Είναι γνωστή η παροιμία που κυκλοφορεί στα ελληνικά δεδομένα και περιγράφει την απορία του βλάχου χριστιανού που εκπλήσσεται γιατί στην επίσκεψή του στον ναό… «πάντα, βάγια μοιράζουν»! Το ίδιο θα μπορούσε να ειπωθεί και για τα Θεοφάνεια. Όποτε πάω στην Εκκλησία πάντα… νερό μοιράζουν!
Ας είμαστε ειλικρινείς, ήδη από χρόνια η σχέση των νεοελλήνων χριστιανών με την Εκκλησία και τον Χριστό είναι απαραδέκτως ευκαιριακή και έχει συνδυαστεί με εορταστικές εκδηλώσεις, που είτε έχουν «φολκλορικά» στοιχεία (έτσι γιόρταζαν οι παππούδες μας) ή είναι θρησκοληπτικές αγωνίες αποτροπής κινδύνων, προβλημάτων και ασθενειών. Μέσα σ’ όλα αυτά το πρόσωπο του Χριστού… είναι «καλά κρυμμένο» στο να είναι θεατός και επιθυμητός.
Ήρθαν λοιπόν και φέτος τα Θεοφάνεια και δυστυχώς για την πλειοψηφία, όπως είπαμε, το όλο θέμα εξαντλείται στην κατάδυση του Σταυρού. Μπορεί στην λειτουργία κάποιοι να πάνε την ώρα του αντίδωρου, όμως οπωσδήποτε θα παρακολουθήσουν την εορταστική φιέστα της κατάδυσης του Σταυρού στην θάλασσα, το ποτάμι, την λίμνη ή την δεξαμενή, αναλόγως των δεδομένων της ενορίας ή της πόλεως.
Ας αφήσουμε όμως αυτές τις αδιέξοδες στενόχωρες και γκρινιάρικες διαπιστώσεις και ας δούμε το θέμα.
Θεοφάνεια είναι η φανέρωση στους ανθρώπους του Μυστηρίου του Θεού (της Αγίας Τριάδος) δια του προσώπου του Χριστού (του Ενός της Τριάδος), που ενσαρκώθηκε, έγινε άνθρωπος, και έδειξε τρόπο και δρόμο σωτηρίας (=ολοκλήρωσης) σε μας. Πρώτη κίνηση του Χριστού μετά την κοινωνική του ενηλικίωση [πριν τα τριάντα ένας εβραίος (όπως ο Χριστός κατά σάρκα) μπορούσε να έχει δουλειά και οικογένεια δική του, αλλά δεν μπορούσε να έχει δημόσιο λόγο και παρουσία στα κοινωνικά πράγματα] … ήταν να πάει και να βαπτιστεί από τον άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο. Δηλαδή ο Χριστός βαπτίζεται για να μας δείξει ότι αλλάζουν τα «φυσικά» δεδομένα, και γίνεται άνθρωπος ο Θεός και αυτός που είναι αόρατος και ακατάληπτος μιλάει μαζί μας! Στα Θεοφάνεια ο Χριστός φωτίζεται και πρέπει να συναστράψουμε! Ο Χριστός βαπτίζεται και πρέπει και μεις «να κατεβούμε μαζί του στα νερά», ώστε να ανεβούμε ουσιαστικά.
Χρειάζεται να αφήσουμε τον σφιχτό αυτοεναγκαλισμό της αυταρέσκειας, και να γυμνωθούμε απ’ ό,τι φανταζόμαστε ότι μας καλύπτει και μας προστατεύει.
Χρειάζεται να μπορούμε να πούμε στον εαυτό μας ότι είμαστε τρεπτοί όπως και όλοι οι άλλοι άνθρωποι, και χρειαζόμαστε στήριγμα για το σωστό και καλό.
Χρειάζεται να δούμε στο βάπτισμα του Χριστού, το «ξεσκέπασμα» και την «αποκάλυψη» του τελικού σχεδίου του Θεού για όλο το σύμπαν: Θα σωθεί, ότι βαπτισθεί στην «φωτιά» του Αγίου Πνεύματος, γιατί μόνο έτσι θα «καούν» όλα τα μη υγιή, τα αμαρτωλά και ψευδή στοιχεία μας και θα γίνουμε ουσιαστικά ανθρώπινοι και αυθεντικοί, όταν καθαριστούμε από κάθε αμαρτία.
«Η αμαρτία είναι το μυστήριο του χωρισμού. Το αίσθημα ότι αφ’ ενός είμαστε τόσο κοντά στον παράδεισο μέσα στην ομορφιά του κόσμου, στην εμπιστοσύνη ενός βλέμματος ή στην έκσταση μιας αγάπης, αλλά και ότι συγχρόνως αυτός ο παράδεισος είναι παρ’ όλα αυτά χαμένος, γιατί ακόμα και μια μεγάλη αγάπη κινδυνεύει να καταλήξει σε αποτυχία, όπου δεν είναι πια κανείς τίποτα για τον άλλον, όπου το βλέμμα που μ’ έκανε να ζω πετρώνει.
Μπορούμε να περπατάμε σ’ ένα τοπίο σπάνιας ομορφιάς και να είμαστε γεμάτοι χαρά, αλλά ξαφνικά έρχεται η λύπη, γιατί έχουμε την εντύπωση πως αυτός ο τόσο όμορφος κόσμος δεν έχει προσωπική συνείδηση όπου θα μπορούσε να δεχτεί τη ζωή: ήταν προορισμένος για τον θάνατο. Ο παράδεισος είναι κοντά και δεν μπορώ πια να περάσω μέσα. Δοκιμάζω να το κάνω με απάτη, με τα ναρκωτικά για παράδειγμα, και ούτε έτσι τα καταφέρνω. Τρελαίνομαι, ή απλούστατα αυτοκτονώ, και με βρίσκουν νεκρό από υπερβολική δόση σε μιαν άγνωστη γειτονιά στα τριάντα μου χρόνια. Αυτό είναι η κατάσταση της αμαρτίας και οι σημερινοί άνθρωποι το νοιώθουν βαθιά» (Olivier Clement: Taize).
Είναι προϋπόθεση ανυπέρθετη η μετάνοια και το βάπτισμα, για αλλαγή ζωής και ελευθερίας, από το μυστήριο του χωρισμού δηλαδή της αμαρτίας. Θεοφάνεια είναι το «κάλλος της κοινωνίας», η ομορφιά της σχέσεως δηλαδή, όπως γράφει ένας αρχαίος μυστικός συγγραφέας, ο Διονύσιος ο Αρεοπαγίτης. Στα Θεοφάνεια μας δίνεται η δυνατότητα να ξαναεπικοινωνήσουμε με τον Θεό, που αποκλείσαμε απ’ την ζωή μας, επειδή στα Θεοφάνεια ο Θεός εμφανίζεται, όχι απλώς σαν άνθρωπος όπως εμείς, αλλά σαν αμαρτωλός που χρειάζεται το βάπτισμα, όσο και μεις.
Η αμαρτία γίνεται αποδεκτή από μας γιατί προτείνει την φιλάρεσκη περιφρούρηση της ιδιωτικότητας και το «να μην έχω ανάγκη κανένα».
Η αμαρτία απατά με την πρόταση να ζήσω μόνος ό,τι μου είναι ευχάριστο και ικανοποιητικό ψυχοσωματικά.
Η αμαρτία απατά με την πρόταση του προσωπικού «χορτασμού» και της αυτόνομης προσωπικής πορείας.
«Όταν βγω από αυτόν τον χωρισμό την αυταπάτη της αμαρτίας, και αποφασίσω με το Βάπτισμα “να πεθάνω” γι’ αυτόν τον εγωιστικό και αυτονομημένο τρόπο, τότε όλος ο Χριστός εισέρχεται στον εσωτερικό άνθρωπο και δεν αφήνει τίποτε ακάλυπτο στην καρδιά του ανθρώπου που θα μπορούσε να το έχει ο διάβολος είσοδο στην ψυχή, δια του εγωκεντρικού φρονήματος» (Γρηγόριος Θεολόγος).
Θεοφάνεια λοιπόν είναι η δυνατότητα γνώσεως του Θεού και δημιουργίας μαζί Του μιας κοινωνίας που θα αυξάνει την ανθρώπινη ομορφιά.
Αυτήν την μεγαλειώδη εορτή των Θεοφανείων για να την εορτάσουν συνειδητοποιημένα οι χριστιανοί, τελούσαν δύο φορές την ίδια μέρα τη Θ. Λειτουργία. Μία το απόγευμα της παραμονής στον εσπερινό της εορτής (Θ. Λειτουργία Μ. Βασιλείου η «επίσημη» λειτουργία) και μια το πρωί της κύριας ημέρας με τον όρθρο (Θ. Λειτουργία αγ. Ιω. Χρυσοστόμου). Μέχρι το απόγευμα της παραμονής δεν λάμβαναν καμιά απολύτως τροφή, για να διατηρούν ζωντανή την προσδοκία της Θείας Ευχαριστίας ως ζωοποιού τροφής, και για να μεταλάβουν από το νερό του βαπτίσματος (Μεγάλος Αγιασμός) που ευλογούσαν οι ιερείς για να βαπτίσουν τους νέους Χριστιανούς. Έπιναν (πίνουν) από το νερό του Βαπτίσματος για την ενθύμηση των υποσχέσεων του δικού τους Βαπτίσματος. Τώρα ο Μ. Αγιασμός τελείται δύο φορές, ο ίδιος πάντα. Μία την παραμονή και μία ανήμερα. Φυσικά την παραμονή δεν πίνουμε αφού γίνεται πρωί και δεν έχει προηγηθεί νηστεία προετοιμασίας.
Πέραν της καταδύσεως των τυπικών και της θεσμοποιημένης διαδικασίας, μένει για μας η ετήσια αφορμή «επικαιροποίησης» του βαπτίσματος με την υπενθύμιση των υποσχέσεών μας για διαφοροποίησή μας από την αμαρτία και για την επιστροφή μας σε τυχόν περίπτωση απομάκρυνσης.
Με αγάπη και ευχές
Ο εφημέριός Σας
π. Θεοδόσιος
ΘΕΟΦΑΝΕΙΑ 2016
Θεματολογικές ετικέτες