπου τοποθετήθηκε μια φάτνη με σανό, ένα βόδι κι ένα γαϊδούρι. Ο Φραγκίσκος της Ασίζης ήθελε προπαντός να γίνει ορατή και κατανοητή η ταπείνωση του Θεού που έγινε άνθρωπος. Έτσι γεννήθηκε η φάτνη. Λίγο-λίγο έγινε συνήθεια να φτιάχνεται μέσα στα σπίτια.

Η διακόσμηση της φάτνης είναι πάντα πολύ απλή: ο Ιωσήφ και η Μαρία είναι δίπλα στο παιδί. Αν παριστάνονται γονατιστοί, είναι για να δηλώσουν καλύτερα το μυστήριο αυτής της γέννησης. Γιατί στο πρόσωπο αυτού του παιδιού, η πίστη αναγνωρίζει τον Υιό του Θεού. Το βόδι και το γαϊδούρι προέρχονται απ’ τις Γραφές: «Το βόδι γνωρίζει τον αφέντη του, και το γαϊδούρι ξέρει το παχνί εκείνου που το ορίζει. Μα ο Ισραήλ σε ποιον ανήκει δεν το ξέρει· ο λαός μου τίποτα δεν κατανοεί» (Ησ. 1,3). Οι βοσκοί με τα αρνιά θυμίζουν την παρουσία τους εκείνη τη νύχτα στη Βηθλεέμ. Επίσης, μας διαβεβαιώνουν για την παρουσία των φτωχών, πριν απ’ τους μάγους, γεγονός που συμβολίζει το άνοιγμα του μυστηρίου προς όλους και την καθολικότητα της δωρεάς του Θεού.

 

Γ. Το χριστουγεννιάτικο δέντρο

Το χριστουγεννιάτικο δέντρο είναι ένα έθιμο χριστιανικών αρχών. Προέρχεται απ’ τον Μεσαίωνα, απ’ τα μυστήρια που διαδραματίζονταν στο προαύλιο των Εκκλησιών, στη διάρκεια της νύχτας των Χριστουγέννων, ως προοίμιο της θρησκευτικής γιορτής. Σκηνοθετούσαν την πτώση του Αδάμ και της Εύας, που εξαγόρασε ο Χριστός με την έλευσή Του. Κοντά τους, ένα δέντρο φορτωμένο με φρούτα, θύμιζε εκείνο των προπατόρων. Και το δέντρο, στολίζεται λίγο-λίγο με μήλα και αφιερώματα, για να φανεί καλύτερα ότι η σάρκωση του Χριστού, που γιορτάζουμε τα Χριστούγεννα, εξαγοράζει την ανθρώπινη αμαρτία. Απ’ το προαύλιο των Εκκλησιών, το έλατο περνάει, τον 16ο αιώνα, στα σπίτια. Κρεμάνε πάνω του μήλα (εις ανάμνηση του προπατορικού αμαρτήματος), άλλοτε κρεμάνε χάρτινα τριαντάφυλλα σε πολλά χρώματα, που θυμίζουν το δέντρο του Ιεσσαί, το οποίο αναφέρει ο Ησαΐας (Ησ. 11), άλλοτε χουρμάδες, καρύδια, χρυσάφι «που κάνει θόρυβο» (λεπτά μεταλλικά φύλλα επιχρυσωμένα, που θυμίζουν το χρυσάφι των μάγων). Τα δώρα που τοποθετούνται κάτω απ’ το έλατο μάς υπενθυμίζουν ότι ο Θεός δίνεται και ότι ο άνθρωπος μαθαίνει κι αυτός να δίνει. Οι χριστουγεννιάτικες μπάλες αντικατέστησαν τα μήλα, αλλά με το ίδιο σκεπτικό. Γίνονται γυάλινες τον 18ο αιώνα, θυμίζοντας ότι ο Χριστός είναι «το φως που έλαμψε μέσα στου κόσμου το σκοτάδι» (Ιω. 1,5).

 

Δ. Στο ύψος του γεγονότος!

Το γεγονός είναι αυτό που διακηρύσσει ο προφήτης Ησαΐας και που φανερώνεται με λαμπρότητα στη γιορτή των Χριστουγέννων: «Παιδίον ἐγεννήθη ἡμῖν, υἱός καί ἐδόθη ἡμῖν» (Ησ. 9,6-7). Αυτή η γέννηση δημιουργεί στον χριστιανό έκπληξη και θαυμασμό. Έκπληξη, γιατί κάτι ασυνήθιστο πραγματοποιείται: Ένας Σωτήρας γεννήθηκε «σπαργανώθηκε και ανεκλίθη σε παχνί». Θαυμασμό, γιατί αποτελεί χαρμόσυνο άγγελμα, που θα γεμίσει με «χαρά μεγάλη όλο τον κόσμο». Ο Θεός γεννιέται στον κόσμο μας, για να γεννηθεί ο άνθρωπος εν Θεώ. Δεν πρόκειται απλά και μόνο για ένα γεγονός που έγινε σε συγκεκριμένο χρόνο και τόπο ή απλώς για κάτι σαν κι αυτά «που συμβαίνουν καθημερινά στη Βηθλεέμ». Τα Χριστούγεννα, αυτό που γιορτάζουμε είναι η ενθύμηση τις ελπίδας μας. Ο Θεός έρχεται κοντά μας, τόσο κοντά που μπορεί να μας κοιτάζει με τα μάτια ενός παιδιού. Και στο πρόσωπο αυτού του Παιδιού, ο Θεός γίνεται ένα πρόσωπο ορατό, ένα βλέμμα με το οποίο διασταυρώνεται το δικό μας, ένας λόγος προς ακρόαση. Με τη γέννησή Του στον κόσμο, ο Θεός δεσμεύει τον άνθρωπο στον κόσμο ν’ αναλαμβάνει τις ευθύνες του για τη δόξα του Θεού και για την εξυπηρέτηση των άλλων: να είναι ειρηνοποιός, να οικοδομεί πόλεις με δικαιοσύνη, να δημιουργεί δεσμούς που ευνοούν τη συμφιλίωση. Είναι μια βαρειά αποστολή για κάθε άνθρωπο. Το δεδομένο όνομα του Ιησού είναι «Άρχοντας ειρήνης». Ο Ιησούς γεννήθηκε μέσα στον κόσμο, αλλά κυρίως θα γεννιέται στον κόσμο, ανάμεσά μας. Τα Χριστούγεννα είναι η παραβολή του μέλλοντός μας. Μια πρόσκληση για την αληθινή γέννηση, μια πρόγευση του καινούργιου κόσμου, όπου ο Θεός και ο άνθρωπος θα αναγνωρίζονται γι’ αυτό που είναι. Τέλος, η γέννηση του Θεού δεν είναι πίσω μας, είναι μπροστά μας, κι αυτό είναι που μας αφορά. Ας μη μένουμε λοιπόν θεατές της φάτνης. Ας δεσμευθούμε να γεννηθεί ο Θεός μέσα μας, γύρω μας και θα σταθούμε τότε στο ύψος του γεγονότος που γιορτάζουμε.

 

Ε. Γιατί γιορτάζουμε τη Γέννηση την 25η Δεκεμβρίου;

Στα πρώτα χριστιανικά χρόνια, η γιορτή των Χριστουγέννων δεν υπήρχε. Γιορταζόταν μόνο η Ανάσταση του Χριστού. Απ’ τον 4ο αιώνα, με προώθηση του Μεγάλου Κωνσταντίνου, η Εκκλησία ξεκίνησε να γιορτάζει τη Γέννηση, την 25η Δεκεμβρίου, όχι ως επέτειο των γενεθλίων του Ιησού, αλλά ως ακτινοβολία του Κυρίου που ήρθε στον κόσμο. Στην Aνατολή, αυτή η γιορτή λάμβανε χώρα την 6η Ιανουαρίου, γιορτή των Θεοφανείων, γιορτή στο ίδιο πνεύμα. Αυτή την περίοδο του χρόνου, οι Ρωμαίοι είχαν πολλές γιορτές: τα Σατουρνάλια, προς τιμή του Saturne (θεού Κρόνου), θεού της σποράς και της γονιμότητας, και τη γιορτή την αφιερωμένη στον Sol invictus τον αήττητο ήλιο. Στην Ανατολή, την ίδια ημερομηνία τελούσαν τη λατρεία στον Μίθρα, τον θεό-ήλιο των Περσών. Στο χειμερινό ηλιοστάσιο, κατά το οποίο οι μέρες είναι πιο μικρές, γιόρταζαν το φως και τη γονιμότητα, για να εξορκίσουν τη νύχτα και την αγωνία.

Αυτές τις γιορτές, και κυρίως αυτήν του Sol invictus, ήρθαν να αντικαταστήσουν τα Χριστούγεννα. Γιατί, αν και τα Ευαγγελία δεν λένε τίποτα για την ημερομηνία γέννησης του Ιησού, οι χριστιανοί αντιλαμβάνονται καλά ότι ο Χριστός είναι το «Φως των εθνών» (Λκ 2,32) και το μόνο «αληθινό φως» (Ιω. 1,9). Κι αυτό είναι η κεντρική ιδέα που διέπει τα Ευαγγελία.

Με την ευχή και την ελπίδα να γεννηθεί ο Χριστός και μέσα μας

ο εφημέριός σας

π. Θεοδόσιος

 ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ 2011

Θεματολογικές ετικέτες

Αφήστε μια απάντηση