Ο άγιος Νεκτάριος είναι ένα μεγάλο δώρο του θεού στην Εκκλησία Του. Είναι ο πρωινός αστήρ του εικοστού αιώνα, που διαρκώς ανατέλλει και φωτίζει. Η αξία του αγίου δεν έγκειται στα θαύματά του (αυτά είναι του Θεού, κανείς άνθρωπος… δεν κάνει θαύματα…) που είναι πολλά, αλλά στην ποιότητά του που είναι θαυμαστή και θεοφόρος.
Τέκνο και αυτός της εκκλησιαστικής πραγματικότητας της εποχής του (όπως όλοι στις διάφορες ιστορικές φάσεις της Εκκλησίας) πέρασε μέσα από την φωτιά του πειρασμού… «του πτερυγίου του ναού» χωρίς «να χάσει τα μυαλά του» και μέσα από την παγωνιά της μοναξιάς της απόρριψης, χωρίς να γεμίσει κακία, αλλά αντιθέτως γέμισε υποστατή και βαθυτάτη ταπείνωση αφανίζουσαν παν πάθος. Από υποψήφιος πατριάρχης Αλεξανδρείας, ανυπόληπτος (για τους ανόητους και επιπόλαιους κουτσομπόληδες) παρακμιακός ιεροκήρυκας στα χωριά της Εύβοιας. Προνοία του Θεού, στο κατόπιν, διευθυντής μιας σχολής (της οποίας κατειρωνεύεται την ποιότητα ο Παπαδιαμάντης) ιερατικής εκπαίδευσης, όπου εκδιπλώθηκε η ποιμαντική του ποιότητα και η μορφωτική του σπουδή, στην διάθεση των όποιων σπουδαστών… δεν ήταν ναυαγοί του βίου.
Συγχρόνως, και στα ενδιάμεσα, μοναχικός πλοηγός αρκετών γυναικών με αφιερωματική θυσιαστική διάθεση, τις οποίες συναπαρτίζει σε κοινοβιακή βιοτή και τις εγκαθιστά σε μοναστήρι στην Αίγινα. Φυσικά, ξέρει από προσωπική εμπειρία ότι δεν φτάνει νάχεις πυξίδα και να ξέρεις πού πας. Η πυξίδα είναι απαραίτητη αλλά δεν… καθαρίζει μόνη της τον δρόμο! Ο δρόμος έχει αγκάθια, κινδύνους, γκρεμούς, ληστές και πριν και πάνω απ’ όλα, έχει εμπόδιο πορείας τον κακό φίλαυτο εαυτό μας. Αυτό φυσικά τον άγχει (ο ίδιος κατ’ αρχάς ζει μακρυά τους στην Αθήνα) και, (μη έχοντας… email και smartphone) τους γράφει γράμματα-επιστολές διδασκαλίας και αντιμετώπισης (έστω ατελώς και δια γραμμάτων) των τεχνικών καθημερινών προβλημάτων. Πάντοτε και για όλους, οι επιστολές (πλην των επιτηδευμένων επισήμων διπλωματικών γραμμάτων!) είναι έκφραση και αποτύπωση του τρόπου σκέψεως (αξιολογικά κριτήρια) και της ποιότητος του γράφοντος. Η θεοφόρος καρδιά του αγίου Νεκταρίου, η πλήρης ταπεινώσεως και γαλήνης, διδάσκει τα καίρια και ουσιώδη, μαθαίνοντάς τες να αγωνίζονται, όχι για συμπεριφορική προσαρμογή, αλλά για υποστατές αρετές, που καθαρίζουν την γη της καρδιάς και «επιτρέπουν» την ωρίμανση της Πίστεως… η οποία Πίστις γεννάει τις όντως αρετές!!
Οι επιστολές αυτές έχουν εκδοθεί και κυκλοφορήσει. ΑΓΙΟΥ ΝΕΚΤΑΡΙΟΥ, «35 Πομαντικές επιστολές» Εκδ. ΥΠΑΚΟΗ, 1993, με εισαγωγικά σχόλια του Μοναχού Θεοκλήτου Διονυσιάτου. Η ποιότητα του όλου corpus γίνεται κατάδηλη στην επιστολή 26 προς την τυφλή ηγουμένη Ξένη όταν της γράφει περί πασών:
«Εύχομαι πάσαι να κατισχύσητε εν τω κατά του εγωϊσμού αγώνι, ο οποίος είναι ο κρατερός· διότι ομοιάζει την πολυκέφαλον ύδραν, της οποίας όταν κόψης μίαν κεφαλήν, φύεται ετέρα υπό άλλην μορφήν και άλλον χαρακτήρα. Δια τούτο εν ω κατορθούμεν και αφίνωμεν τον κόσμον και τα του κόσμου και αρνούμεθα τω σώματι πάσαν απόλαυσιν και ταλαιπωρούμεν αυτό, ίνα μη ποιήσωμεν το θέλημα αυτού, βλέπομεν εξαίφνης να παρουσιάζηται ως ψυχική νόσος και συνηθέστατα μεν ως απείθεια, παρακοή, ως σύνεσις, ως γνώσις, ως φρόνησις, ως αυταρέσκεια, ως μεμψιμοιρία και τι πρώτον να αριθμήσω, υφ’ όλας ταύτας τας μορφάς υποκρύπτεται η ασχημία του εγωϊσμού.»
Και ο άγιος μεν ταύτα και πλείονα. Και αυτός ακόμα ο μοναχός Θεόκλητος Διονυσιάτης, ο οποίος το έτος εκδόσεως των επιστολών ήταν ήδη μια πεντηκονταετία μοναχός στο σοβαρότερο αγιορείτικο κοινόβιο (του Διονυσίου) γράφει παρουσίαση και σχόλια, βασανιζόμενος ανάμεσα στην ποιότητα και την ελευθερία του αγίου, και στα συνήθη εκκλησιαστικά κολλήματα. Θα παραθέσουμε ένα κομμάτι από τα εισαγωγικά σχόλια και με τον τύπο υποσημειώσεων θα επισημάνουμε τα χρήσιμα που προκύπτουν… για μας… τώρα.
«Στον τομέα της Εκκλησιαστικής λατρείας, ο διακριτικώτατος άγιος Πατέρας, θα λέγαμε ότι υπήρξε καινοτόμος (1), αν δεν επρόκειτο για μια ενέργεια προσαρμογής στην συγκεκριμένην αδελφότητα των μοναζουσών (2). Στην 16η επιστολή του διαχωρίζει την ουσιώδη λατρεία του Θεού από την εφαρμογή του Τυπικού. Γράφει: “Οι κανόνες των αγίων δεν είναι προσευχή, αλλ’ έπαινος του αγίου, δυνάμεθα δε να περιορισθώμεν εις ολιγωτέρους επαίνους (3)… δύνασθε αντ’ αυτών ν’ αναγινώσκητε ένα κανόνα της Κυρίας Θεοτόκου… Θέλω οι λόγοι να ομιλώσιν εις την καρδίαν σαςˑ θέλω να μη εκτελήτε τύπον προσευχής, αλλά λατρείαν (4)… Επιθυμώ να με εννοείτε τι λέγω”.
Ομολογώ ότι, ύστερα από ζωή λατρευτική μισού ήδη αιώνος μέσα στο αυστηρό Κοινόβιο, μόλις τώρα αντιλαμβάνομαι αισθανόμενος αυτήν την λεπτή διάκριση λατρείας και προσευχής δια του ακάμπτου Τυπικού (5), που μ’ όλα ταύτα καλύπτει τα τέσσερα είδη της προσευχής: την δέηση, την αίτηση, την ευχαριστία και την δοξολογία δια ψαλμωδιών και αναγνώσεων, όλων ωφελίμων και απαραιτήτων για την διαμόρφωση εκκλησιαστικού ήθους (6). Αλλά ο θείος Νεκτάριος, έχοντας υπ’ όψει του την αδύνατη γυναικεία φύση, την ολιγομάθεια ή δυσκολία των μοναζουσών στην κατανόηση και της γλώσσης και των νοημάτων των λειτουργικών βιβλίων, αλλά και θέλοντας να τους προσφέρει πιο άμεσες πνευματικές γεύσεις με προσιτούς στην ψυχολογία τους ύμνους προς την Θεοτόκον, συνιστούσε ό,τι ο ίδιος παρήγε από το πλήρωμα του θείου έρωτός του, χωρίς, βεβαίως, να καταργεί τα καθιερωμένα (7). Και ομολογουμένως ήταν μέσα στην αλήθεια, αφού οι απόψεις του αποτελούν έκφραση των αγίων εμπειριών του, γιατί επιθυμούσε να βιώνουν όπως και ο ίδιος τα τέκνα Του. Το να προσπαθούν, είναι νοητόν. Αλλά να φθάσουν αμέσως, αδύνατον. Άλλωστε και ο άγιος Πατέρας σε επιστολές του παραδέχεται ότι χρειάζεται πολύς χρόνος για να φθάσει κανείς σε πνευματικές υψηλές καταστάσεις και ότι “το θείον δεν εκβιάζεται”. Και αν κάμνει παράπονα και ανησυχεί, στην 17η, για την προκοπή των μοναζουσών, αυτό αποτελεί ποιμαντική πράξη για να ευρίσκονται πάντοτε σε εγρήγορση, αφού εγνώριζε τις ατέλειές τους, και συνεχώς υπενθυμίζει την ανάγκη θεραπείας του εγωϊσμού των και την κτήση της υψοποιού ταπεινώσεως.»
(1) Καινοτόμος! Το λέει με επιφύλαξη και δισταγμό ο π. Θεόκλητος, γιατί ξέχασε την πανάρχαια τοποθέτηση Ecclesia semper reformanda.
(2) Συνεχίζοντας και θέλοντας να υποτονίσει το «καινοτόμος» γράφει ότι «πρόκειται για μια ενέργεια προσαρμογής στην συγκεκριμένη αδελφότητα των μοναζουσών»!! Οι συνήθεις παπαδικές ψευτοδικαιολογίες. Ο άγιος είναι ελεύθερος ψυχικά και ανοιχτόμυαλος. «Χειροτονεί διακόνισσες και τις επιτρέπει να πράττουν ιερατικά (όχι εννοείται μυστήρια) διακονώντας το ιερό (στρώσιμο – μάζεμα – μεταφορά των αγίων). Αυτά που λέει ο άγ. Νεκτάριος τα πιστεύει και τα πρεσβεύει δεν κάνει… ειδική αγωγή.
(3) «Οι κανόνες των αγίων δεν είναι προσευχή…». Ποιος τολμάει σήμερα να το επαναλάβει. Θα ακούσει τα εξ αμάξης… ο αιρετικός! Σήμερα πια όλα αυτά είναι ιερά φετίχ και η μόνη στάση απέναντί τους είναι «μη άψη, μη γεύση, μηδέ θίγης». Σήμερα γεμίσαμε κανόνες…, χαιρετισμούς…, παρακλήσεις…, εγκώμια…, σ’ όλους τους νεοφανείς…!!
(4) «Θέλω να μη εκτελήτε τύπον προσευχής αλλά λατρείαν». Ενώ όλοι λέμε ότι οι τύποι έπαυσαν και ο νόμος κατηργήθη… αντεισάγαμε άλλα υποκατάστατα αυταπάτης στις προσευχές μας. Ριτουαλισμός ισοπεδωτικός συντρίβει κάθε σκεπτόμενον Χριστιανό, μέσα στην ατμόσφαιρα της σύγχρονης… λατρείας! Ο τύπος προσευχής έγινε από ετών νεκροποιός και προσπαθούν απεγνωσμένα να τον αναστήσουν κάποιοι, επιπροσθέτοντες και εκδίδοντες τυπικά και φυλλάδες. Δεν υπάρχουν πλήρεις ακολουθίες προσευχής σε κάποιους από τους δώδεκα αποστόλους και υπάρχουν χαιρετισμοί και εγκώμια σε, βασίμως αμφισβητούμενα για την ιστορική τους ύπαρξη, πρόσωπα… αγίων!!
(5) «Μόλις τώρα αντιλαμβάνομαι… την λεπτή διάκριση λατρείας και προσευχής δια του ακάμπτου Τυπικού». Φοβερή ομολογία από γηραιό (50 χρόνια στην μονή) μοναχό. Το τυπικό κάνει τον Θεό ιδιότροπο απαιτητή, όχι περιεχομένου αλλά διαδικασίας!! Αν δεν είναι βλασφημία ανεπίγνωστος τότε, τι είναι κάτι τέτοιο; Άπειροι… ομηρικοί καυγάδες έχουν υπάρξει σε μοναστήρια για την ερμηνεία του τυπικού εορτών και πανηγύρεων, προς μεγίστην χαράν του διαβόλου και θλίψιν των αγγέλων και του Χριστού.
(6) Σε άπειρα περιστατικά της ζωής των αρχαίων μοναχών και των αγίων υπάρχει σαφής απόρριψη της αιχμαλωσίας στην επανάληψη, που έχασε κάθε νόημα! Όμως ο π. Θεόκλητος, δέσμιος και αυτός, θέλει να τα… αξιοποιήσει: «Όλων ωφέλιμων και απαραίτητων για την διαμόρφωση του Εκκλησιαστικού ήθους»! γράφει. Ας μη κρυβόμαστε. Μόνον εγωϊσμό και αυταπάτες συνέπειας γεννάνε τέτοιου είδους σκέψεις. Να διαβάζουν οι δύο χοροί συγχρόνως δύο διαφορετικούς κανόνες (για να μη παραληφθεί κάποιος!!) είναι τουλάχιστον γελοίο, που κωμικοποιεί την προσευχή και δεν την προάγει. Ούτε γεννά εκκλησιαστικό ήθος.
(7) «… η δυσκολία των μοναζουσών στην κατανόηση και της γλώσσης και των νοημάτων των λειτουργικών βιβλίων…». Εδώ είμαστε…!! Ο άγιος Νεκτάριος χρησιμοποιεί την εποχιακή καθαρεύουσα και γράφει ύμνους σ’ αυτήν, για λειτουργική χρήση. Η υμνογραφία του δεν είναι χόμπυ και σπορ. Ξέρει από την ποιμαντική του εμπειρία και από τον… Σαίξπηρ, ότι: «Λέξεις χωρίς νόημα δεν πάνε στον ουρανό». Ξέρει ότι η λατρεία είναι λογική και όχι… μυστικιστική!! Ξέρει ότι δεν μπορείς να απευθυνθείς σε κανέναν αν δεν καταλαβαίνεις εσύ πρώτος, τι του λες!! Γι’ αυτό γράφει. Για να κατανοούν οι μοναχές τους λόγους της προσευχής τους. Σήμερα όμως: «Στη λειτουργία πας με την καρδιά, όχι μόνο με το μυαλό. Ζεις το μυστήριο και αγιάζεσαι μέσα από την ένωση με τον Χριστό. Αν ποθείς με όλο σου το είναι την ένωση αυτή, τότε δεν σε απασχολεί αν καταλαβαίνεις, ακόμα και αν αυτή είναι στα κινέζικα. Δεν την βαρυέσαι, παρά στέκεσαι με δέος και ρουφάς (… ήμαρτον Κύριε) αχόρταγα τη θεία χάρη, η οποία έχει πλημμυρίσει τον ιερό χώρο του ναού και τείνει να πληρώσει το είναι σου» («Όταν μιλάει η σιωπή»).
Σήμερα αυτή η… νεοπλατωνική μυστικιστική συναισθηματικότης προτείνεται ως το άκρον άωτον της σχέσεως με τον Θεό! Όταν η Εκκλησία καταντάει σέχτα και η προσευχή… «μάντρα» βουδιστικό, τότε γίνεται και στα… κινέζικα!! Το παραπάνω κομμάτι από το βιβλίο «Όταν μιλάει η σιωπή» ανετότατα θα μπορούσε να το υπογράψει ο… Ιάμβλιχος, αλλά ΠΟΤΕ ο άγιος Νεκτάριος και ο άγιος Θεόληπτος Φιλαδελφείας που γράφει:
«Να εφαρμόζεις την ψαλμωδία με το στόμα, βέβαια, με πολύ ήσυχη φωνή και «επιβλέποντας» το μυαλό σου να μη σκορπίζει η προσοχή του. Να μην ανέχεσαι να αφήνεις ακατανόητο κάτι από τα λεγόμενα! Αν κάποτε κάτι διαφύγει την προσοχή του νου σου, επανάλαβε τον στίχο, όσες φορές και αν χρειαστεί, μέχρις ότου κατορθώσεις να συμπορεύεται η προσοχή του μυαλού σου με τα λεγόμενα».
(Θεόληπτος Φιλαδελφείας, Περί μοναδικού επαγγέλματος, Φιλοκαλία, τόμ. 4ος, σελ. 10-11)
Να παρακαλέσουμε όλοι τον Άγιο Νεκτάριο με τις πρεσβείες του προς τον Χριστό, να απαλλάξει… «τοιαύτης απανθρωπίας τας ψυχάς ημών» μαθαίνοντάς μας ότι η προσευχή είναι ένα ραντεβού με τον Χριστό και στα ραντεβού πρέπει να ξέρεις να αγαπάς και να μπορείς να συνεννοηθείς με το πρόσωπο που θα συναντηθείς.
Θεματολογικές ετικέτες