Δύο ημέρες από τον εβδομαδιαίο κύκλο κατανομής του χρόνου (πράγμα που έχει βάση και αρχή την εξαήμερο του Μωυσέως και το Σάββατο-ανάπαυση και Ανάσταση του Χριστού) ήταν και για τους εβραίους ημέρες νηστείας, δηλαδή αποχής από συγκεκριμένες τροφές. Όχι γιατί αυτές ήταν κακές-αμαρτωλές (οι τροφές), αλλά γιατί κάτι τέτοιο ήταν υπόμνηση της αρχικής αμαρτίας της παράβασης των πρωτόπλαστων, που και εκείνη ήταν αθέτηση της εντολής του Χριστού: να μη φάνε!
Αμαρτία είναι η εγωιστική θρασύτητα της αυτονομημένης πορείας, όταν εντελώς εγωκεντρικά λέω: κανένας δεν θα ρυθμίζει την ζωή μου. Και λοιπόν ρωτάνε πολλοί άνθρωποι αυτό είναι κακό; Είναι κακό να κάνω ότι θέλω; Σε πρώτη απάντηση, όχι βέβαια! Ο συλλογισμός όμως είναι λανθασμένος, γιατί δεν θέλει να γνωρίζει το γεγονός ότι… ο άνθρωπος δεν είναι αυθύπαρκτος! Δεν είναι αυτόνομος! Δεν είναι… “θεός”! Κανένας δεν μπορεί να μου επιβάλει οτιδήποτε εκτός από Αυτόν που με δημιούργησε και μπορεί να προσδιορίσει και να γράψει το εγχειρίδιο λειτουργίας μου. Δυστυχώς και το θέμα της αμαρτίας και το θέμα της νηστείας, κατ’ επέκταση, έχουν κακοποιηθεί ομολογουμένως στον εκκλησιαστικό χώρο και πολλοί άνθρωποι ούτε να τα ακούσουν δεν δέχονται. Όμως αν θέλουμε να ισορροπούμε με ηρεμία και όχι να αντιδρούμε κομπλεξικά, τότε θα πρέπει να αποτιμήσουμε με σύνεση και γαλήνη τα θέματα, και να μην μείνουμε με κριτήρια αξιολόγησης τα τυχόν τραύματα μας.
Πρώτα ο κάθε άνθρωπος συνειδητοποιεί την ύπαρξη δημιουργού για το σύμπαν μέσα στο οποίο βρέθηκε (ο άνθρωπος) και στη συνέχεια γνωρίζει στο πρόσωπο του Χριστού. Αυτόν τον Δημιουργό ο οποίος δεν είναι, απλώς και τεχνικά, Παντοδύναμος (αφού δεν μπορεί να με αλλάξει χωρίς να θέλω…!), αλλά είναι όλος αγάπη, εξαιτίας της οποίας δημιούργησε και το σύμπαν και τον άνθρωπο. Έχει μια αγάπη που Τον οδηγεί στην Ενσάρκωση (έρχεται στα δεδομένα του κτίσματος) και ακόμα περισσότερο στον θάνατο, για αυτούς που αγαπά… από αυτούς που αγαπά!!
Όταν ο άνθρωπος γνωρίσει τον Χριστό, γίνεται χριστιανός και μέλος της εκκλησίας του Χριστού. Δηλαδή της οικογένειας του Χριστού· αυτό είναι η Εκκλησία. Όπως και σε κάθε οικογένεια, ο Χριστός είναι Πατέρας που νοιάζεται τα παιδιά του, και αυτά που φεύγουν (όπως ο άσωτος, γυρεύοντας αυτονομία) και αυτά που μένουν, υγιώς και θυσιαστικά (όπως οι άγιοι), αλλά και νοσηρώς (όπως ο πρεσβύτερος υιός της παραβολής, γεμάτος πνευματικό εγωισμό).
Μέσα σ’ αυτές τις διασυνδέσεις των σχέσεων του χριστιανού με τον Χριστό και τους αδελφούς του, κάτω και από το φως της αρχικής αποτυχίας των πρωτόπλαστων να στήσουν υγιή σχέση με τον Δημιουργό-Χριστό, η Εκκλησία έχει θεσμοθέτησει την νηστεία. Νηστεία, κατά κυριολεξία, σημαίνει αποχή από την τροφή (νή+ἐσθίω). Εν προκειμένω σημαίνει, δεν τρώω συγκεκριμένες τροφές, ο προσδιορισμός της διαφοράς των οποίων, έχει γίνει με βάση βιολογική. Αποφεύγοντας τροφές με πρωτεΐνες και λιπίδια· που είναι οι αρτύσιμες τροφές. Ενώ τροφές με λιγότερες πρωτεΐνες και χωρίς λιπίδια, είναι οι νηστήσιμες τροφές. Η ηρεμία της σωματικής ακμής είναι το ζητούμενο, τεχνικά ως βοήθεια στην πνευματική ζωή και ουσιαστικά ως παραίτηση και ελευθερία από την επιθυμία (τα αρτύσιμα είναι τα νοστιμότερα).
Σε ένα κόσμο σαν το σημερινό που η ελευθερία έχει εκφραστές της την επιθυμία και τον θυμό, η νηστεία είναι όσο ποτέ άλλοτε αναγκαία. Το να μάθω την ουσιαστική ελευθερία από την επιθυμία (μάθημα δύσκολο και μακρύ) θα με βοηθήσει στο να είμαι και ελεύθερα σκεπτόμενος. Ελεύθερος από τον χειρότερο και τυραννικότερο δυνάστη, που είναι ο κακός εαυτός μου.
Η νηστεία είναι ένα πολυεδρικό διαμάντι. Έχει πολλές πτυχές και πλευρές. Νηστεύουμε για να αποκτήσουμε αυτοκυριαρχία, πράγμα που είναι αρχική στοιχειώδης προσπάθεια, ακόμη και για μη χριστιανούς. Νηστεύουμε, για να ελευθερωθούμε από ψεύτικες ανάγκες και να μην είμαστε ανόητοι καταναλωτές. Νηστεύουμε, κάνοντας υπακοή στην εντολή-«ιατρική υπόδειξη» της Εκκλησίας, αφήνοντας πίσω τον εγωισμό μας. Νηστεύουμε τέλος, συσσωματούμενοι με την Εκκλησία μας, της οποίας θέλουμε να είμαστε μέλη, και η οποία Εκκλησία μας νηστεύει. Όποιος δεν νηστεύει αποκόπτεται αυτός από την Εκκλησία ακόμη και αν είναι παπάς ή και δεσπότης. Η ιδιότητα αυξάνει την ευθύνη· δε δίνει δικαιώματα.
Η νηστεία της Τετάρτης (ως ημέρας της προδοσίας του Χριστού) και της Παρασκευής (ως ημέρας στην Σταυρώσεως) είναι διαρκής υπενθύμιση του ενδεχομένου και της εκ μέρους μας προδοσίας ή και Σταυρώσεως του Χριστού, αν δεν μάθουμε την θυσία αγάπης (που είναι η νηστεία) γι’ Αυτόν. Με το ίδιο σκεπτικό θυσιαστικής αγάπης έχουν ορισθεί και οι προ των εορτών νηστείες, η κυριότερη των οποίων είναι η Σαρακοστή του Πάσχα. Νηστεύουμε, για να μας αναστήσει ψυχικά. Νηστεύουμε, για να μάθουμε να Τον αγαπάμε θυσιαστικά. Νηστεύουμε, για να συνειδητοποιήσουμε ότι αν μάθουμε να αγαπάμε Αυτόν, τότε θα μπορούμε να αγαπάμε σωστά και κάθε άνθρωπο, από τους δικούς μας μέχρι τους εχθρούς μας, όπως μας έδειξε Αυτός στον Σταυρό.
Ο ρυθμός της καθημερινότητας των σημερινών ανθρώπων έχει κάνει το θέμα της νηστείας δυσκολότερο. Σε εντάσεις και πιέσεις συνθηκών και ψυχολογίας, η βουλημική εκτόνωση φαντάζει ως ανακούφιση και ο κουρασμένος άνθρωπος δυσανασχετεί σε περιορισμούς και περικοπές. Η νηστεία είναι εργαλείο για σμίλευση ποιότητος, δεν είναι αυτοσκοπός. Δεν την χρειάζεται ο Χριστός τη νηστεία. Δεν την απαιτεί. Είναι δική μας ανάγκη και μέσο θεραπευτικό. Αν δε λειτουργεί έτσι… ματαίως κοπιῶμεν. Δεν είναι νηστεία η φαρισαϊκή διερεύνηση των ιχνοστοιχείων των τροφών, μήπως εμπεριέχουν εκατομμυριοστό αρτύσιμο υλικό! Νηστεία είναι ελευθερία από το πελώριο ψυχικό θέμα, του να βλέπουμε την τροφή κτητικά, βουλημικά, εγωιστικά και όχι κατά το θέλημα του Θεού. Νηστεία δεν είναι απλώς αλλαγή διαιτολογίου, αλλά αλλαγή νοοτροπίας. Νηστεία είναι η ελευθερία από ανάγκες, για να καλύψουμε (με το χρηματικό πλεόνασμα που θα προκύψει), δια της ελεημοσύνης, κάποιες από τις ανάγκες των πενήτων αδελφών. Νηστεία είναι να ξεχάσουμε τον εαυτό μας και τις ψυχοσωματικές του απαιτήσεις και αντί εγωιστικής κακολογίας να εξασκήσουμε την καλοσυνάτη επικοινωνία. Αντί της κατακρίσεως και του συνήθους κουτσομπολιού, να προσευχηθούμε για όσους δεν μας αγαπούν. Αντί του κατασπαταλημένου μας χρόνου, να μάθουμε (με την παραίτηση δια της νηστείας) να δαπανάμε για τις ανάγκες των αδελφών μας, «λίγο από τον χρόνο που πετάμε».
Το σωματικό μέρος της νηστείας, αν δεν ακολουθείται και από το ψυχικό προαπαιτούμενο καταντάει μία φαρισαϊκή τυπολατρεία, που αντί ελευθερίας από το εγώ, χτίζει ένα επίχρυσο υπερεγώ, στο οποίο ο άνθρωπος γίνεται δούλος μυριοδεσμευμένος. Για τέτοιου είδους καταστάσεις και νηστείες ο θεός λέει στον προφήτη Ησαΐα: «Πάψτε πια να προσφέρετε ανώφελες θυσίες· απεχθάνομαι τις προσφορές και τις γιορτές σας. Μου είναι φορτίο βαρετό όταν υψώνετε τα χέρια σας· κλείνω τα μάτια μου να μη σας βλέπω… Μάθετε να κάνετε το καλό· επιδιώξτε δικαιοσύνη· βοηθείστε τον καταπιεσμένο· αποδώστε το δίκαιο στην χήρα και το ορφανό».
Τώρα λοιπόν που αρχίζει η Σαρακοστή του Πάσχα, συ θα νηστέψεις φέτος;
Σκέψου την σχέση σου με τον Χριστό και με την Εκκλησία. Ψάξε μέσα σου να δεις τα πιστεύματά σου για το πρόσωπο του Χριστού. Πάρε ένα Ευαγγέλιο (το κατά Μάρκον, που είναι το μικρότερο!) και αφουγκράσου το, γιατί θα σου μιλήσει! Δες πόση διάθεση θυσίας έχεις για την αγάπη του Χριστού. Φυσικά σου φαίνεται μεγάλη η περίοδος. Μην αυτονομείσαι ούτε σ’ αυτό. Βρες ένα παπά που εξομολογεί (πνευματικός) και που να εμπιστεύεσαι την κρίση του και να τον εκτιμάς και συμβουλέψου τον. Μη φοβάσαι. Αν είναι υγιής και λογικός άνθρωπος, θα σε βοηθήσει να καταλάβεις, ότι κάθε σκαλοπάτι της σκάλας δίνει άλλον ορίζοντα θέας. Όσο ανεβαίνεις τόσο μακρύτερη δίνεται η θέα. Όμως το κάθε σκαλοπάτι έχει προαπαιτούμενο το προηγούμενο, και η άνοδος γίνεται κυριολεκτικά βαθμιδόν. (Βαθμίδες=σκαλιά). Θα κατανοήσει την αδυναμία σου για μια πλήρη νηστεία ή τα θέματα υγείας σου που πρέπει να προνοήσεις και φροντίσεις. Είπαμε η νηστεία είναι ψυχοσωματική ενέργεια. Αν το σωματικό μέρος αδυνατεί, το ψυχικό έχει πολλές ευκαιρίες για πνευματική εργασία και ωριμότητα.
Σε όλο το δρόμο και τον κόπο αυτό δεν θα είσαι μόνος. Θα συμπορεύεται και θα σου είναι βοηθός και στήριγμα Αυτός που μας είπε ότι: «Είναι πιο πιθανό να “αστοχήσει” μια μάνα τα παιδιά της, παρά να σε ξεχάσω εγώ». Εμείς προσπαθώντας όλα αυτά ας έχουμε συγχρόνως την τοποθέτηση και την διάθεση του ευγνώμονα ληστή παρακαλώντας Τον: Μνήσθητι καί ἡμῶν Σωτήρ ἐν τῇ βασιλείᾳ Σου.
Με αγάπη και ευχές
ο Εφημέριός σας,
π. Θεοδόσιος
Σαρακοστή 2016
Θεματολογικές ετικέτες