Μακαριώτατοι,
Αγαπητοί Επίσκοποι της Ιεράς Συνόδου,
Χαίρομαι που βρίσκομαι μαζί σας και σας είμαι ευγνώμων για την εγκάρδια υποδοχή σας. Σας ευχαριστώ, αγαπητέ αδελφέ, για τα καλά σας λόγια, για το άνοιγμα της καρδιάς σας και τη δέσμευσή σας να προωθήσετε τον διάλογο μεταξύ μας. Επιθυμώ να απευθύνω τους χαιρετισμούς μου στους ιερείς και τους διακόνους, καθώς και στους πιστούς της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Κύπρου, και ιδιαιτέρως στους μοναχούς και στις μοναχές, οι οποίοι με την προσευχή τους εξαγνίζουν και προάγουν την πίστη όλων.
Η ευλογία της εδώ παρουσίας μου, μού υπενθυμίζει την κοινή μας αποστολική καταγωγή: Ο Παύλος διέσχισε την Κύπρο και πήγε στη Ρώμη. Είμαστε έτσι κληρονόμοι του ίδιου αποστολικού ζήλου και μας ενώνει ένας και μοναδικός δρόμος, αυτός του Ευαγγελίου. Μου αρέσει να βλέπω τους δυο μας να προχωράμε σ΄ ένα κοινό μονοπάτι, επιδιώκοντας όλο και μεγαλύτερη αδελφοσύνη και πλήρη ενότητα. Σε αυτό το τμήμα των Αγίων Τόπων, που διαχέει την ευλογία των ιερών τόπων του σε όλη τη Μεσόγειο, αναπολούμε φυσικά πολλές σελίδες και προσωπικότητες της Βίβλου. Ανάμεσα σε όλες αυτές, θα ήθελα να μιλήσω για άλλη μια φορά για τον Άγιο Βαρνάβα επισημαίνοντας ορισμένες πτυχές της ζωής του που μπορούν να μας καθοδηγήσουν στο ταξίδι μας.
«Ιωσήφ, στον οποίο οι απόστολοι έδωσαν το όνομα Βαρνάβας» (Πράξεις 4:36). Αυτό μας λένε οι Πράξεις των Αποστόλων. Γνωρίζουμε και τιμούμε τον Βαρνάβα μέσω του προσωνυμίου του, το οποίο περιγράφει εύστοχα την προσωπικότητά του. Το όνομα “Βαρνάβας” σημαίνει τόσο “γιος της παρηγοριάς” όσο και “γιος της προτροπής”. Είναι ταιριαστό που συνδυάζει και τα δύο αυτά χαρακτηριστικά, τα οποία είναι απαραίτητα για τη διακήρυξη του Ευαγγελίου. Η αληθινή παρηγοριά δεν μπορεί να παραμείνει ιδιωτική, αλλά πρέπει να εκφράζεται με την προτροπή και να οδηγεί την ελευθερία προς την καλοσύνη. Ταυτόχρονα, κάθε προτροπή στην πίστη πρέπει απαραίτητα να εδράζεται στην παρηγορητική παρουσία του Θεού και να συνοδεύεται από την αδελφική αγάπη.
Με αυτόν τον τρόπο, ο Βαρνάβας, ο γιος της παρηγοριάς, προτρέπει εμάς, τους αδελφούς του, να αναλάβουμε την ίδια αποστολή να μεταφέρουμε το Ευαγγέλιο στην ανθρωπότητα, ζητώντας μας να συνειδητοποιήσουμε ότι το μήνυμα δεν μπορεί να βασίζεται μόνο σε γενικές προτροπές, στην εμπέδωση εντολών και κανόνων προς τήρηση, όπως συχνά συνέβαινε. Αντίθετα, πρέπει να ακολουθήσει το δρόμο της προσωπικής συνάντησης, να είναι δίνει προσοχή στις ερωτήσεις των ανθρώπων, στις υπαρξιακές τους ανάγκες. Αν θέλουμε να γίνουμε γιοι της παρηγοριάς, πριν ακόμη πούμε μια λέξη, πρέπει να ακούμε, να αφήνουμε τον εαυτό μας να αμφισβητείται, να ανακαλύπτουμε τους άλλους, να μοιραζόμαστε. Γιατί το Ευαγγέλιο δεν μεταδίδεται με επικοινωνία, αλλά με κοινωνία. Αυτό θέλουμε να βιώσουμε εμείς οι Καθολικοί τα επόμενα χρόνια, καθώς ανακαλύπτουμε εκ νέου τη συνοδική διάσταση που είναι απαραίτητη για να είμαστε Εκκλησία. Σε αυτό, νιώθουμε την ανάγκη να βαδίσουμε πιο κοντά δίπλα σας, αγαπητοί αδελφοί, οι οποίοι, μέσα από την εμπειρία σας στη συνοδικότητα, μπορείτε πραγματικά να μας βοηθήσετε. Σας ευχαριστούμε για την αδελφική σας συνεργασία, που εκδηλώνεται επίσης με την ενεργό συμμετοχή σας στη Διεθνή Μικτή Επιτροπή για τον Θεολογικό Διάλογο μεταξύ της Καθολικής και της Ορθόδοξης Εκκλησίας.
Ελπίζω ειλικρινά ότι θα αυξηθούν οι ευκαιρίες συνάντησης, για καλύτερη γνωριμία μεταξύ μας, για εξάλειψη των προκαταλήψεων και για ανταλλαγή εμπειριών της πίστης μας με πραότητα. Αυτό θα αποδειχθεί για τον καθένα από εμάς προτροπή και κίνητρο για να κάνουμε κάτι καλύτερο και θα φέρει έναν πνευματικό καρπό παρηγοριάς. Ο απόστολος Παύλος, από τον οποίο καταγόμαστε, μιλάει συχνά για την παρηγοριά, και είναι ευχάριστο να σκεφτόμαστε ότι ο Βαρνάβας, ο γιος της παρηγοριάς, ήταν η έμπνευση για μερικά από τα λόγια του. Όπως αυτά με τα οποία, στην αρχή της Δεύτερης Επιστολής προς Κορινθίους, ο Παύλος μας προτρέπει να παρηγορούμε ο ένας τον άλλον με την ίδια παρηγοριά με την οποία παρηγορηθήκαμε από τον Θεό (βλ. Β΄ Κορ. 1, 3-5). Με αυτή την έννοια, αγαπητοί αδελφοί, θέλω να σας διαβεβαιώσω για τη δική μου προσευχή και εγγύτητα, καθώς και της Καθολικής Εκκλησίας, στα πιο ανησυχητικά προβλήματα που σας απασχολούν και στις καλύτερες και πιο τολμηρές ελπίδες που σας παρακινούν να προχωράτε μπροστά. Οι λύπες και οι χαρές σας είναι και δικές μας· τις αισθανόμαστε ως δικές μας. Ταυτόχρονα, αισθανόμαστε μεγάλη ανάγκη για τις προσευχές σας.
Οι Πράξεις των Αποστόλων παρουσιάζουν επίσης – και εδώ είναι μια δεύτερη πτυχή – τον Άγιο Βαρνάβα ως “Λευίτη, καταγόμενο από την Κύπρο” (4:32). Το κείμενο δεν προσθέτει άλλες λεπτομέρειες, ούτε για την εμφάνισή του ούτε για το χαρακτηριστικά του προσώπου του, αλλά μας δείχνει αμέσως τι είδους άνθρωπος ήταν ο Βαρνάβας με μία από τις πράξεις του: «Πούλησε ένα χωράφι που του ανήκε, έπειτα έφερε τα χρήματα και τα άφησε στα πόδια των αποστόλων» (εδ. 37). Αυτή η λαμπρή χειρονομία υποδηλώνει ότι, για να ανανεώσουμε την κοινωνία και την ιεραποστολή, πρέπει κι εμείς να έχουμε το θάρρος να αποχωριστούμε όλα όσα, όσο πολύτιμα κι αν είναι, δεν παύουν να είναι γήινα, προκειμένου να προαγάγουμε την ολοκλήρωση της μεταξύ μας ενότητας. Σαφώς, δεν μιλώ για ό,τι είναι ιερό και μας βοηθά να συναντήσουμε τον Κύριο, αλλά για τον κίνδυνο απολυτοποίησης ορισμένων εθίμων και συνηθειών που δεν απαιτούν ομοιομορφία και συναίνεση από όλους. Ας μην παραλύσουμε από φόβο μπροστά σε ανοίγματα ή τολμηρές κινήσεις προσεγγίσεως, κι ας μην υποκύψουμε σε συζητήσεις περί «αγεφύρωτων διαφορών» που στην πραγματικότητα δεν έχουν καμία σχέση με το Ευαγγέλιο! Ας μην επιτρέψουμε στις “παραδόσεις”, στον πληθυντικό και με μικρό “π”, να επικρατήσουν έναντι της “Παράδοσης”, στον ενικό και με κεφαλαίο “Π”. Αυτή η Παράδοση μας καλεί να μιμηθούμε τον Βαρνάβα και να αφήσουμε πίσω μας οτιδήποτε, όσο καλό κι αν είναι, που θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο την ολοκλήρωση της κοινωνίας, την πρωτοκαθεδρία της φιλανθρωπίας και την ανάγκη για ενότητα.
Αφήνοντας όλα όσα είχε στα πόδια των αποστόλων, ο Βαρνάβας μπήκε στην καρδιά τους. Ο Κύριος ζητά και από εμάς να συνειδητοποιήσουμε ότι είμαστε μέλη του ίδιου σώματος και να προσκυνήσουμε, ακόμη και στα πόδια των αδελφών μας. Σίγουρα, όσον αφορά τις σχέσεις μας, η ιστορία έχει ανοίξει χάσμα μέγα ανάμεσά μας, αλλά το Άγιο Πνεύμα επιθυμεί με ταπείνωση και σεβασμό να πλησιάσουμε και πάλι ο ένας τον άλλον. Μας καλεί να μην παραιτηθούμε από τις διαιρέσεις του παρελθόντος και να καλλιεργήσουμε από κοινού το χωράφι της βασιλείας με υπομονή, επιμονή και συγκεκριμένες χειρονομίες. Διότι αν αφήσουμε κατά μέρος τις αφηρημένες έννοιες και συνεργαστούμε, για παράδειγμα σε έργα φιλανθρωπίας, εκπαίδευσης και προώθησης της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, θα ανακαλύψουμε εκ νέου την αδελφοσύνη μας και η κοινωνία θα ωριμάσει από μόνη της, προς δόξα του Θεού. Ο καθένας θα διατηρήσει τα δικά του ήθη και έθιμα και την ταυτότητά του, αλλά με τον καιρό, οι κοινές μας προσπάθειες θα αυξήσουν την ομόνοια και θα αποδώσουν καρπούς. Όπως αυτά τα όμορφα μεσογειακά εδάφη κοσμούνται από την ανθρώπινη εργασία με σεβασμό και υπομονή, έτσι και εμείς, με τη βοήθεια του Θεού και την ταπεινή επιμονή, ας καλλιεργήσουμε την αποστολική μας κοινωνία!
Ένας καλός καρπός, για παράδειγμα, είναι όλα όσα έχουν γίνει εδώ στην Κύπρο στην εκκλησία της Παναγίας Χρυσοπολίτισσας, «Παναγία της Χρυσής Πόλης», που σήμερα είναι ένας τόπος λατρείας για τις διάφορες χριστιανικές ομολογίες, πολύ αγαπητός από το λαό και συχνά επιλέγεται για την τέλεση των γάμων. Αποτελεί έτσι ένα σημάδι κοινωνίας στην πίστη και τη ζωή υπό το βλέμμα της Παναγίας που συγκεντρώνει τα παιδιά της. Εντός του συγκροτήματος βρίσκεται επίσης η στήλη όπου, σύμφωνα με την παράδοση, ο Άγιος Παύλος δέχθηκε τριάντα μαστιγώσεις επειδή διακήρυξε την πίστη στην Πάφο. Η ιεραποστολή, όπως και η κοινωνία, περνά πάντα μέσα από θυσίες και δοκιμασίες.
Ακριβώς μια τέτοια δοκιμασία – και αυτή είναι η τρίτη πτυχή που θα αντλούσα από τη μορφή του Βαρνάβα – συνδέεται με την αρχική διάδοση του Ευαγγελίου σε αυτόν τον τόπο. Κατά την επιστροφή του στην Κύπρο με τον Παύλο και τον Μάρκο, ο Βαρνάβας βρήκε τον Ελύμα, «μάγο και ψευδοπροφήτη» (Πράξεις 13:6), ο οποίος τους εναντιώθηκε κακόβουλα, προσπαθώντας να κάνει στραβά τα ίσια μονοπάτια του Κυρίου (πρβλ. εδ. 8, 10). Και σήμερα δεν λείπουν τα ψέματα και οι πλάνες που το παρελθόν μπορεί να θέσει μπροστά μας για να εμποδίσει τη κοινή πορεία μας. Οι αιώνες της διαίρεσης και του διχασμού μας έκαναν να αφομοιώσουμε, ακόμη και ακούσια, εχθρότητα και προκατάληψη ο ένας για τον άλλον, προκαταλήψεις που συχνά βασίζονται σε λιγοστές και παραποιημένες πληροφορίες και διαδίδονται από μια επιθετική και πολεμική βιβλιογραφία. Όλα αυτά όμως διαστρεβλώνουν τον δρόμο του Θεού, ο οποίος είναι ευθύς και κατευθύνεται προς την ομόνοια και την ενότητα.
Αγαπητοί αδελφοί, η αγιότητα του Βαρνάβα μιλάει εύγλωττα και σε εμάς! Πόσες φορές στην ιστορία εμείς οι Χριστιανοί έχουμε ενδιαφερθεί περισσότερο να αντιπαρατεθούμε με τους άλλους, παρά να δεχτούμε με ευθυκρισία την οδό του Θεού, η οποία οδηγεί στην επίλυση των διαφωνιών με φιλανθρωπία! Πόσες φορές μεγαλοποιήσαμε και διαδώσαμε προκαταλήψεις για τους άλλους, αντί να ακολουθήσουμε την προτροπή του ίδιου του Κυρίου, που τόσο συχνά επαναλαμβάνεται στο Ευαγγέλιο του Μάρκου, ο οποίος συνόδευσε τον Βαρνάβα σε αυτό το νησί, να γίνουμε μικροί και να υπηρετούμε ο ένας τον άλλον (πρβλ. Μκ 9,35- 10,43-44).
Μακαριώτατε, σήμερα, στον μεταξύ μας διάλογο, συγκινήθηκα όταν μιλήσατε για την Εκκλησία ως Μητέρα. Η Εκκλησία μας είναι μια μητέρα και μια μητέρα συγκεντρώνει πάντα τα παιδιά της με τρυφερή αγάπη. Έχουμε εμπιστοσύνη σε αυτή τη Μητέρα Εκκλησία, η οποία μας συγκεντρώνει όλους μας και, με υπομονή, τρυφερή αγάπη και θάρρος, μας κάνει να προχωρήσουμε στο δρόμο του Κυρίου. Ωστόσο, για να νιώσουμε τη μητρότητα της Εκκλησίας, όλοι μας πρέπει να πάμε εκεί, όπου η Εκκλησία είναι μητέρα. Όλοι μας, με τις διαφορές μας, αλλά όλοι παιδιά της Μητέρας Εκκλησίας. Σας ευχαριστώ για αυτές τις σκέψεις που μοιραστήκατε μαζί μου σήμερα.
Ας ζητήσουμε από τον Κύριο να μας δώσει τη σοφία και το θάρρος να ακολουθήσουμε τους δικούς Του δρόμους και όχι τους δικούς μας. Ας Του το ζητήσουμε αυτό μέσω των πρεσβειών των αγίων. Ο Λεόντιος Μαχαιράς, χρονογράφος του 15ου αιώνα, όρισε την Κύπρο ως “Ιερό Νησί” λόγω του μεγάλου αριθμού μαρτύρων και ομολογητών που γνώρισαν αυτά τα εδάφη κατά τη διάρκεια των αιώνων. Εκτός από τους γνωστούς και τιμώμενους, όπως ο Βαρνάβας, ο Παύλος και ο Μάρκος, ο Επιφάνιος, η Βαρβάρα και ο Σπυρίδων, υπάρχουν πολλοί, πολλοί άλλοι: Αμέτρητες τάξεις αγίων που, ενωμένοι στη μία ουράνια Εκκλησία – τη Μητέρα Εκκλησία – μας προτρέπουν να πλεύσουμε μαζί προς το λιμάνι εκείνο, στο οποίο όλοι προσβλέπουμε. Από ψηλά, μας ενθαρρύνουν να κάνουμε την Κύπρο, που ήδη αποτελεί γέφυρα μεταξύ Ανατολής και Δύσης, γέφυρα μεταξύ ουρανού και γης. Έτσι ας γίνει, προς δόξα της Αγίας Τριάδας, για το καλό μας και για το καλό όλων. Σας ευχαριστώ.
Ομιλία του Πάπα Φραγκίσκου
στη συνάντησή του με την Ιερά Σύνοδο
στον Ορθόδοξο Καθεδρικός Ναό στη Λευκωσία
Παρασκευή, 3 Δεκεμβρίου 2021